Η κατανομή εδρών και το μέτρο του εκλογικού συστήματος
Η λαϊκή ετυμηγορία δια της προσφυγής στην κάλπη θεωρείται η ύψιστη δημοκρατική διαδικασία του πολιτεύματος. Αφού σ' αυτήν συμμετέχουμε όλοι, καλό θα είναι και να γνωρίζουμε πως ακριβώς εκλέγονται
οι πολιτικοί που θα διαχειριστούν τις τύχες μας το επόμενο διάστημα κι ανάλογα με το αποτέλεσμα των εκλογών της 25ης Ιανουαρίου. Για να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί το σύστημα των εκλογών ξεκινάμε από την διοικητική διαίρεση της χώρας σε εκλογικές Περιφέρειες,
Οι εκλογικές περιφέρειες είναι 57 (οι 51 νομοί-εκτός του Αγίου Όρους-, οι επί πλέον 4 στην Αττική, επί πλέον μία στη Θεσσαλονίκη και η ενιαία «περιφέρεια» με τους 12 βουλευτές της επικράτειας). Ο συνολικός αριθμός των εδρών είναι 300.
Ο αριθμός των εδρών σε κάθε περιφέρεια, εκτός της επικράτειας (που ορίστηκαν αυθαίρετα), καθορίζεται από τον αριθμό των κατοίκων της, που απογράφηκαν το 2011.
Οι περιφέρειες, ανά αριθμό εδρών είναι:
(σε παρένθεση, το πλήθος τους, πανελλαδικά).
Μονοεδρικές (7): Γρεβενών- Ευρυτανίας- Ζακύνθου- Κεφαλληνίας- Λέσβου- Σάμου- Φωκίδας.
Υποψήφιοι: Μέχρι 3 – Εκλογικό μέτρο: Πλειοψηφικό.
Διεδρικές (7) : Θεσπρωτίας- Καστοριάς- Λασιθίου- Πρέβεζας- Ρεθύμνης- Φλώρινας- Χίου.
Υποψήφιοι: Μέχρι 4 - Εκλογικό μέτρο : 50%.
Τριεδρικές (12): Αργολίδας- Αρκαδίας- Άρτας- Βιωτίας- Δράμας- Κέρκυρας- Κιλκίς- Λακωνίας- Λέσβου- Ξάνθης- Ροδόπης- Χαλκιδικής.
Υποψήφιοι: Μέχρι 5 - Εκλογικό μέτρο : 33,3…%.
Τετραεδρικές (10): Έβρου– Ημαθίας- Καβάλας- Καρδίτσας- Κορινθίας - Κυκλάδων- Πέλλας- Πιερίας- Τρικάλων- Χανίων.
Υποψήφιοι: Μέχρι 6 - Εκλογικό μέτρο : 25%.
Πενταεδρικές (6): Δω/νήσου- Ηλείας- Ιωαννίνων- Κοζάνης- Μεσσηνίας- Φθιώτιδας.
Υποψήφιοι: Μέχρι 7 - Εκλογικό μέτρο : 20%.
Εξαεδρικές (4): Α΄ Πειραιώς- Ευβοίας- Μαγνησίας- Σερρών.
Υποψήφιοι: Μέχρι 8 - Εκλογικό μέτρο : 16,6…%.
Επταεδρική (1): Αιτωλοακαρνανίας.
Υποψήφιοι: Μέχρι 9 - Εκλογικό μέτρο : 14,286…%.
Οκταεδρικές (4): Β΄ Πειραιώς- Αχαΐας- Ηρακλείου- Λάρισας.
Υποψήφιοι: Μέχρι 11 - Εκλογικό μέτρο : 12,5%.
Εννιαεδρική (1): Β΄ Θεσσαλονίκης.
Υποψήφιοι: Μέχρι 12 - Εκλογικό μέτρο : 11,1…%.
Δωδεκαεδρική: Επικρατείας.
Υποψήφιοι: Μέχρι 12 - Εκλογικό μέτρο: 8,3…%.
Δεκατετραεδρική (1): Α΄ Αθηνών.
Υποψήφιοι: Μέχρι 18 - Εκλογικό μέτρο : 7,143%.
Δεκαπενταεδρική (1): Υπ. Αττικής.
Υποψήφιοι: Μέχρι 19 - Εκλογικό μέτρο : 6,6…%.
Δεκαεξαεδρική (1): Α΄ Θεσσαλονίκης.
Υποψήφιοι: Μέχρι 20 - Εκλογικό μέτρο : 6,25%.
44εδρική (1): Β΄ Αθηνών.
Υποψήφιοι: Μέχρι 48 - Εκλογικό μέτρο : 2,273…%.
Μέγιστος αριθμός υποψήφιων βουλευτών, για κάθε κόμμα: 425!
Υπολογίζονται, πάντα, μόνον τα έγκυρα ψηφοδέλτια (χωρίς τα λευκά και τα άκυρα).
ΓΕΝΙΚΑ:
Από τις 300 έδρες αφαιρούνται οι 50, ως μπόνους για το πρώτο κόμμα (ανεξαρτήτως ποσοστού) και οι υπόλοιπες 250 έδρες μοιράζονται, με απλή αναλογική, στα κόμματα που υπερβαίνουν το όριο του 3%, στο σύνολο των εγκύρων, όλων των κομμάτων (και αυτών, που δεν υπερβαίνουν το όριο).
Δεν υπάρχει κόμμα (συνδυασμός), που συμμετέχει στη βουλή, μετά τις εκλογές του 1993, που θεσπίστηκε το όριο 3%, με λιγότερες από 8 έδρες: {250 Χ 3%]+.
Α. Πώς κατανέμεται το πλήθος των υπολοίπων 250 εδρών στα κόμματα:
Στην αρχή, βρίσκουμε πόσες έδρες «δικαιούται», συνολικά, κάθε κόμμα, σε όλη την ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ.
Το εκλογικό μέτρο για μία έδρα, είναι το ακέραιο πηλίκο του συνολικού αριθμού των έγκυρων ψήφων, μόνον των κομμάτων που υπερβαίνουν το 3%, δια του 250..
(Οι αδιάθετες έδρες διανέμονται στα κόμματα με τα μεγαλύτερα δεκαδικά υπόλοιπα κλπ).
Με άλλα λόγια, αν μετείχαν όλα τα υποψήφια κόμματα στη διαδικασία της κατανομής των εδρών (απίθανο, να υπερβούν όλα το όριο του 3%), τότε, το εκλογικό μέτρο, για μία έδρα, θα ήταν 100/250=0,4% (περίπου 25.000 ψήφοι).
Η αυτοδυναμία, τότε, του πρώτου κόμματος θα προέκυπτε με 101 Χ 0,4%=40,4%, που είναι και το ποσοστό, πάνω από το οποίο, σε κάθε περίπτωση, έχουμε κοινοβουλευτική πλειοψηφία του πρώτου κόμματος.
Επειδή, όμως, λαμβάνονται υπόψη τα έγκυρα, μόνον των κομμάτων, που υπερβαίνουν το όριο του 3% και όχι και αυτών που μένουν εκτός βουλής, αυτό σημαίνει ότι το εκλογικό μέτρο μειώνεται (κι έχουμε μεγαλύτερη αναλογικότητα).
Γενικά, για κάθε ποσοστό 1% των κομμάτων, που δεν συμμετέχουν, το όριο της αυτοδυναμίας 40,4%, μειώνεται κατά 1% αυτού, δηλαδή κατά 101 / 250 = 0,404%.
Για παράδειγμα:
α). Αν τα κόμματα που μένουν εκτός βουλής έχουν άθροισμα ποσοστών 5%:
Τότε το εκλογικό μέτρο για μία έδρα είναι 95/250=0,38% και η «αυτοδυναμία» πετυχαίνεται με 101χ0,38=38,38%.
β). Αν τα κόμματα που μένουν εκτός βουλής έχουν άθροισμα ποσοστών 10%:
Τότε το μέτρο είναι 90/250=0,36% και η «αυτοδυναμία» πετυχαίνεται με 101χ0,36=36,36%.
γ). Αν τα κόμματα που μένουν εκτός βουλής έχουν άθροισμα ποσοστών 15%:
Τότε το μέτρο είναι 85/250=0,34 και το κόμμα με 3% εκλέγει 9 έδρες («απόλυτη» αναλογία) και η «αυτοδυναμία» πετυχαίνεται με 101χ0,34=34,34%.
δ). Αν τα κόμματα που μένουν εκτός βουλής έχουν άθροισμα ποσοστών 20%:
Τότε το μέτρο είναι 80/250=0,32% και η «αυτοδυναμία» πετυχαίνεται με 101χ0,32=32,32%, κ.ο.κ.
Για να ισχύσει η «ανόθευτη» αναλογική για όλα τα κόμματα, πλην του πρώτου, που είναι προνομιούχο, πρέπει, όλα μαζί τα κόμματα, που μένουν εκτός βουλής, να έχουν άθροισμα ποσοστών 16,6…%.
Το εκλογικό μέτρο είναι, τότε, 83,3../250=0,33…% και η «αυτοδυναμία», πετυχαίνεται με 101 Χ 0,33.=33,6…%.
Τα ποσοστά, βέβαια, όσων συνδυασμών δε λαμβάνουν έδρα, τα «καρπώνεται» όλα το πρώτο κόμμα.
Για μεγαλύτερο ποσοστό «αποτυχίας», από το 16,6…%, τα ποσοστά των κομμάτων που δεν «πιάνουν» το όριο του 3%, τα «καρπώνονται», αναλογικά, και τα υπόλοιπα κόμματα.
Πρακτικά:
Ο αριθμός των εδρών κάθε κόμματος, που υπερβαίνει το όριο του 3%, είναι:
Το ακέραιο πηλίκο του γινομένου του ποσοστού του με το 250, δια του αθροίσματος των ποσοστών όλων των κομμάτων μαζί, που υπερέβησαν το παραπάνω όριο.
Παράδειγμα: Αν το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων, που υπερέβησαν το όριο είναι 87% (δηλαδή, το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που μένουν εκτός βουλής είναι 100-87=13%), τότε ο ελάχιστος συνολικός αριθμός των εδρών που καταλαμβάνει ένα κόμμα, που έλαβε ποσοστό π.χ. 7%, είναι: 250χ7/87=20,1…
Αναφέρεται ο ελάχιστος αριθμός εδρών, γιατί μπορεί να αυξηθεί κατά 1 έδρα, ανάλογα με τα δεκαδικά υπόλοιπα, έναντι των υπολοίπων των άλλων κομμάτων…
Για την ιστορία:
Στις εκλογές του 1993, το ποσοστό των κομμάτων που έμειναν εκτός βουλής ήταν 4,4%. (και εισήλθαν στη βουλή 4 κόμματα).
Στις εκλογές του 1996, το ποσοστό ήταν 5,2%. (και εισήλθαν 5 κόμματα).
Στις εκλογές του 2000, το ποσοστό ήταν 4,7. (και εισήλθαν 4 κόμματα).
Στις εκλογές του 2004, το ποσοστό ήταν 4,9%. (και εισήλθαν 4 κόμματα).
Στις εκλογές του 2007, ήταν μόνον 3,1. (και εισήλθαν 5 κόμματα).
Στις εκλογές του 2009, ήταν 10,5%. (και εισήλθαν 5 κόμματα).
Στις εκλογές του Μαΐου του 2012, ήταν 19,1% και ένα μήνα μετά,
Στις εκλογές του Ιουνίου του 2012, ήταν 6%. (το 2012 εισήλθαν 7 κόμματα).
Δηλαδή, στις εκλογές του Μαΐου του 2012, η αυτοδυναμία προέκυπτε με ποσοστό: (100-19,1) Χ 101/250=32,74%!!!, μόνον..
Βέβαια, το πρώτο κόμμα, «αυξάνει», ψυχολογικά, το ποσοστό του, από τη βραδιά των εκλογών!
Β. Πώς διανέμονται οι έδρες που αναλογούν σε κάθε κόμμα, ανά εκλογική περιφέρεια:
Κάθε περιφέρεια έχει το «δικό» της εκλογικό μέτρο και λαμβάνονται υπόψη, όπως είπαμε, μόνον τα έγκυρα ψηφοδέλτια, όλων των κομμάτων (εδώ, και των αποτυχόντων).
Για την περιφέρεια επικράτειας, όμως, (εξαίρεση χωρίς σημασία) λαμβάνονται υπόψη τα πανελλαδικά ποσοστά των κομμάτων, που υπερέβησαν το όριο του 3%.
Στις μονοεδρικές περιφέρειες, που θεωρούνται αυτοτελείς, το σύστημα είναι πλειοψηφικό και όποιο κόμμα πλειοψηφήσει, κατοχυρώνει τη μοναδική έδρα, που δεν διεκδικείται από κανένα άλλο κόμμα, στη συνέχεια.
Δηλαδή, μπορεί, θεωρητικά, το τελευταίο, σε εκλογική δύναμη, κόμμα, που έλαβε ποσοστό π.χ. 3%, να «καταλάβει» όλες τις μονοεδρικές περιφέρειες και μία έδρα (για τον πρώτο υποψήφιό του) από τη λίστα του των 12 υποψηφίων της επικράτειας!
Για τις υπόλοιπες περιφέρειες, στην πρώτη αναλογική διανομή, για όσα κόμματα υπερβαίνουν το εκλογικό μέτρο κάθε περιφέρειας (που είναι, σχετικά, μεγάλο), καταλαμβάνονται από αυτά οι ανάλογες έδρες, που είναι «εξασφαλισμένες» και δεν «μεταβιβάζονται», με κανένα τρόπο, σε οποιοδήποτε άλλο κόμμα, στη συνέχεια..
Δηλαδή, για τη σίγουρη εξασφάλιση έδρας (ή περισσοτέρων) από ένα κόμμα σε μία περιφέρεια, πρέπει αυτό το κόμμα να υπερβεί το εκλογικό μέτρο της περιφέρειας….
Διαφορετικά, συμβαίνουν τραγελαφικά φαινόμενα..
Είναι επόμενο, βέβαια, να παραμένουν αδιάθετες (υπόλοιπες) έδρες από την πρώτη αναλογική διανομή, γιατί δεν συμπληρώνεται ο συνολικός αριθμός των εδρών που δικαιούται κάθε κόμμα, πανελλαδικά, έχοντας υπόλοιπο ψήφων, σε κάθε περιφέρεια.
Η συμπλήρωση αρχίζει από το «τελευταίο» κόμμα και συνεχίζεται «ανοδικά».
Το τελευταίο κόμμα, λοιπόν, αρχίζει να συμπληρώνει τις έδρες που του λείπουν από την πρώτη αναλογική διανομή (σύμφωνα με το εκλογικό μέτρο), στις περιφέρειες που έχει τα μεγαλύτερα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα ψήφων, όχι σε σχέση με τα άλλα κόμματα, αλλά σε σχέση με τα δικά του, σε κάθε περιφέρεια, αρχίζοντας από την περιφέρεια που έχει το μεγαλύτερο υπόλοιπό του και ούτω καθεξής.
Όταν το «τελευταίο» κόμμα (δηλαδή, με το μικρότερο πανελλαδικό ποσοστό) συμπληρώσει το συνολικό αριθμό των εδρών που δικαιούται πανελλαδικά, από την κατανομή των εδρών, συνεχίζεται η ίδια διαδικασία με το προτελευταίο κόμμα κ.ο.κ.
Έτσι, το πρώτο κόμμα καταλήγει να πάρει όλα τα «περισσεύματα»…
Ειδικά, όμως, για τις διεδρικές και τριεδρικές περιφέρειες, όπου το μέτρο (της πρώτης αναλογικής διανομής) είναι σχετικά υψηλό, 50%! και 33,3%, αντίστοιχα, εξομαλύνεται κάπως η κατάσταση και τις αδιάθετες έδρες της πρώτης αναλογικής φάσης, τις καταλαμβάνουν τα κόμματα που έχουν, κατά σειρά, τα μεγαλύτερα αδιάθετα υπόλοιπα στις παραπάνω περιφέρειες, θεωρούμενες κι αυτές ως αυτοτελείς, γιατί, διαφορετικά, το πρώτο κόμμα και πανελλαδικά και στην περιφέρεια, μπορεί να μην καταλάμβανε καμία έδρα, παρόλο που στην περιφέρεια αυτή τα ποσοστά του είναι μεγαλύτερα όλων των άλλων κομμάτων μαζί!
Σημείωση: Επειδή μεσολάβησε διάστημα μεγαλύτερο των 18 μηνών από τις τελευταίες εκλογές θα ισχύσει η σταυροδοσία και όχι η λίστα, όπως συνέβη τελευταία, όπου οι σημερινοί βουλευτές εξελέγησαν όλοι χωρίς σταυρό προτίμησης!
Στις περιφέρειες από 1 έως 3 έδρες, θέτουμε μέχρι 1 σταυρό προτίμησης.
Από 4 έως 7 έδρες, μέχρι 2 σταυρούς, από 8 έως 12 έδρες, μέχρι 3 σταυρούς και για περισσότερες έδρες, μέχρι 4 σταυρούς προτίμησης.
Οι υποψήφιοι της Επικράτειας, προτείνονται από τα κόμματα με λίστα και δεν ψηφίζονται.
