Ανέλυσαν ανθρώπινο DNA ηλικίας 430.000 ετών!
Σπύρος Μανουσέλης
Πρόκειται για το αρχαιότερο ανθρώπινο DNA που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Οι παλαιογενετιστές το εξήγαγαν από απολιθωμένα οστά προϊστορικών ανθρώπων
που ζούσαν στην Ισπανία τουλάχιστον 430 χιλιάδες χρόνια πριν.
Η έρευνα μόλις δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Nature» και την υπογράφει μια ομάδα επιφανών Ευρωπαίων ειδικών που εδώ και χρόνια εργάζεται υπό την καθοδήγηση του μεγάλου πρωταγωνιστή της μοριακής ανθρωπολογίας Σβάντε Πάαμπο (Svante Pääbo), διευθυντή του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ Εξελικτικής Ανθρωπολογίας στη Λειψία.
Η συγκεκριμένη έρευνα επικεντρώθηκε στο DNA που υπάρχει στον πυρήνα των κυττάρων, το οποίο οι ερευνητές κατάφεραν να εξαγάγουν από δύο απολιθωμένους σκελετούς από τους 28 που βρέθηκαν πριν από μερικά χρόνια στο σπήλαιο Sima de los Huesos (που σημαίνει «Λάκκος των οστών»), στην Αταπουέρκα της Ισπανίας.
Το DNA από τον πυρήνα των απολιθωμένων κυττάρων περιέχει γονίδια τόσο της μητέρας όσο και του πατέρα, σε αντίθεση με το μιτοχονδριακό DNA το οποίο προέρχεται αποκλειστικά από τη μητέρα.
H μελέτη του DNA που υπάρχει στα μιτοχόνδρια μπορεί να αποκαλύψει μόνο ένα μέρος της εξελικτικής ιστορίας των απολιθωμένων σκελετών.
Συνεπώς, αν οι ειδικοί θέλουν να μάθουν περισσότερα για την καταγωγή αυτών των σκελετών, οφείλουν να εξαγάγουν «πυρηνικό DNA», να μελετήσουν δηλαδή το απολιθωμένο γονιδίωμα που υπάρχει στον πυρήνα των κυττάρων των προϊστορικών οστών.
Και αυτό ακριβώς κατάφεραν. Μάλιστα, από αυτήν τη μελέτη προέκυψε ότι οι δύο αρχαϊκοί σκελετοί ανήκουν σε έναν πρώιμο άνθρωπο του Νεάντερταλ.
Ξανασχεδιάζοντας το γενεαλογικό μας δέντρο
Πράγματι, η ανάλυση του αρχαίου πυρηνικού DNA επέτρεψε πρόσφατα στον Matthias Meyer, τον Svante Pääbo και την ομάδα τους να επιβεβαιώσουν ότι πρόκειται για αρχαϊκούς ανθρώπους που ανήκουν στη γενεαλογική γραμμή των Νεάντερταλ.
Ομως, όπως διαπίστωσαν, το μιτοχονδριακό DNA ορισμένων από αυτούς τους απολιθωμένους σκελετούς παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με αυτό του ανθρώπου της Ντενίσοβα, γεγονός που περιπλέκει πολύ τα πράγματα, επειδή οι Ντενίσοβα ήταν ένα διαφορετικό ανθρώπινο υποείδος που εκείνη την εποχή ζούσε στη Σιβηρία.
Αυτό το απρόσμενο γεγονός, δηλαδή η συνύπαρξη στον ίδιο τόπο προϊστορικών ανθρώπων με πυρηνικό DNA που ανήκει στη γραμμή των Νεάντερταλ και άλλων αρχαϊκών ανθρώπων με μιτοχονδριακού DNA που παραπέμπει στους Ντενίσοβα, οδηγεί σε δύο ανατρεπτικά συμπεράσματα.
Πρώτον, δεδομένου ότι η ηλικία αυτού του αρχαίου DNA χρονολογείται τουλάχιστον στα 430 χιλιάδες χρόνια πριν, οι γενεαλογικές γραμμές των Νεάντερταλ και των Ντενίσοβα πρέπει να διαχωρίσθηκαν εξελικτικά πολύ πιο πριν από αυτή τη χρονολογία.
Δεύτερον, η παρουσία σκελετών με μιτοχονδριακού DNA που φαίνεται να ανήκει στους Ντενίσοβα οφείλεται πιθανά σε μεταναστευτική ροή από την Αφρική ενός ακόμη πιο αρχαϊκού τύπου ανθρώπου, υπόθεση που ενισχύεται και από τα αρχαιολογικά ευρήματα (λίθινα εργαλεία) που βρέθηκαν κοντά στα οστά.
Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζουν οι ερευνητές του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ και οι Ισπανοί συνάδελφοί τους από το Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης που από κοινού παρουσίασαν τις έρευνές τους στο τελευταίο τεύχος του «Nature Genetics».
Γιατί όμως θεωρείται πολύ σημαντική αυτή η ανακάλυψη;
Αν αυτά τα συμπεράσματα επιβεβαιωθούν, τότε πρέπει να αναθεωρήσουμε το επικρατέστερο μέχρι πρόσφατα γενεαλογικό μας δένδρο.
Η μεγάλη ερευνητική περιπέτεια που περιγράφεται συνήθως ως «Μοριακή Ανθρωπολογία» ξεκίνησε το 1996, όταν ο Σουηδός Σβάντε Πάαμπο κατάφερε πρώτη φορά να αποκρυπτογραφήσει ένα μέρος από το DNA των ανθρώπων του Νεάντερταλ, ενός προϊστορικού ανθρώπου που εξαφανίστηκε πριν από περίπου 30 χιλιάδες χρόνια. Οι εξελίξεις που πυροδότησε η νέα μέθοδος ήταν ραγδαίες και κατέληξαν το 2010 στην πλήρη ανασυγκρότηση του αρχαίου DNA των Νεάντερταλ, αλλά και στην πολύ πρόσφατη ανακάλυψη του απολιθωμένου γονιδιώματος στην Ισπανία.
Μέχρι χθες, οι παλαιοντολόγοι πίστευαν ότι η εξελικτική διαφοροποίηση των γενεαλογικών γραμμών των Νεάντερταλ και των Ντενίσοβα από τη γενεαλογική γραμμή των σύγχρονων ανατομικά ανθρώπων πρέπει να συνέβη πριν από 315 έως 540 χιλιάδες χρόνια.
Ομως, υπό το φως των νέων δεδομένων που προέκυψαν από την ανάλυση του πυρηνικού DNA, αυτή η χρονολόγηση πρέπει να μετατεθεί πολύ πίσω στον χρόνο, ίσως 760 χιλιάδες χρόνια πριν!
Επιπλέον, μέχρι σήμερα οι ειδικοί θεωρούσαν βέβαιο ότι κοινός πρόγονος των Νεάντερταλ, των Ντενίσοβα και των σύγχρονων ανατομικά ανθρώπων (Homo sapiens) ήταν ο πιο αρχαϊκός άνθρωπος (Homo heidelbergensis).
Μήπως, λοιπόν, σε αυτόν ανήκει το πυρηνικό DNA;
Οχι, απαντούν οι ειδικοί, διότι υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι αυτός ο μακρινός ανθρωπίνης, δηλαδή ο Homo heidelbergensis, δεν εμφανίσθηκε πριν από 700 χιλιάδες χρόνια.
Η πιο συγκλονιστική υποψία, ή μάλλον εικασία, είναι ότι μπορεί αυτό το πολύ αρχαίο DNA να ανήκει σε έναν ακόμη αρχαιότερο κοινό πρόγονο του ανθρώπινου γένους, τον περίφημο Homo antecessor, από τον οποίο πιθανολογείται ότι προήλθαν οι Ανθρωπίνες (Homininae), οι πρώτοι άνθρωποι που διαφοροποιήθηκαν σαφώς από τους ανθρωποειδείς πιθήκους ή Ανθρωπίδες (Hominidae).
Αραγε οι επιστήμονες ανακάλυψαν επιτέλους τον πολυπόθητο αλλά πάντα άπιαστο «χαμένο κρίκο» που συνδέει εξελικτικά τους ανθρωποειδείς πιθήκους με τους πρώιμους ανθρωπίνες;
Κανείς δεν το γνωρίζει ακόμα, ούτε όμως μπορεί και να το αποκλείσει.
Μόνο ο χρόνος και οι επόμενες ανακαλύψεις θα δείξουν την πραγματική σημασία αυτών των ερευνών.
