Λάθος εκτίμηση: Η δημαγωγία τελικά επικράτησε - του Γιάννη Τζιουρά

Σε χθεσινό μου άρθρο με τίτλο «Γιατί η Μ. Βρετανία θα παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση;» υποστήριζα πως το City του Λονδίνου, το οποίο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο πρώτο «δημοψήφισμα της κοινής αγοράς»

το 1975 υπέρ της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΟΚ, θα παίξει και τώρα για την παραμονή στην Ε.Ε. Παρόλα αυτά τα σημερινά αποτελέσματα τελικά με διέψευσαν. Έκανα λάθος.

Ο Ν. Μακιαβέλι είχε πει πως οι λαοί δεν έχουν σταθερά ιδανικά και πως πείθονται ευκολότερα από ένα δημαγωγό. Νίκησε η δημαγωγία λοιπόν; Ή τα ιδανικά των Βρετανών δεν είναι σταθερά; Πολλοί, το προηγούμενο διάστημα υποστήριζαν πως οι Βρετανοί θέλουν να αναβιώσουν το αυτοκρατορικό τους παρελθόν και πως από πάντοτε η Μ. Βρετανία έβλεπε με δυσφορία τη συμμετοχή της στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Είναι όμως έτσι; Οι Βρετανοί του 2016 δεν είναι οι Βρετανοί του 1975. Η αίγλη της γηραιάς Αλβιόνος δεν εμπνέει τους Βρετανούς του 2016. Σήμερα η γενιά των Βρετανών εστιάζει αλλού τα προβλήματα. Αδιαφορεί, λόγω της ευμάρειας, για τις αποφάσεις που λαμβάνονται στις Βρυξέλλες και το Στρασβούργο, ενώ είναι έχει καλλιεργηθεί η προκατάληψη πως οι αποφάσεις ουσιαστικά λαμβάνονται στο Βερολίνο.

Όσοι βάσισαν την πεποίθησή τους για να ψηφίσουν υπέρ της εξόδου στο γεγονός πως η Μ. Βρετανία συνεισφέρει στον προϋπολογισμό της Ένωσης περισσότερο από όσο επωφελείται, θα αντιληφθούν στο πετσί τους τώρα τι σημαίνει να έχεις καθεστώς Τρίτης χώρας με την Ε.Ε. και να γίνεται κομμάτια το Cityτο οποίο εκτός του ότι θα χάσει την επικυριαρχία του στην Ευρώπη, θα το καταπιεί το Βερολίνο.

Αυτό που έγραφα χθες, και επαναλαμβάνω και σήμερα, είναι πως η διεξαγωγή δημοψηφισμάτων για ζητήματα που επιδέχονται συνθετικής ανάλυσης, παραπέμπουν σε ολοκληρωτικά πολιτεύματα. Η ιστορία αυτό έδειξε. Η συνταγματική ερμηνεία των δημοψηφισμάτων στην ηπειρωτική Ευρώπη βέβαια είναι διαφορετική από εκείνη καθεστώτων «μαλακού δικαίου».

Σήμερα όλοι θα αναρωτιούνται για τις επιπτώσεις, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Πως θα επηρεάσει το Brexitτο Ηνωμένο Βασίλειο; Θα παραμείνει «ενωμένο» ή τα επιμέρους «βασίλεια» θα επιδιώξουν κι αυτά ανάλογα δημοψηφίσματα; Η Ε.Ε. πως θα επηρεαστεί; Η πτώση της Στερλίνας θα ευνοήσει το Ευρώ; Κι η Ελλάδα; Πώς θα μπορούσε να επηρεαστεί; Θα τσιμπήσουν τα επιτόκια ομολόγων; Θα μπορέσουμε να πάρουμε πίσω το κομμάτι του Cityστο οποίο τυπικά έχουν την έδρα τους οι ναυτιλιακές;

Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά, το οποίο δεν βασίζεται σε εκτίμηση αλλά στην πραγματικότητα, είναι πως η μεταβατική περίοδος για τη Μ. Βρετανία θα είναι μεγάλη. Η εφαρμογή του Άρθρου 50 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα κινήσει διαδικασίες θεσμικών αλλαγών μεταξύ Ε.Ε.- Μ. Βρετανίας σε στάδια. Σε κάθε περίπτωση θα εμπλακούν οι Βρετανοί σε σειρά διαπραγματεύσεων για διάφορα ζητήματα με την Ε.Ε. Η Ευρωζώνη δεν αναμένεται να επηρεαστεί αρνητικά δεδομένου ότι με μια πτώση της Στερλίνας, τα αποθεματικά σε Ευρώ αναμένεται να αυξηθούν. Τα side-effectsαπό τυχόν αυξήσεις στα επιτόκια δανεισμού μπορούν να ελεγχθούν ίσως από τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζες.

Το ζήτημα όμως είναι πως το στοίχημα της σταδιακής εξόδου της Μ. Βρετανίας, το οποίο κέρδισαν οι εθνικολαϊκιστές, με πρωταγωνιστή τον N. Farage, θα πρέπει να το διαχειριστεί μια κυβέρνηση που να έχει σχέδιο εξόδου. Και αυτή τη στιγμή τα δύο μεγαλύτερα βρετανικά κόμματα δεν είχαν σχέδιο εξόδου ενώ ήταν υποστηρικτές της παραμονής. Ο D. Cameronυπέγραψε την πολιτική του αυτοκτονία ενώ η επιβίωση της Μ. Βρετανίας σε ένα κόσμο που απαιτεί συλλογικές δράσεις για την αντιμετώπιση παγκόσμιων πια προβλημάτων, δεν θα είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Αν οι Βρετανοί είχαν την πεποίθηση πως η συμμετοχή τους στην Ε.Ε. ήταν ασύμφορη, τώρα θα αντιληφθούν πραγματικά τι σημαίνει «εθνικό συμφέρον».

Αυτό που απεύχομαι για μας, είναι κάποια στιγμή η εθνικολαϊκιστική έπαρση που μπορεί να υποβόσκει ή να καλλιεργείται με αισθήματα ευρωσκεπτικισμού φαινομενικά, να οδηγήσει σε πολιτικές αντι-ευρωπαϊσμού και να «ακολουθήσουμε το παράδειγμα των Βρετανών». Όπως είπα και στο χθεσινό μου άρθρο, είμαστε ήδη αποκομμένοι θεσμικά από πολλά λόγω της υπαγωγής μας στο πρόγραμμα. Και η απόσταση μεταξύ αποστασιοποίησης και οριστικής απομάκρυνσης, είναι η «ένα δημοψήφισμα δρόμος».

του Γιάννη Τζιουρά,

Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας

υπ. Δρ. Νομικής ΑΠΘ