kozanitvbanner1363x131pix

banner 728x90 PJC 4

b834pix

ecofloor230

ΤΕΝΤΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ 1

pantelidisGIF834pix

asepop 2021 a

artinhouse2

garden hall banner1

musicart834pix

κοζάνη, ειδήσεις, νέα, Πτολεμαΐδα

noisi1

Νεοφιλελεύθεροι αυτοματισμοί: Τηλεπιλότοι χωρίς πλήρωμα και επιβάτες

κοζάνη, ειδήσεις, νέα, Πτολεμαΐδα του Βασίλη Δρουκόπουλου

«Η λέξη “μεταρρύθμιση” η οποία κάποτε σήμαινε βελτιώσεις για τη πλειονότητα τώρα σημαίνει τη μείωση του κόστους εργασίας.       

Η “ένωση” στο ευρωπαϊκό πλαίσιο δεν υπονοεί πλέον μια εθελοντική συλλογικότητα για αμοιβαία αλληλεγγύη αλλά την επιβολή στις χώρες σκληρών ordo-φιλελεύθερων ελέγχων»                                                               Susan Watkins (2014) 

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΡΡΑΣ, «ΓΕΝΝΗΣΗ», 1979

Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βιέννης για την Οδική Κυκλοφορία (1968) δεν νοείται μεταφορικό μέσο χωρίς οδηγό. Όμως ο γερμανός υπουργός Μεταφορών συγκρότησε μια επιτροπή για να επεξεργαστεί ένα νομικό πλαίσιο που θα επιτρέπει την κυκλοφορία αυτοοδηγούμενων ή ρομποτικών οχημάτων. Η πώληση των πρώτων γερμανικών αυτοκινήτων αυτού του είδους τοποθετείται το 2020 ενώ σε τμήμα του αυτοκινητοδρόμου Α9 στη Βαυαρία θα επιτρέπονται τα σχετικά τεστ (Kate Connolly, «Rules for cars without drivers», The Guardian Weekly, 13.2.2015, σ. 44).

Σε αντίθεση με αυτό, το τεστ του αυτόματου πιλότου της νεοφιλελεύθερης οικονομικής διαχείρισης δεν περιορίζεται σε ένα μόνον τμήμα της ευρωπαϊκής ηπείρου. Όπως ήταν γνωστό από καιρό και όπως επανήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή τις κυβερνητικές διαπραγματεύσεις, το νεοφιλελεύθερο πρόταγμα φαίνεται να κυριαρχεί σε όλη την ευρωπαϊκή σκηνή. Δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Εδώ αξίζει μια πολύ συνοπτική εξιστόρηση.

Το νεοφιλελεύθερο πρόταγμα

«Το παρελθόν δεν είναι νεκρό· δεν είναι καν παρελθόν»                                                Ουίλλιαμ Φώκνερ 

Η αρχή της επεξεργασίας των νεοφιλελεύθερων ιδεών τοποθετείται στη Βιέννη της δεκαετίας του 1920 και η ανάπτυξή τους συνεχίζεται στην επόμενη δεκαετία. Στόχος ήταν η αποσόβηση της μαζικής στροφής της εργατικής τάξης προς τις σοσιαλιστικές ιδέες αλλά και η αμφισβήτηση των κεϋνσιανών ιδεών της εποχής που αντιπάλευαν τις επικρατούσες οικονομικές απόψεις όπως αυτές έχουν περιγραφεί από τον Καρλ Πολάνυι στο βιβλίο Ο Μεγάλος Μετασχηματισμός (1944): «Η εξόφληση των εξωτερικών δανείων και η επιστροφή στο σύστημα των σταθερών νομισματικών ισοτιμιών αναγνωρίστηκαν ως η λυδία λίθος του ορθολογισμού στην πολιτική και καμιά προσωπική δυστυχία ή περιστολή της κρατικής κυριαρχίας δεν κρίθηκαν τόσο σοβαρές για την ανάκτηση της νομισματικής σταθερότητας. Οι στερήσεις των ανέργων που έχασαν τις δουλειές τους λόγω του αποπληθωρισμού, η ένδεια των δημόσιων υπαλλήλων […] ακόμα και η απεμπόληση των εθνικών δικαιωμάτων όσο και η απώλεια των συνταγματικών ελευθεριών θεωρήθηκαν ως το δίκαιο αντίτιμο που έπρεπε να καταβληθεί για την ικανοποίηση των απαιτήσεων των υγιών προϋπολογισμών και των σκληρών νομισμάτων» [στα ελληνικά κυκλοφορεί, σε μετάφραση Κώστα Γαγανάκη, από τις εκδόσεις νησίδες]. Η σύμπτωση με τα σημερινά προτάγματα δεν είναι τυχαία. Επίσης, ενώ σύμφωνα με τον κλασικό φιλελευθερισμό η πολιτική ελευθερία διασφαλίζει τις ελεύθερες αγορές, αντίθετα ο νεοφιλελευθερισμός υποστηρίζει ότι μόνο η οικονομική ελευθερία μπορεί να αποτελέσει εχέγγυο για την εξασφάλιση των πολιτικών δικαιωμάτων. Πάλι, η αναφορά στις σημερινές συνθήκες είναι πλήρης νοημάτων.

Μεταπολεμικά οι νεοφιλελεύθερες απόψεις είχαν κρατηθεί στο περιθώριο της οικονομικής πολιτικής. Τότε κρίθηκε ότι η παρεμπόδιση της «κόκκινης» επέκτασης θα επιτυγχανόταν εφαρμόζοντας κεϋνσιανά οικονομικά μέτρα και κοινωνική πολιτική με την ευρύτατη αποδοχή τους από την εργατική τάξη. Από τη δεκαετία του 1970 θεωρήθηκε ότι το έδαφος ήταν πιο ασφαλές επιτρέποντας την εγκατάλειψη σοσιαλδημοκρατικών μέτρων οικονομικής πολιτικής που και δεξιές κυβερνήσεις δεν είχαν αποτολμήσει να απαρνηθούν μέχρι τότε. Η εξελικτική πορεία αυτής της διαδρομής καλύπτει τα παροντικά γεγονότα. 

Νεοφιλελεύθερες αρχές και οι διαπραγματεύσεις 

«Τα οικονομικά είναι η μέθοδος. Το ζητούμενο είναι η αλλαγή της ψυχικής υπόστασης»              Μάργκαρετ Θάτσερ

Στο βιβλίο Η Γυμνή Βασίλισσα: έργα και ημέρες του οικονομκού λόγου (2014) ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς διατυπώνει τις θεμελιώδεις αρχές του φιλελεύθερου κράτους σε σχέση με τις άμεσες και απώτερες επιδιώξεις τους και τις απαιτούμενες τακτικές. Οι πιο σημαντικές, κατά την κρίση μου:

  • «Για να μπορεί να ελπίζεται η έλευση του καλύτερου αγοραίου κόσμου, θα πρέπει να έχει προηγηθεί μια ιδεολογική, θεσμική και πολιτική επανάσταση που θα έχει ήδη θέσει αυτό τον κόσμο σε μια σταθερή και προδιαγεγραμμένη τροχιά, από την οποία δεν θα του επιτραπεί πλέον ποτέ να αποκλίνει» (σ. 211).
  • «[Το σύστημα] πρέπει να συντηρείται ανεξάρτητα από τη συγκεκριμένη πολιτική εξουσία» (σ. 216).
  • «Οι “ελεύθεροι παραγωγοί” είναι υποχρεωμένοι να υπακούν στους συστημικούς όρους της ελεύθερης αγοράς και να υποκύπτουν αγόγγυστα στην “καθαρά” οικονομική βία, την ίδια στιγμή που οι “ελεύθεροι πολίτες” είναι υποχρεωμένοι να υπακούν στις μορφές πολιτικής και εξωοικονομικής βίας, που επιτάσσει ο νόμος» (σ. 219).
  • «Κύριος ιστορικός ρόλος του νεωτερικού φιλελεύθερου κράτους είναι […] η εξασφάλιση της κοινωνικής συνέχειας και συνοχής μέσα από τη συντήρηση των θεμελιωδών κοινωνικών και ταξικών ισορροπιών και την αναπαραγωγή των ισχυουσών ιδεών και των ισχυόντων κανόνων και θεσμών» (σ. 225).
  • «[Η πολιτική εξουσία] αποφασίζει, νομοθετεί, παρεμβαίνει, δρα, διαμεσολαβεί, διαπραγματεύεται και υλοποιεί τις συλλογικές αξίες με γνώμονα τη θεμελιώδη αναπαραγωγική της ευθύνη για τη συντήρηση του ήδη υπάρχοντος συστήματος» (σ. 226).
  • «[…] αποτεινόμενη στο κράτος και στις πολιτικές εξουσίες, η ρητή εντολή [του φιλελευθερισμού] είναι: “Μην πράττετε” ή “απέχετε” από κάθε παρέμβαση στο αγοραίο σύστημα» (σ. 226).

Τα ανωτέρω, συσχετισμένα με τα γεγονότα των διαπραγματεύσεων που διεξάγονται υπογραμμίζουν την ιδεολογική αφετηρία, το διακύβευμα και τις ακολουθούμενες πρακτικές των κάθε λογής «εταίρων».

Μια εύθετη παρέκβαση 

«[…] η δίψα για εξουσία μπορεί να ικανοποιηθεί απόλυτα τόσο με το να παροτρύνονται οι άνθρωποι στη λατρεία της υποτέλειάς τους όσο και με το να μαστιγώνονται και να καταπατούνται οδηγούμενοι σε υποταγή»                                                                                      Ο Άλντους Χάξλεϋ σ’ ένα γράμμα του στον Τζωρτζ Όργουελ, 21.10. 1949. 

Μεταξύ των σελίδων 368 και 373 του βιβλίου του ο Τσουκαλάς διερευνά ένα ζήτημα που ανακύπτει από τη λειτουργία του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου κόσμου. Διαπιστώνει ότι στην πρότερη εποχή «οι “επικρατειακές” εθνικές πολιτιστικές παραδόσεις, οι “επικρατειακά” θεσπιζόμενοι νόμοι και οι “επικρατειακά” οριοθετούμενοι μηχανισμοί φαίνονται πάντα να εγγυώνται την αναπαραγωγή των κοινωνικών σχέσεων στο εσωτερικό των κατ’ ιδίαν κοινωνιών. Αλλά η προϊούσα αυτονόμηση της υπερεπικρατειακής κινητικότητας διαβρώνει και αποδυναμώνει την εμβέλεια όλων αυτών των παραδοσιακών αναπαραγωγικών μηχανισμών» (σ. 368). Όμως διαπιστώνει ότι στις μέρες μας «οι συνθήκες φαίνεται να έχουν κυριολεκτικά αναστραφεί» (σ. 369). Επιπρόσθετα, υποστηρίζεται ότι ενώ οι κανόνες της παγκόσμιας παραγωγής είναι ρητοί, εκείνοι που διέπουν την παγκόσμια αναπαραγωγή παραμένουν άδηλοι και ανοιχτοί. Αντίθετα, σε εθνικό επίπεδο υφίσταται μια ‘οργανωτική απροσδιοριστία’ στο επίπεδο των διαδικασιών παραγωγής αλλά και της αναπαραγωγής του συστήματος. Προσθέτω ότι εδώ ακριβώς έγκειται η μεθόδευση για την επικράτηση των ταξικών συμφερόντων του νεοφιλελεύθερου προτάγματος μέσω μιας προγραμματισμένης αυτοματοποίησης σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα. Οι ρητοί κανόνες της παγκόσμιας αγοραίας παραγωγής πρέπει να εφαρμόζονται απαρέγκλιτα και σε εθνικό επίπεδο.

Είναι φανερό ότι ο νεοφιλελεύθερος σχεδιασμός που εμπεριέχεται στις μνημονιακές μας δεσμεύσεις σμιλεύει τους όρους που θα εξασφαλίζουν την υλοποίηση και τη διατήρηση της εφαρμογής του στο επίπεδο της οικονομικής παραγωγής και σ’ εκείνο της αναπαραγωγής των σχέσεων μεταξύ των πολιτών. 

 Αντί επιλόγου

«ο αυτοκράτορας Κάρολος Ε΄ μετά την παραίτησή του από το θρόνο το 1556 αποσύρθηκε με τα όλων των ειδών ρολόγια του σε ένα μοναστήρι και προσπάθησε να τα συγχρονίσει μεταξύ τους. Μετά την αποτυχία του, αποκάλεσε χαζό τον εαυτό του αφού είχε προσπαθήσει να κάνει όλους τους ανθρώπους να σκέφτονται ίδια ενώ δεν μπορούσε να κάνει αυτό με τα ρολόγια του».                                                                                                                          Hannah Gay (2003)

Πριν από πολύ λίγο καιρό ανακοινώθηκε ότι «ένα σύστημα ελέγχου ενός μη επανδρωμένου ρομποτικού αεροσκάφους, απευθείας μέσω του εγκεφάλου, ανέπτυξε η εταιρεία […] που υποστηρίζει πως η τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να επιτρέψει σε ανθρώπους με περιορισμένες κινητικές ικανότητες να ελέγξουν αεροσκάφη.» (www.econews.gr, 26.2.2015). Ο έλεγχος των drones με τη σκέψη, και όχι μόνον από ανθρώπους με περιορισμένες κινητικές ικανότητες π.χ. λόγω μη αναστρέψιμου τραυματισμού στη σπονδυλική στήλη, παραπέμπει στην προσπάθεια των εξουσιαστών της ευρωπαϊκής πολιτικής και οικονομικής σκηνής να ποδηγετήσουν κάθε αντίρροπη πρωτοβουλία, υποβαθμίζοντας το κυβερνητικό πλήρωμα και το επιβατικό κοινό που το επέλεξε, αλλά και τη διαδρομή. Προφανώς, αποσκοπείται η εμπέδωση της λειτουργίας του αυτόματου πιλότου χωρίς ανορθόδοξες αμφισβητήσεις. Όπως ειπώθηκε, σύμφωνα με το σύγχρονο νεοφιλευθερισμό, δεν είναι η πολιτική ελευθερία που θα δώσει τη δυνατότητα στην ανάδειξη μιας αριστερής κυβέρνησης η οποία θα επιδιώξει την εφαρμογή της αντίστοιχης οικονομικής πολιτικής αλλά η ‘αυτοματοποιημένη’ οικονομική ελευθερία, όπως αυτή απόλυτα διαστρεβλωμένα νοείται, που θα εξασφαλίσει την υποτιθέμενη πολιτική ελευθερία που θα αποβλέπει στον κοινωνικό έλεγχο και στην αποπολιτικοποίηση των κοινωνικών αντιθέσεων και των οικονομικών κρίσεων. Τέλος, ας μη ξεχαστεί ότι η λέξη drone στ’ αγγλικά σημαίνει κηφήνας. 

Ο Βασίλης Δρουκόπουλος είναι οικονομολόγος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

https://enthemata.wordpress.com/

Πληροφορίες για τα cookies

Τα cookies είναι σύντομες αναφορές που αποστέλλονται και αποθηκεύονται στον σκληρό δίσκο του υπολογιστή του χρήστη μέσω του προγράμματος περιήγησης όταν αυτό συνδέεται στο Ιντερνέτ. Τα cookies μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συλλογή και αποθήκευση δεδομένων του χρήστη όσο αυτός είναι συνδεδεμένος, για να του παράσχουν τις ζητούμενες υπηρεσίες και που ορισμένες φορές τείνουν να μην διατηρούν. Τα cookies μπορεί να είναι τα ίδια ή άλλων:

  • Technical cookies (τεχνικά cookies) που διευκολύνουν την πλοήγηση των χρηστών και τη χρήση των διαφόρων επιλογών ή υπηρεσιών που προσφέρονται από τον ιστό, όπως προσδιορίζουν τη συνεδρία, επιτρέπουν την πρόσβαση σε ορισμένες περιοχές, διευκολύνουν τις παραγγελίες & τις αγορές, συμπληρώνουν φόρμες & εγγραφές, παρέχουν ασφάλεια, διευκολύνουν λειτουργίες (βίντεο, κοινωνικά δίκτυα κλπ.).
  • Customization cookies (cookies προσαρμογής) που επιτρέπουν στους χρήστες να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους (γλώσσα, πρόγραμμα πλοήγησης - browser, διαμόρφωση, κ.α.).
  • Analytical cookies (cookies ανάλυσης) που επιτρέπουν την ανώνυμη ανάλυση της συμπεριφοράς των χρηστών του Ιντερνέτ, επιτρέπουν την μέτρηση της δραστηριότητας του χρήστη και την ανάπτυξη προφίλ πλοήγησης για την βελτίωση των ιστότοπων.

Ως εκ τούτου, όταν έχετε πρόσβαση στον ιστότοπο μας, σύμφωνα με το Άρθρο 22 του Νόμου 34/2002 των Υπηρεσιών Κοινωνίας της Πληροφορίας, στην αναλυτική επεξεργασία των cookies ζητάμε τη συγκατάθεση σας για τη χρήση τους, με σκοπό να βελτιώσουμε τις υπηρεσίες μας. Χρησιμοποιούμε την υπηρεσία του Google Analytics για τη συλλογή ανώνυμων στατιστικών πληροφοριών όπως για παράδειγμα ο αριθμός των επισκεπτών στον ιστότοπο μας. Τα cookies που προστίθενται από την υπηρεσία Google Analytics διέπονται από τις πολιτικές απορρήτου του Google Analytics. Αν επιθυμείτε μπορείτε να απενεργοποιήσετε τα cookies από το Google Analytics.

Παρακαλούμε, σημειώστε ότι μπορείτε να ενεργοποιήσετε ή απενεργοποιήσετε τα cookies σύμφωνα με τις οδηγίες του προγράμματος πλοήγησης σας (browser).