Η ελιά και το κράνος: Μια συμβολική δενδροφύτευση στην Παλαιστίνη
(Συμμετείχε κι ένα μέλος της Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης)
Μια ιδιόμορφη δενδροφύτευση, διαφορετική από τις συνηθισμένες, έλαβε χώρα
το τριήμερο 4-6 Μαΐου στη Δυτική Όχθη της πολύπαθης γης της Παλαιστίνης. H δράση πραγματοποιήθηκε σε τρία διαφορετικά σημεία: στο χωριό Άκαμπα (που σημαίνει «εμπόδιο») που βρίσκεται κοντά στα σύνορα με την Ιορδανία[PK1] , στη Βηθλεέμ, σε απόσταση αναπνοής από το τσιμεντένιο τείχος που έχει ορθώσει το Ισραήλ, και μέσα σε έναν μικρό οικισμό λιγοστών βεδουίνων στα περίχωρα της ανατολικής Ιερουσαλήμ ο οποίος ονομάζεται Ράσελ Μπάμπα και τελεί υπό καθεστώς ασφυκτικής πίεσης από τον Ισραήλ, προκειμένου να «μετακινηθεί». Σε αυτές τις τοποθεσίες, φυτεύτηκαν με την συμμετοχή των κατοίκων μερικές ελιές οι οποίες τοποθετήθηκαν μέσα σε στρατιωτικά κράνη. Παράλληλα πραγματοποιήθηκε, στα σοκάκια της παλιάς πόλης της Βηθλεέμ, κι ένα δρώμενο τέχνης του δρόμου. Ο κεντρικός στόχος αυτών των συμβολικών δράσεων ήταν να «φυτευτεί» ένα διαχρονικό και δυναμικά εξελισσόμενο μήνυμα στην περιοχή της Βηθλεέμ, μέσα από ένα έργο σύγχρονης τέχνης και μια performance.
Φορέας της όλης ιδέας ήταν ο εικαστικός καλλιτέχνης, Φώτης Καραγεωργίου από τη Σιάτιστα, που ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Συνοδοιπόρος του η εικαστική καλλιτέχνιδα Έλενα Πόκα, που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο τα τελευταία δέκα χρόνια. Και οι δύο είναι απόφοιτοι της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η γνωριμία του υπογράφοντα με τον καλλιτέχνη έγινε στην πρωτότυπη έκθεση «Γιουσουρούμ» (αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του Νικόλα Άσιμου), η οποία πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβρη του 2015 στην Κοζάνη, σε μια αποθήκη του σιδηροδρομικού σταθμού, (δυστυχώς παροπλισμένου πλέον). Από εκεί γεννήθηκε η ιδέα να μεταφέρουμε το έργο «ελιά – κράνος» στην Παλαιστίνη. Οι εξελίξεις ήταν γρήγορες. Χάρη στον καλό φίλο από την Οικολογική Κίνηση Κοζάνης Αντώνη Ρήγα, προσεγγίσαμε τον Βαγγέλη Πισσία (ψυχή της πρωτοβουλίας «ένα καράβι για την Γάζα»), ο οποίος μας έφερε σε επαφή με την παλαιστινιακή παροικία της Ελλάδας ( Θερμές ευχαριστίες αξίζουν στον Αντνάν Σεχάντε, εκπρόσωπο της παροικίας). Ύστερα από ένα ..γαϊτανάκι πολύμηνων διαβουλεύσεων και προετοιμασιών με την παροικία και το Παλαιστινιακό προξενείο, και χάρη στην επιμονή/υπομονή του Φώτη, φτάσαμε σε αίσιο τέλος. Το πολυπόθητο ταξίδι έγινε πραγματικότητα. Με έδρα τη Ραμάλα (στα αραβικά σημαίνει «Το βουνό του Θεού»), και σε συνεργασία με εκπροσώπους της Κίνησης πολιτών ενάντια στο τείχος αλωνίσαμε τη Δυτική Όχθη, γνωρίσαμε εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά κυρίως συνομιλήσαμε με απλούς ανθρώπους, τους κατοίκους των περιοχών όπου πραγματοποιήθηκαν οι δενδροφυτεύσεις και η performance. (Σε όλη αυτή την «περιοδεία» είχαμε φύλακα-άγγελο τον Τζεμίλ, πρώην υπουργό της Παλαιστινιακής Αρχής και καρδιακό πλέον φίλο).
Το έργο του Φώτη, ακολουθώντας μια πορεία σε χώρους όπου δοκιμάζεται - και συχνά περιορίζεται- η ατομική ελευθερία και η συνύπαρξη, στην Ελλάδα, (φυλακές, νοσοκομεία, πλατείες πόλεων), ταξίδεψε σε μια μεγάλη «υπαίθρια φυλακή», τη Δυτική Όχθη, με σκοπό να μεταφέρει και να ριζώσει βαθιά ένα μήνυμα ελευθερίας. Ένα μήνυμα επικράτησης της ζωής (ελιά) πάνω στο φθαρτό υλικό (κράνος). Εν κατακλείδι, ένα μήνυμα επικράτησης της ειρήνης πάνω στην ατέρμονη πολεμική σύρραξη, της ζωής πάνω στο θάνατο. Στο χωριό Άκαμπα, μετά τη φύτευση, ένας Παλαιστίνιος στρατιωτικός που μας συνόδευε, έκανε μια παρομοίωση σε άπταιστα ελληνικά: «Να βγάλουμε ρίζες σαν δέντρα...». Τα λόγια αυτά περιγράφουν με τον πλέον παραστατικό τρόπο την ύστατη προσπάθεια ενός λαού να υπερασπιστεί και να (επανα)διεκδικήσει τον ζωτικό του χώρο με το τελευταίο μέσο που διαθέτει: την ίδια του την ύπαρξη.
Η ελιά μεταμορφώνεται μεταφυσικά σε έναν ολόκληρο λαό, ριζώνει με πάθος στο πατρογονικό έδαφος και αρχίζει μια δυναμική αντιπαράθεση με το κράνος, διεκδικώντας ζωτικό χώρο. Το ερώτημα που θέτει το έργο αναδύεται αμείλικτο. Τί θα επικρατήσει τελικά; Ο καλλιτέχνης ως ουδέτερος πλέον παρατηρητής απομακρύνεται. Αφήνει το έργο να εξελιχθεί στον χρόνο, να συνδυαλλαγεί με την τοπική κοινωνία. Θα το αποδεχθούν οι περίοικοι; Θα το φροντίσουν προκειμένου να βγάλει ρίζες στέρεες και να αναπτυχθεί στο χρόνο; Θα μεταμορφωθούν, εν τέλει και οι ίδιοι, σε αυτό που ο καλλιτέχνης προσδοκά, σε ένα κοινωνικό γλυπτό που διαμορφώνει το έργο και ταυτόχρονα (συν)διαμορφώνεται μέσα από αυτό; Το μέλλον θα δείξει.
Μπορεί το αύριο να επιφυλάσσει ξηρασία (κυριολεκτικά λόγω της κλιματικής αλλαγής, αλλά και μεταφορικά λόγω της πνευματικής και πολιτ(ιστ)ικής στειρότητας), όμως η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να ειδωθεί ως μια στάλα νερού, μια ουσιαστική πράξη αντίστασης στο βίαια εδραιωμένο δίκαιο του ισχυρού (ανεξέλεγκτοι ισραηλινοί εποικισμοί με έναν μόνο στόχο: το ξερίζωμα..): Μια στάλα που θα ποτίζει τις ρίζες των ανθρώπων, οι οποίοι μεταμορφώνονται σε δέντρα, σε μια ύστατη προσπάθεια αντίστασης και επιβίωσης. Τότε, με την πάροδο του χρόνου, το κράνος ίσως ηττηθεί από τη δύναμη της ζωής.
Υ.Γ.: Έναν μόλις χρόνο πριν τη δράση στην Παλαιστίνη, το έργο φυτεύτηκε στην οδό Παύλου Μελά, επάνω στην ομώνυμη πλατεία, στην Κοζάνη. Λίγους μήνες μετά βρέθηκε βανδαλισμένο: κάποιοι ξερίζωσαν τις ελιές… Να ‘ναι άραγε απερισκεψία, εφηβική αφέλεια, λάθος ερμηνεία του μηνύματος που θέλει να περάσει το έργο; Ή μήπως, ακόμα χειρότερα, είναι σημάδι της συνολικής έκπτωσης των καιρών που διανύουμε; Τροφή για σκέψη.
Περισσότερες δημοσιεύσεις για τη δράση στην Παλαιστίνη:
http://www.lifo.gr/articles/theater_articles/101195
Για την Οικολογική Κίνηση Κοζάνης 26/5/2016
Π. Καλημέρης (Κείμενο –φωτογραφίες)
