Το παίγνιο των ανταρτών και το νέο Μνημόνιο

Το παίγνιο των ανταρτών και το νέο Μνημόνιο.

Στο σημερινό άρθρο θα προσπαθήσω συνοπτικά να εξηγήσω την κατάσταση που θα μας οδηγήσει στην υπογραφή ενός τρίτου Μνημονίου

(μεσοπρόθεσμου προγράμματος). Επειδή δυστυχώς οι αριθμοί μιλάνε από μόνοι τους, παραθέτω τα κάτωθι στοιχεία και βγάλτε μόνοι σας τα συμπεράσματά σας.

Υποχρεώσεις της ελληνικής κυβέρνησης έως το τέλος του έτους

Ημερομηνία	Οφειλόμενο ποσό	Πιστωτής
5 Ιουνίου	302.513.670 €	ΔΝΤ
12 Ιουνίου	1.600.000.000 €	Έντοκα γραμμάτια
12 Ιουνίου	340.327.789 €	ΔΝΤ
12 Ιουνίου	2.000.000.000 €	Έντοκα γραμμάτια
16 Ιουνίου	567.213.161 €	ΔΝΤ
19 Ιουνίου	1.600.000.000 €	Έντοκα γραμμάτια
19 Ιουνίου	340.327.879 €	ΔΝΤ
10 Ιουλίου	2.000.000.000 €	Έντοκα γραμμάτια
13 Ιουλίου	453.770.505 €	ΔΝΤ
17 Ιουλίου	1.000.000.000 €	Έντοκα γραμμάτια
20 Ιουλίου	2.095.880.000 €	ΕΚΤ
20 Ιουλίου	1.360.500.000 €	ΕΚΤ
20 Ιουλίου	25.000.000 €	ΕΤΕΠ
Αύγουστος	5.588.300.000 €	Έντοκα/ΕΚΤ
Σεπτέμβριος	3.000.000.000 €	Έντοκα/ΔΝΤ
Οκτώβριος	1.853.770.505 €	Έντοκα/ΔΝΤ
Νοέμβριος	1.400.000.000 €	Έντοκα γραμμάτια
Δεκέμβριος	1.220.000.000 €	ΔΝΤ
Σύνολο	26.747.603.509 €

Από τον παραπάνω πίνακα που καταρτίστηκε με στοιχεία του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους προκύπτει πως οι υποχρεώσεις της χώρας μας προς τους πιστωτές μέχρι το τέλος του έτους αγγίζουν τα 26,75 δις ευρώ περίπου. Συγκεκριμένα τον Ιούνιο οι υποχρεώσεις αγγίζουν τα 6,75 δις ευρώ ενώ τον Ιούλιο τα 6,93 δις ευρώ, δηλαδή για τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο θέλουμε συνολικά 13,68 δις ευρώ περίπου. Προς το εσωτερικό υπάρχουν επίσης οι υποχρεώσεις σε μισθούς, συντάξεις λειτουργικό κόστος γενικής κυβέρνησης καθώς και άλλες παροχές. Από την άλλη βέβαια υπάρχουν και τα έσοδα (φορολογία) που πιστεύεται πως θα κυμανθούν σε περίπου 4 δις ευρώ έως τέλος Ιουλίου.

Παρόλα αυτά φαίνεται πως μέχρι τέλος Ιουνίου τα χρήματα τελειώνουν, ενώ ακόμη κι αν δεν πληρωθούν οι δόσεις προς το ΔΝΤ (σημειωτέον πως οφείλουμε και τη συνδρομή μας έπειτα από το τέχνασμα με τα αποθεματικά του Ταμείου στην ΤτΕ) πάλι τα χρήματα δεν επαρκούν για τις μεγάλες εξοφλήσεις της ΕΚΤ τον Ιούλιο. Η μη αποπληρωμή του ΔΝΤ για μερικές εβδομάδες μπορεί να μη σημάνει «συναγερμό» (στα ΜΜΕ θα σημάνει), ωστόσο η μη αποπληρωμή εντόκων θα σημάνει υποβάθμιση στο selectivedefaultαπό την Standard & Poor’s, όπως δήλωσε προ μερικών εβδομάδων, ενώ η μη αποπληρωμή της ΕΚΤ θα σημάνει το τέλος της πρόσβασης των εμπορικών τραπεζών στην ρευστότητα (ό,τι ακριβώς έγινε στην Κύπρο δηλαδή), με ό,τι αυτό κι αν σημαίνει για τον καθένα.

Το γεγονός αυτό το γνώριζε η σημερινή κυβέρνηση όταν ο Πρωθυπουργός της διακήρυττε «την κατάργηση του Μνημονίου καθώς και των εφαρμοστικών του νόμων» τον περασμένο Οκτώβρη (δείτε εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=ic5fiIGsN24). Παρά τις προηγούμενες δηλώσεις του ο Α. Τσίπρας, ως Πρωθυπουργός πλέον, έχει συμφωνήσει στις 20 Φεβρουαρίου 2015 ένα πλαίσιο διαπραγματεύσεων στο οποίο ρητώς περιλαμβάνεται α) η παράταση για την 5^η και τελευταία αξιολόγηση του υφιστάμενου προγράμματος (Μνημονίου), με πακέτο μέτρων που η κυβέρνηση θα εκπονούσε και κατόπιν θα ενέκρινε το Eurogroup(αυτό έπρεπε να γίνει έως τέλος Απριλίου) και β) η πρόβλεψη διαπραγματεύσεων για την υπογραφή μιας νέας δανειακής συμφωνίας η οποία θα καλύπτει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας για το διάστημα έως την αυτόνομη πια έξοδό της στις αγορές ομολόγων. Ένα νέο Μνημόνιο πάλι- πώς αλλιώς θα δοθούν δανεικά δίχως conditionality; Για τους δύσπιστους ή όσους δυσκολεύονται να παραδεχθούν τη διασύνδεση των δύο αρκεί μια ανάγνωση του ακόλουθου κειμένου από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) από τον οποίο και θα δανειστούμε όπως θεσμικά προβλέπεται http://www.esm.europa.eu/pdf/MFFA-27-02-2015.pdf.  

Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση με επιλογή της δεν πήρε τα χρήματα του υφιστάμενου προγράμματος ύψους 19 δις ευρώ (περίπου 4 δις ευρώ από την Ε.Ε. για το 2014, 7 δις ευρώ από το ΔΝΤ για το 2014 και 8 δις ευρώ για το 2015 και το πρώτο τρίμηνο του 2016) αφού εκκρεμεί το κλείσιμο της 5^ης αξιολόγησης. Τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να καλύψουν τις χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας έως την άνοιξη του 2016. Το ερώτημα που τίθεται εδώ σήμερα είναι πως θα μπορέσει η κυβέρνηση να καλύψει τις χρηματοδοτικές της υποχρεώσεις προς το εξωτερικό και το εσωτερικό τους επόμενους μήνες δίχως το κλείσιμο της τρέχουσας αξιολόγησης και την εκταμίευση των εναπομεινάντων δόσεων από το υφιστάμενο πρόγραμμα; Τέλος, λόγω διορθωμένων μεγεθών στην οικονομία (ρυθμός ανάπτυξης και πλεόνασμα) τίθεται επίσης το εύλογο ερώτημα πως θα μπορέσει η κυβέρνηση να καλύψει το επιπλέον χρηματοδοτικό κενό (για το οποίο σημειωτέον δεν ευθύνεται);

Η απάντηση είναι απλή. Με ένα νέο Μνημόνιο. Ο συμβατικός τύπος της δανειακής σύμβασης που απαιτείται να υπογραφεί, εφόσον η κυβέρνηση δεν προτιμήσει μια μη νόμιμη πράξη διαχείρισης των δανειακών της υποχρεώσεων, είναι ένα νέο Μνημόνιο, αφού το τελευταίο θα ενσωματώσει τις προϋποθέσεις- μέτρα για τη χρηματοδότηση (conditionality). Μάλιστα αυτό θα υπογραφεί στα πλαίσια του μόνιμου πια Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Σε διαφορετική περίπτωση θα πρέπει η κυβέρνηση να αποφασίσει αν θα πρέπει να προβεί στη στάση πληρωμών, για πόσο καιρό, καθώς και απέναντι σε ποιους. Ακόμη θα πρέπει να αποφασίσει στην περίπτωση αυτή αν, πως και πότε θα καλύψει τις υφιστάμενες υποχρεώσεις της.

Δια στόματος όμως του Πρωθυπουργού, του ΥΠΟΙΚ καθώς και του κυβερνητικού εκπροσώπου, ακούσαμε πως οδεύουμε στην κατάληξη μιας συμφωνίας. Από εκεί εγώ συνάγω πως έχει ήδη προαποφασιστεί πως η κυβέρνηση θα συνεχίσει απρόσκοπτα την εξυπηρέτηση των δανειακών της υποχρεώσεων προς το εξωτερικό και των υπολοίπων υποχρεώσεών της προς το εσωτερικό. Παρότι αυτό είναι, με μια γραμματική ερμηνεία των όσων έλεγε ο Α. Τσίπρας τον περασμένο Οκτώβρη, κάτι εντελώς διαφορετικό από την κατάργηση του Μνημονίου, εκτιμώ είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Στο πλαίσιο αυτό η στροφή της κυβέρνησης στην υπευθυνότητα είναι αξιέπαινη και αξιοθαύμαστη. Η πολιτική αυτή, εφόσον επιτύχει και έχουμε σύντομα μια νέα συμφωνία, θα βοηθήσει τη χώρα να επανέλθει σε μια κανονικότητα 9 μήνες μετά.

Παρόλα αυτά στο σημείο αυτό εντοπίζεται μια ασάφεια η οποία δεν ξέρω αν τελικά έχει ή όχι κάποιο νόημα ή αν υποκρύπτεται εν τέλει κάτι άλλο. Το πλαίσιο της 20^ης Φεβρουαρίου μιλά για κλείσιμο αξιολόγησης και δυνητική υπογραφή νέας συμφωνίας. Δεν μιλά για ελάφρυνση χρέους, αναδιάρθρωση ή ό,τι άλλο. Ως προς την ελάφρυνση μιλά άλλη απόφαση του Eurogroupεκείνη της 27^ης Νοεμβρίου του 2012. Ο ΥΠΟΙΚ δήλωσε προχθές στην εκπομπή του Ν. Χατζηνικολάου «Ενικός», πως η νέα συμφωνία θα περιλαμβάνει και μείωση του χρέους. Εδώ τίθεται λοιπόν το ερώτημα, το οποίο και θα είχε ενδιαφέρον να απαντήσουν οι κυβερνητικοί βουλευτές της Περιφερειακής μας Ενότητας: Ως νέα συμφωνία νοείται εκείνη που θα προκύψει μετά το κλείσιμο της τρέχουσας αξιολόγησης ή μια συμφωνία που θα βασίζεται σε ένα νέο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής το οποίο και θα ενσωματώνει τα υπολειπόμενα ποσά (όπως έγινε στα πλαίσια της συμφωνίας του 2011-2012 δηλαδή); Και το λέω αυτό διότι το ένα αποκλείει το άλλο. Δηλαδή, η απόφαση της 20^ης Φεβρουαρίου ρητώς διαμηνύει το κλείσιμο της τρέχουσας αξιολόγησης και τη δυνητική υπογραφή μιας νέας συμφωνίας αλλά όχι την ελάφρυνση του χρέους. Μόνο μια νέα συμφωνία σε νέα βάση (ένα νέο Μνημόνιο δηλαδή), στο μοντέλο της συμφωνίας του 2012, θα μπορούσε να περιλαμβάνει (εφόσον γίνει κάτι τέτοιο αποδεκτό) και μια αναδιάρθρωση.

Δηλαδή η νέα συμφωνία για την οποία μιλά η κυβέρνηση πως θα περιλαμβάνει αναδιάρθρωση του χρέους εφόσον τούτο δεν προβλέπεται αφενός από την απόφαση του Φλεβάρη, αφετέρου οφείλονται χρήματα; Δηλαδή είναι σα να λέμε, δώστε μας τα χρήματα της τελευταίας αξιολόγησης τα οποία θα σας τα κουρέψουμε στη συνέχεια, πράγμα που δεν πρόκειται να γίνει στο πλαίσιο της απόφασης αυτής. Αν θέλετε λείπει, πέρα από τη λογική, και η νομική βάση. Εάν όμως μιλάμε για άλλη συμφωνία, ένα νέο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, τότε προφανώς αυτό δεν μπορεί να βασιστεί νομικά στο πλαίσιο της απόφασης της 20^ης Φλεβάρη αφού θα πρέπει εκ νέου να ζητηθεί από την ελληνική κυβέρνηση άλλο νομικό πλαίσιο διαπραγματεύσεων που θα μπορούσε να περιλαμβάνει και μια αναδιάρθρωση του χρέους ή ένα κούρεμα του επισήμου τομέα αυτή τη φορά (βάσει των όσων επιθυμεί η κυβέρνηση δηλαδή).

Εν ολίγοις, πρόκειται για κλείσιμο της τρέχουσας αξιολόγησης και υπογραφή νέας συμφωνίας (όπως προβλέπεται στην Απόφαση της 20^ης Φεβρουαρίου) ή για την υπογραφή μιας νέας σε ένα νέο πλαίσιο (το οποίο και δεν υπάρχει); Επαναλαμβάνω πως θα είχε ενδιαφέρον η τοποθέτηση των κυβερνητικών μας βουλευτών σχετικά. Δεν το θέτω ως ερώτηση γιατί πάλι απάντηση, αν και θα το ήθελα, δεν πρόκειται να πάρω.

Τέλος, επειδή μίλησα για παίγνιο στο τίτλο, αναφέρω το εξής. Η διαπραγματευτική τακτική και των δύο πλευρών, και της ελληνικής κυβέρνησης δηλαδή και των δανειστών θυμίζει το παίγνιο των ανταρτών πια, ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Στο πλαίσιο αυτό και επειδή έχουν ακουστεί πολλά, φαίνεται πως παίζουμε στη βάση μιας στρατηγικής αναμονής. Δηλαδή περιμένουν οι δύο πλευρές πότε ο αντίπαλος θα κάνει το μεγάλο λάθος προκειμένου να πραγματοποιήσει ο καθένας το μέγιστο των αποτελεσμάτων του. Με λίγα λόγια περιμένουμε ο ένας από τον άλλο πότε θα κάνει το μεγάλο λάθος. Η διαφορά όμως είναι η εξής: Τα λάθη δεν κοστίζουν το ίδιο στις δύο πλευρές. Κοστίζουν μεν, αλλά όχι το ίδιο. Είδατε παραπάνω τις δανειακές μας υποχρεώσεις, σκεφτείτε ποιον ωφέλησε ή θα ωφελήσει η περαιτέρω αναμονή καθώς και τι θα σημάνει μια λήξη των υποχρεώσεων.  

του Γιάννη Τζιουρά

Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας,

Υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ