Λάκης Προγκίδης: Ενας παλιός φίλος της πόλης... (του Β. Π. Καραγιάννη)
(Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του «Υπό την παπαδιαμαντικήν δρυν» στη Θεσσαλονίκη)
...Βρέθηκα απόψε σ’ αυτήν την αισθαντική βιβλιοομήγυρι για δύο λόγους
ισοδύναμα θελκτικούς που θα μπορούσαν να οριστούν και σημειολογικά ως το σημαίνον και το σημαινόμενο, το πρόσωπο και το προσωπείο, το κινούν και το κινούμενο. Μαζί τα δύο αποτελούν μια σβούρα που σε (με) στριφογυρίζει και σε μια πνευματική αλλά όχι μόνον, δίνη, με παραδίνει.
Ο αξιότιμος κι αξιαγάπητος Λάκης Προγκίδης κάτοχος μιας διαρκούς και υπαρκτής ουσίας γραμματολογικά και αισθητικά στα ζητήματα της τέχνης του μυθιστορήματος και κάτοικος στις πόλεις και τις πρωτεύουσες των παγκόσμιων γραμμάτων.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, αξιοσέβαστη μνήμη δικαίου, που περιμένει στωικά και χωρίς ιδιαίτερες αξιώσεις τους σημερινούς ριζοσπάστες μελετητές του και αισθαντικούς πάντα υπερασπιστές του, να τον τοποθετήσουν σε μια ευρύτερη παγκόσμια δαφνοστεφή θέση, που δεν την είχε ανάγκη εν ζωή, στο μεγάλο δηλαδή τίποτα της γήινης κι ανθρώπινης υστεροφημίας, δια την οποία απαξάπαντες πάσχουμε και πασχίζουμε.
Κατά την τάξη πρώτα μιλούμε για τα τεχνικά χαρακτηριστικά του βιβλίου, το οποίο είναι ένα εκτενές δοκίμιο, σύνθεση 5 άλλων επιμέρους δοκιμίων, το «Υπο την Παπαδιαμαντική δρυν» βιβλίο που λίγο καιρό πριν κυκλοφόρησε στις εκδόσεις της Εστίας. Σελ. 330 τόσες, τις οποίες ο αναγώστης για να τις γεωργήσει πρέπει πρώτα να γεωργηθεί ο ίδιος και να γίνει πνευματικό κι αναγνωστικό παρανάλωμα προσοχής.
Ζήτημα προς απόδειξιν: Ο Αλεξ. Ππδ. είναι ένας συγγραφέας ευρωπαϊκού διαμετρήματος και στο μυθιστόρημα, είναι και γενάρχης του νεοελληνικού αντίστοιχου, ούτως ή άλλως. Η ολική μετάφρασή του στις άλλες γλώσσες μ’ όλες τις δυσκολίες της ιδιαιτερότητας του είναι η ναυς η γλυκοφίλητος που θα το φέρει στα επιδιωκόμενα μέτρα του.
Στις 18 του νυν Μαϊου απόγευμα με πήρε στο τηλέφωνο από το Παρίσι ο κ. Λ.Π. Αυτό κι αυτό. Είπα αμέσως ναι. Είχα να τον ακούσω χρόνια από τον καιρό της δόξας των βιβλίων της πόλης μου αλλά και της λόξας μου, εξ αυτών. Το τηλ. ερχόταν από μακριά όπως κι αυτός, ο Λ. (Απόστολος) ,από τα βάθη ενός γλυκού μου χρόνου και τρόπου. Τότε που η μικρή μας πόλη φιλοδοξούσε να είναι πόλη του Βιβλίου.
25 ΜαΪου 1998 και με τη μεσολάβηση κοινών γνωστών και φίλων, ήρθε στην Κοζάνη και μίλησε για τον Αλεξ. Ππδ. «Αύρα βαθύτατα αναγεννησιακή» ο τίτλος της ομιλίας, αλλά και ό,τι μας περιέβαλε εκείνο το βράδυ ως αίσθηση χρόνου και πνευματικότητας. Εσπευσε πολύς κόσμος στην αίθουσα Τέχνης ότι το θέμα εφ’ όσον περιείχε Παπαδιαμάντη, ήταν πιασιάρικο. Ακροατήριον εν επιγνώσει φιλοπαπαδιαμαντικόν αλλά προς το πιστόν εκκλησίασμα να πλησιάζει. Ομως μικρά απογοήτευση το κατέλαβε, ότι ο Λ.Π. μίλησε για κάποιον άλλο Ππδ. κι όχι εκείνον τον εντελώς τους γνώριμο ή τις πτυχές του που τις ένιωθαν οικείες. Ούτε ο φτωχός άγιος ούτε ο άγιος των γραμμάτων ούτε ο παρηγορητής ταπεινών και καταφρονεμένων, όπως τον βίωναν και τον γνώριζαν μέχρι τότε, από τις εγκύκλιες σχολικές άντε και λίγο παραπέρα, γνώσεις. Αλλά ένας ευρωπαϊκών διαστάσεων συγγραφέας, το λιγότερον.
Μια αμφιβολία εμφιλοχώρησε, λοιπόν, στο ακροατήριο, αλλά εμένα μια ιδιαίτερη κρυφή χαρά και χάρη με γέμισεν ο λόγος του, ο οποίος ήταν πέραν από κάθε μου δεδομένο. Ενιωθα την αύρα του άλλου να με περιέχει και να με βυθίζει εκεί που ίσως ήθελα αλλά δεν ήξερα πως να υπάρξω στις σχέσεις μου με τον Ππδ.
Η συνέχεια δόθηκε στο πεδίο του καθ’ αυτό μυθιστορήματος με το διεθνές συνέδριο για το Μυθιστόρημα που έλαβε χώρα με την επιστασία του στην Κοζάνη το πρώτον και ακολούθως σε άλλες πόλεις της Ελλάδος. Αυτά τα συνέδρια ήταν αύρες πνευματικές για τους τόπους που γινόταν καθώς τους έδιναν μια διάσταση παγκοσμιότητος βγάζοντας τους από τις μικρές πνευματικές λόχμες που φώλιαζαν σε ξέφωτα διαφορετικά και πρωτίστως γοητευτικά.
Αλλά ο Λ.Π. ερχόταν από ακόμα πιο μακρυά σε μένα και σε κάποιους, πολλούς φίλους, συντρόφους, συναγωνιστές, ας τους ονομάσουμε έτσι αν και έχει φτηνέψει ο όρος σήμερα, ενός άλλου καιρού.
Από τα χρόνια που χαράχτηκαν στο σώμα της νεότερης ελληνικής ιστορίας με τις πλέον αισθαντικές γραμμές- δεν θα λεγα ηρωικές αφού τότε κυριαρχούσε η ψυχική - πνευματική φόρτιση που γινόταν δύναμη θέλησης για μια στάση ζωής με υψηλόφρονα αισθήματα χρέους, πράξης, ονείρων άπιαστων έστω αλλά τι πειράζει; Κάποτε υπήρχαν τουλάχιστον αυτά, το τώρα μας, έχει αδειάσει εντελώς από κάθε ζωτική ικμάδα καθώς πέσαμε σ’ αυτόν τον Σεφερικό «χυλό απελπισίας".
Δεν τον γνώρισα τότε τον ΛΠ. Ομως άκουγα κι ένας γοητευτικός μύθος σχεδόν σχηματιζόταν εντός μου για ένα κύκλο ανθρώπων μια συντροφία στην οποία ηγεμόνευε. Μαζί με κάποιους άλλους νέους εκείνου του καιρού που στάθηκαν σηματωροί και δικοί μου στον μετέπειτα βίο μου. Τότε...
Ο Λ.Π. είναι ο μυθιστοριομονομάχος κάπως σαν τον Ράσελ Κρόου που πάει στις αρένες, τα στάδια, τα κολοσσαία της σύγχρονης κριτικής και γραφής χωρίς το φόβο αλλά με το πάθος του διαφωτισμένου ιεροΑποστόλου.
Αν ο Ιγνάτιος ο Θεοφόρος είν θεωρείται ο πρωταθλητής του Κολοσσαίου στην ορθόδοξη διαλεκτική μαρτυροσύνη, ο Λ. Πρ. στην ελληνική λογοτεχνική κατήχηση και την μυθιστορηματική λειτουργική είναι ο πρωταθλητής του μυθιστορήματος αυτής της πανθομολογούμενα κορυφαίας έκφρασης του λογοτεχνικού λόγου. Τη μελέτησε και τη βίωσε με κορυφαίους του είδους λ.χ τον Κούντερα, (δίπλα του σε μια ευρωπαϊκών διαστάσεων για το μυθιστόρημα, συνεργασία μας είχα την τύχη να γνωρίσω αυτόν τον παγερό μεγιστάνα του μυθιστορήματος). Ο Λ. Π. δεν έγραψε μυθιστόρημα αλλά έγραψε για αυτό και πάσχισε έργω γι αυτό. Με το περιοδικό πανευρωπαϊκού κύρους L'Atelier du roman με μελέτες, κείμενα, τρέχουσας φιλολογικής κριτικής, συνέδρια. ‘Υπαρξη εν μυθιστορήματι και βίωση με αυτώ.
Παπαδιαμαντισμός λοιπόν το ανώτατο στάδιο του μυθιστορηματισμού στην Ελλάδα παραφράζω τίτλους έργα ανθρώπους κι εποχές; Γιατί όχι;
Με την παρούσα διατριβή και ενδελεχή κατατριβή του
τρίτη συνέχεια στο παπαδιαμαντικό του ζητούμενο και συζητούμενο με τον λυρικό τίτλο παρμένο από το ακόμα πιο λυρικό ερωτικό διήγημα του «Υπό την Βασιλικήν δρυν» η Παπαδιαμαντική δρυς του ΛΠ μας μαζεύει κάτω από τη σκιά της, μια πυκνή και βαριά σαν της καρυδιάς για συζήτηση με τα δύσκολα της εκδοχής του κι όχι με τα εύκολα της τρέχουσας αντιμετώπισης, που ξεκινά από το γλαφυρό, το ευσεβιστικό, το λαϊκίστικο λαογραφικό.
Ο Λάκης - Απόστολος δηλ. αποστολικώ τω λόγω διαχειρίζεται μια θεωρία μια σκέψη του και μια πρακτική με την οποία ο φτωχός άγιος της ελληνικής λογοτεχνίας δεν έχει τίποτα να ζηλέψει περισσότερο ή και να υπολείπεται κατά τι, από τους χρονικά αντίστοιχους μεγάλους της μεγαλόσχημης γραφής του μυθιστορήματος της Ευρώπης του καιρού του. Αυτή είναι η πίστη του και προς αυτό κατατείνει κάθε του συγγραφή για τον Ππδ.
...
(Μέρος της εισήγησης στην παρουσίαση του βιβλίου του Λ.Π. στη Θεσσαλονίκη Βιβλιοπωλείο Κωνσταντινίδη 22 Ιουνίου)
