Πώς γίνεται ένα δημοψήφισμα - Ποιά έχουν γίνει στην Ελλάδα
Δύο ειδών δημοψηφίσματα προβλέπονται από το Σύνταγμα και τον πρόσφατο εφαρμοστικό νόμο: το πρώτο αφορά «κρίσιμα εθνικά θέματα» και προκηρύσσεται με τη σύμφωνη
γνώμη 151 βουλευτών, ενώ το δεύτερο αφορά ψηφισμένα νομοσχέδια, για σοβαρό κοινωνικό ζήτημα εκτός των δημοσιονομικών, και απαιτεί αυξημένη πλειοψηφίας των 180 βουλευτών.
Το άρθρο 44 αναφέρει:
«O Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του όλου αριθμού των βουλευτών, που λαμβάνεται με πρόταση του Yπουργικού Συμβουλίου. Δημοψήφισμα προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με διάταγμα και για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών ύστερα από πρόταση των δύο πέμπτων του συνόλου».
Για να θεωρηθεί δεσμευτικό το αποτέλεσμα δημοψηφίσματος για κρίσιμα εθνικά θέματα, η προσέλευση των ψηφοφόρων θα πρέπει να ανέλθει τουλάχιστον στο 40%, ενώ στην περίπτωση δημοψηφίσματος για ψηφισμένα νομοσχέδια η προσέλευση στην κάλπη πρέπει να ανέλθει τουλάχιστον στο 50% του εκλογικού σώματος.
Τα δημοψηφίσματα που έχουν πραγματοποιηθεί
Ο όρος δημοψήφισμα εισάγεται για πρώτη φορά στο Σύνταγμα του 1925 και του 1927. Η εθνική συνέλευση «δύναται να υποβάλη την περί αναθεωρήσεως απόφασίν της εις Δημοψήφισμα». Ήδη πάντως από το 1911 ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου είχε εισηγηθεί την εισαγωγή του θεσμού του δημοψηφίσματος στο Σύνταγμα.
Το πρώτο δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 1862 στο οποίο οι Έλληνες μετά την εκδίωξη του Όθωνα επέλεξαν τον πρίγκιπα Αλφρέδο της Αγγλίας ως νέο βασιλιά.
Τον Νοέμβριο του 1920 διενεργήθηκε από την κυβέρνηση Δημητρίου Ράλλη δημοψήφισμα για την επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου του Α’.
Το πρώτο δημοκρατικό δημοψήφισμα θεωρείται αυτό του 1924. Η Δ’ Συντακτική Εθνοσυνέλευση προκήρυξε δημοψήφισμα και η διαδικασία οργανώθηκε από την κυβέρνηση Παπαναστασίου. Υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας ψήφισε το 69,95%.
Το 1935 προκηρύχθηκε δημοψήφισμα από τον Γεώργιο Κονδύλη κι έμεινε στην ιστορία ως “νόθο δημοψήφισμα”. Το ερώτημα ήταν η κατάργηση της αβασίλευτης δημοκρατίας και υπέρ της βασιλευόμενης δημοκρατίας ψήφισε το 97,88%.
Το 1946 η κυβέρνηση Τσαλδάρη προκήρυξε δημοψήφισμα στο οποίο το 69% ψήφισε υπέρ της επανόδου του Γεωργίου του δεύτερου.
Την περιόδου 1967-1974 πραγματοποιήθηκαν από τη χούντα δύο δημοψηφίσματα, το πρώτο τον Σεπτέμβριο του 1968 για την έγκριση συντάγματος και το 1973 για την πολιτειακή αλλαγή στην ψευδεπίγραφη Προεδρική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία.
Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, στις 8 Δεκεμβρίου του 1974 πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα για τη μορφή του πολιτεύματος. Το αποτέλεσμα ήταν 69,2% υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας.