Όταν η Ελλάδα ήρθε σε σύγκρουση με την Ευρώπη

Γράφει ο Γιάννης Σιατούφης

Τώρα που γινόμαστε μάρτυρες της σύγκρουσης της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ένωση

, είτε αυτή είναι πραγματική είτε διπλωματικό «τρικ» στη διαπραγμάτευση που γίνεται, ας δούμε τι συνέβη σε δύο περιπτώσεις που η Ελλάδα τόλμησε να πάει κόντρα στην κοινή γραμμή που είχαν αποφασίσει να χαράξουν οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης.

Είμαστε στο 1915, όταν ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος είχε ήδη ξεκινήσει. Η Ευρώπη ήταν χωρισμένη σε δύο στρατόπεδα, την Αντάντ (Αγγλία, Γαλλία, κ.α.) και τις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Βουλγαρία, Τουρκία, κ.α.). Αλλά και η Ελλάδα ήταν τραγικά διχασμένη εκείνη την περίοδο. Από τη μια μεριά ήταν οι Βασιλικοί, οι οποίοι συντάσσονταν με τη θέση του τότε βασιλιά της Ελλάδας Κωνσταντίνου, δηλαδή η χώρα να κρατήσει αυστηρή ουδετερότητα στον πόλεμο, και από την άλλη οι Βενιζελικοί, οι οποίοι υποστήριζαν ότι η Ελλάδα πρέπει να ταχθεί με το μέρος της Αντάντ.

Οι σύμμαχοι της Αντάντ είχαν αποτύχει στην εκστρατεία τους στην Καλλίπολη από τους Τούρκους και τα ηττημένα στρατεύματα των Αγγλογάλλων μεταφέρονται στη Θεσσαλονίκη, με σκοπό να ανοίξουν ένα νέο μέτωπο στα Βαλκάνια. Αυτή ήταν η στιγμή που επήλθε οριστική ρήξη του βασιλιά και του πρωθυπουργού Βενιζέλου. Ο Βενιζέλος επέμενε να συνταχθούμε με τους Αγγλογάλλους, αλλά ο Κωνσταντίνος διαφώνησε και ο πρωθυπουργός παραιτήθηκε. Οι σύμμαχοι φοβούμενοι ότι ο βασιλιάς της Ελλάδας ήταν κάτω από την άμεση επιρροή των Γερμανών του Κάιζερ, μια που είχε παντρευτεί την αδερφή του Σοφία, πίεζαν για να αλλάξει στάση.

Εντωμεταξύ, το 1916, οι Γερμανοβούλγαροι είχαν καταλάβει όλη την Ανατολική Μακεδονία και τη Φλώρινα, ενώ ο Βενιζέλος, τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, σχηματίζει επαναστατική προσωρινή κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη (τριανδρία Βενιζέλου, Κουντουριώτη, Δαγκλή) χωρίζοντας σε δύο κράτη τη χώρα μας, δηλαδή Βορράς με βενιζελική κυβέρνηση και νότος με φιλοβασιλική κυβέρνηση, το καθένα με δικό του στρατό και διαφορετική εξωτερική πολιτική.

Οι προσπάθειες των συμμάχων της Αντάντ να αλλάξουν την ουδέτερη στάση της Αθήνας απέτυχαν και αξίωσαν με μορφή τελεσίγραφου από την ελληνικήκυβέρνηση της Αθήνας να παροπλίσει τα μεγαλύτερα ελληνικά θωρηκτά, να δώσει τον έλεγχο των αποθηκών με τα πυρομαχικά και των σιδηροδρομικών γραμμών στην Αντάντ, να απελάσει τους διπλωμάτες και τους πράκτορες των Κεντρικών Δυνάμεων και να τους παραδώσει μεταξύ άλλων και δέκα ορεινές πυροβολαρχίες ως αποζημίωση για τα πυροβόλα και τις προμήθειες που έπεσαν στα χέρια των Γερμανών και των Βουλγάρων στο οχυρό Ρούπελ. Η ελληνική κυβέρνηση, όμως, αρνήθηκε να ικανοποιήσει τα αιτήματα αυτά.

Γι’ αυτό, πράκτορες των Αγγλογάλλων με συμμετοχή βενιζελικών οργανώνουν συλλαλητήρια στην Αθήνα, ενώ συμμαχικά αγήματα αποβιβάζονται στον Πειραιά. Οι Γάλλοι ζητούν από τον Έλληνα βασιλιά να μην διατάξει πυροβολισμούς, αλλά παρόλα αυτά, μόλις έγινε η αποβίβαση των συμμάχων, τα αγήματα αυτά δέχτηκαν επίθεση από τον ελληνικό στρατό και υπέστησαν μεγάλες απώλειες. Μάλιστα ένα άγημα ναυτών αιχμαλωτίστηκε και τα στρατεύματα των συμμάχων αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στα πλοία τους.

Ως αντίποινα ο γαλλικός στόλος βομβαρδίζει το Παλάτι και διατάσσεται από τους Αγγλογάλλους ναυτικός αποκλεισμός το Νοέμβριο του 1916. Για περισσότερο από 3 μήνες ούτε ένα φορτίο σταριού δεν έφτασε στα λιμάνια της νότιας, φιλοβασιλικής, Ελλάδας. Παρατηρήθηκε έλλειψη κάρβουνου και το μόνο διαθέσιμο καύσιμο για τη λειτουργία των σιδηρόδρομων και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ήταν ο λιγνίτης και η ξυλεία από το δάσος του Τατοΐου! Τα ελληνικά εμπορικά πλοία επιτάχθηκαν με αποτέλεσμα να βυθιστούν από εχθρικά υποβρύχια. Χιλιάδες εργαζόμενοι έχασαν τις δουλειές τους και τριγύριζαν στους δρόμους ζητιανεύοντας.

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος απογοητευμένος αποφασίζει να πάρει το δρόμο της εξορίας  το Μάιο του 1917 για το καλό της χώρας του και αφήνει στη θέση του το δευτερότοκο γιο του Αλέξανδρο. Χαρακτηριστική είναι η φράση σε γράμμα σε μια φίλη του στη Γερμανία: «αυτές είναι οι Δυνάμεις που υποτίθεται ότι μάχονται για τη δικαιοσύνη και τα δικαιώματα των μικρών κρατών».

Ο Βενιζέλος επιστρέφει στην Αθήνα ως πρωθυπουργός και συντάσσεται με τις δυνάμεις της Αντάντ, οι οποίες κερδίζουν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην Ελλάδα δίνεται η άδεια να καταλάβει τη Σμύρνη και τη γύρω περιοχή της και υπογράφεται  η Συνθήκη των Σεβρών με την οποία γίνεται πραγματικότητα η Μεγάλη Ιδέα.

Όμως την ώρα του θριάμβου ο βασιλιάς Αλέξανδρος πεθαίνει, από δάγκωμα πιθήκου μάλιστα! Οπρίγκιπας Παύλος αρνείται το στέμμα, με τη δικαιολογία ότι ο αδερφός του, ο Κωνσταντίνος, δεν είχε παραιτηθεί από τα δικαιώματα στο θρόνο. Ο Βενιζέλος προκηρύσσει εκλογές το Νοέμβριο του 1920, αλλά χάνει από τη φιλοβασιλική παράταξη της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης. Η προεκλογική εκστρατεία είχε ξανά το χαρακτήρα ανταγωνισμού ανάμεσα στον βασιλιά Κωνσταντίνο και τον Βενιζέλο.

Η νικήτρια φιλοβασιλική παράταξη αποφάσισε, κόντρα στην επιθυμία των δυνάμεων της Αντάντ, να διενεργήσει δημοψήφισμα για την επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου στην Ελλάδα. Αυτό θορύβησε τους Άγγλους και τους Γάλλους, που αντιδρούσαν υστερικά σε οτιδήποτε είχε σχέση με τον Κωνσταντίνο. Σε έναν κύκλο διασκέψεων που έγιναν στο Λονδίνο, λίγες μέρες πριν το δημοψήφισμα, πρόβαλαν την αξίωση, αν οι Έλληνες αποφάσιζαν να επαναφέρουν τον Κωνσταντίνο, να αρνηθούν οι Σύμμαχοι να τον αναγνωρίσουν. Επιπλέον θα διακόψουν τις  διπλωματικές  σχέσεις με την Ελλάδα, θα σταματήσουν την παροχή οικονομικής βοήθειας, που ήταν απαραίτητη για τη συνέχιση του πολέμου στο Μικρασιατικό μέτωπο και δεν θα επιτρέψουν στη χώρα μας να συνεχίσει να κατέχει τις θέσεις της στη Μ. Ασία.

Η κυβέρνηση της Αθήνας, για δεύτερη φορά μέσα σε 3 χρόνια, αρνείται να συμμορφωθεί στο τελεσίγραφο των Ευρωπαίων. Διεξάγει το δημοψήφισμα στις 22 Νοεμβρίου του 1920 και με ψήφους 999.960 υπέρ και 10.383 κατά αποφασίζεται η επιστροφή του μη αρεστού στους συμμάχους βασιλιά. Οι σύμμαχοι πραγματικά διακόπτουν την οικονομική βοήθεια και ένας μετά τον άλλο, ξεκινώντας από τους Γάλλους και Ιταλούς, υπογράφουν συνθήκη ειρήνης και συνεργασίας με τους Τούρκους του Κεμάλ και αποχωρούν από τη Μ. Ασία αφήνοντας μόνους τους Έλληνες με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Στιγμιότυπο από τη συμπλοκή δυνάμεων της Αντάντ, με επικεφαλής το ναύαρχο Φουρνιέ (Dartige du Fournet), με φιλοβασιλικές δυνάμεις στην Αθήνα και Πειραιά

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

D. Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1989.

Β. Ι. Τζανακάρης, Δακρυσμένη Μικρασία, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2007.