Οικογενειακή επανένωση προσφύγων: Άλλο «μετοίκηση», άλλο «αναδοχή (του Γιώργου Τσιάκαλου)

Οικογενειακή επανένωση προσφύγων: Άλλο «μετοίκηση», άλλο «αναδοχή»

Έχουμε εξελίξεις στο θέμα των καθυστερήσεων στις διαδικασίες οικογενειακής

επανένωσης των προσφύγων. Θ’ αναρτήσω κάτι γι’ αυτό μεθαύριο. Η κατάσταση φαίνεται απελπιστική, αλλά είναι απελπιστική μόνον εάν εμείς, χάνοντας τη διάθεση να επιβάλουμε τον ορθό λόγο και το δίκιο, απεμπολήσουμε μόνοι μας την ελπίδα. Περισσότερα μεθαύριο.

Σήμερα θέλω να ξεμπερδεύω -το εννοώ όπως το λέω- με ένα θέμα που έρχεται και επανέρχεται, και αφενός αποπροσανατολίζει και αφετέρου τροφοδοτεί την απελπισία. Καιρός είναι να το ξεκαθαρίσουμε. 

Συχνά εκπρόσωποι διάφορων ΜΚΟ και εφημερίδες (βλ. άρθρο της Εφημερίδας των Συντακτών στις 11/5/2017) ερμηνεύουν τις καθυστερήσεις στις οικογενειακές επανενώσεις με τις αλλαγές -προς το χειρότερο- που έγιναν στη Γερμανία πέρυσι και αφορούσαν θέματα «οικογενειακής επανένωσης». Όμως η ερμηνεία αυτή δεν ισχύει. Οι αλλαγές εκείνες δεν έχουν καμιά σχέση με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε εμείς στην Ελλάδα. Η εντελώς λανθασμένη συσχέτιση δημιουργεί σύγχυση και αβεβαιότητα για τις δυνατότητες και τους ενδεδειγμένους τρόπους αντίδρασης στις απαράδεκτες και παράνομες καθυστερήσεις που βιώνουν οι πρόσφυγες εδώ.

Εξηγώ:

«Οικογενειακή επανένωση» -Familienzusammenführung, στα Γερμανικά- είναι η κατάσταση όπου μέλη μιας οικογένειας που διαμένουν σε διαφορετικές χώρες μετακινούνται σε μία από τις χώρες ώστε να ζουν πια μαζί. Η κατάσταση αυτή μπορεί να επιτευχθεί με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τις συνθήκες στις οποίες βρίσκονται τα μέλη της οικογένειας.

Ας δούμε πρώτα τον τρόπο, με τον οποίον σχετίζονται οι αλλαγές που έγιναν πέρυσι στη Γερμανία.

Στις 16ης Μαρτίου 2016, με μια προσθήκη σε σχετικό νόμο, ανεστάλη για 2 χρόνια (μέχρι τις 16/3 2018) η δυνατότητα «μετοίκησης μελών της οικογένειας» - Familiennachzug, στα Γερμανικά- για όσους έπαιρναν «επικουρική προστασία» μετά τις 17/3/2016. Για όσους/ες είχαν πάρει πριν τις 17/3/2016 δεν υπάρχει καμιά αλλαγή. Επίσης καμιά αλλαγή δεν υπάρχει για όσους παίρνουν άσυλο, όποτε κι αν συμβεί αυτό. Για όλους, πάντως, επανέρχεται μετά τις 16 Μαρτίου 2018 η παλιά κατάσταση, δηλαδή θα έχουν πάλι τη δυνατότητα να κάνουν χρήση του νόμου για τη μετοίκιση των μελών της οικογένειάς τους (εάν δεν αλλάξει κάτι, που, δυστυχώς, ποτέ δεν αποκλείεται). 

Οι λόγοι για τους οποίους πολύ σωστά βρέθηκε στο επίκεντρο αυστηρής κριτικής η αναστολή αυτή είναι δύο: Πρώτον, το γεγονός ότι ακόμη και η μικρότερη καθυστέρηση στην επανένωση της οικογένειας αποτελεί πηγή δυστυχίας με χρόνιες αρνητικές επιπτώσεις τόσο στα άτομα όσο και στη δυνατότητα ομαλής ένταξης στο κοινωνικό περιβάλλον, και, δεύτερον, διότι έρχεται να συνοδεύσει τη νέα πρακτική που εφαρμόζει η Υπηρεσία Ασύλου, που είναι να αρνείται όλο και συχνότερα τη χορήγηση ασύλου και να περιορίζεται στην παροχή επικουρικής προστασίας. Δηλαδή, ο νόμος δημιουργεί προβλήματα σε όλο και περισσότερους πρόσφυγες.

Πως γίνεται στην πράξη η «μετοίκηση μελών της οικογένειας», όταν αυτή επιτρέπεται; Πραγματοποιείται με αίτηση-πρόσκληση του μέλους που βρίσκεται στη Γερμανία και στη συνέχεια με αίτηση των μελών της οικογένειας για χορήγηση βίζας στη Γερμανική πρεσβεία της χώρας όπου διαμένουν εκείνη την εποχή. Αυτή τη διαδικασία αναστέλλει για χιλιάδες οικογένειες η τροποποίηση της παραγράφου § 104 Abs. 13 Aufenth G στις 16 Μαρτίου 2016.

Αυτός και ο εκάστοτε νόμος για τη «μετοίκηση μελών της οικογένειας» δεν έχει καμιά σχέση με τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, αλλά έρχεται να υλοποιήσει ένα από τα βασικά άρθρα του Γερμανικού συντάγματος (Grundgesetz) που αναφέρεται στην προστασία της οικογένειας -κάθε οικογένειας. Με αυτόν τον τρόπο έγινε η επανένωση της δικής μας οικογένειας, του πατέρα μου, του αδερφού και εμού που βρισκόμασταν στη Γερμανία (οι μεν ως εργάτες κι εγώ ως φοιτητής) με τη μητέρα μου τον Ιανουάριο του 1965. 

Τώρα, στη δική μας υπόθεση, των χιλιάδων προσφύγων που κρατούνται στη χώρα μας εδώ κα δεκαπέντε μήνες, ενώ θα μπορούσαν να έχουν φύγει ήδη από πέρυσι το καλοκαίρι.

Οι αλλαγές που έγιναν πέρυσι στη Γερμανία σε ό,τι αφορά τη «μετοίκηση μελών της οικογένειας» δεν αφορούν σχεδόν κανέναν στην Ελλάδα, προσωπικά δε γνωρίζω καμιά περίπτωση. Ασφαλώς, δεν αφορούν τις περιπτώσεις των καθυστερήσεων χιλιάδων προσφύγων, οι οποίες μας απασχολούν και σχετίζονται με την Υπηρεσία Ασύλου. 

Εδώ η κατάσταση της οικογενειακής επανένωσης επέρχεται -και αποτελεί δικαίωμα- με την πρόβλεψη στη Σύμβαση του Δουβλίνου ότι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου ενός ατόμου είναι το κράτος στο οποίο έκανε αίτηση το πρώτο μέλος της οικογένειάς του. Δηλαδή η «οικογενειακή επανένωση» είναι αποτέλεσμα της μεταφοράς της αίτησης ασύλου (και, συνακόλουθα, του προσώπου που την έκανε) στη χώρα όπου διαμένει το πρώτο μέλος της οικογενείας που έκανε αίτηση ή πήρε άσυλο ή απολαμβάνει επικουρική προστασία. 

Συγκεκριμένα η Σύμβαση του Δουβλίνου προβλέπει τα παρακάτω:

«Άρθρο 9
Μέλη οικογένειας που είναι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας 

Εάν ένα μέλος της οικογένειας του αιτούντος, ανεξαρτήτως του αν οι οικογενειακοί δεσμοί είχαν δημιουργηθεί προηγουμένως στη χώρα καταγωγής, έλαβε άδεια διαμονής σε κράτος μέλος ως δικαιούχος διεθνούς προστασίας, το εν λόγω κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης διεθνούς προστασίας, υπό τον όρο ότι οι ενδιαφερόμενοι εξέφρασαν την επιθυμία τους γραπτώς. 

Άρθρο 10 
Μέλη οικογένειας που είναι αιτούντες διεθνή προστασία

Εάν ένα μέλος της οικογένειας του αιτούντος έχει υποβάλει αίτηση διεθνούς προστασίας σε κράτος μέλος για την οποία δεν έχει ακόμη ληφθεί πρώτη απόφαση επί της ουσίας, αυτό το κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης διεθνούς προστασίας, υπό τον όρο ότι οι ενδιαφερόμενοι εξέφρασαν την επιθυμία τους γραπτώς».

Συνεπώς, όταν μιλούμε για «οικογενειακή επανένωση» στη δική μας περίπτωση, εννοούμε «αναδοχή» - Übernahme, στα Γερμανικά- από τη Γερμανία της ευθύνης για την εξέταση της αίτησης ασύλου όλων των μελών της οικογένειας- (ή, όπως αναφέρεται στα ελληνικά έγγραφα, «αποδοχή της Γερμανίας για ανάληψη υπόθεσης») και, συνακόλουθα, μεταφορά όλων των μελών της οικογένειας στη Γερμανία. 
Αυτό αποτελεί δικαίωμα των αιτούντων άσυλο και υποχρέωση των κρατών που εμπλέκονται, και μαζί με τους τρόπους εφαρμογής που προβλέπονται στη Σύμβαση του Δουβλίνου, δεν μπορούν να αναιρεθούν με κανένα εθνικό νόμο (ούτε ισχυρίστηκαν η Γερμανία ή η Ελλάδα κάτι τέτοιο).

Συμπερασματικά: Άλλο ο εθνικός νόμος της Γερμανίας που αφορά στη «μετοίκηση μελών της οικογένειας» με χορήγηση βίζας από τις πρεσβείες της και σκοπό την οικογενειακή επανένωση (Familiennachzug), και άλλο η οικογενειακή επανένωση που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της Σύμβασης του Δουβλίνου μέσω της αναδοχής από τη Γερμανία των αιτήσεων ασύλου (Übernahme). Η αναδοχή αποτελεί αφενός δικαίωμα των αιτούντων άσυλο και αφετέρου διεθνή υποχρέωση της Ελλάδας και της Γερμανίας (που δεν μπορεί να περιοριστεί ούτε με εθνικό νόμο ούτε με διμερή συμφωνία).

Ελπίζω να έγινε πια κατανοητό, ώστε να ξέρουμε που θα επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας. Γιατί τα λάθη από άγνοια ευνοούν εκείνους που ενδιαφέρονται να συσκοτίσουν το πεδίο της σύγκρουσης, και πληρώνονται, δυστυχώς, όχι από εμάς αλλά από τους/τις πρόσφυγες. Ανάμεσά τους χιλιάδες βρέφη και μικρά παιδιά.

ΠΗΓΗ: Γιώργος Τσιάκαλος