Που πας ρε πατριώτη; Ιστορίες φυγής νέων επιστημόνων από την Ελλάδα της κρίσης
Η Μελίνα και ο Γιώργος µου στέλνουν εδώ και ένα εξάµηνο ηλεκτρονικά φιλιά από την Ολλανδία, όπου πήγαν για να βρουν την… τύχη τους. Δεν ξέρω αν η τύχη ρέει µαζί µε τα νερά του ποταµού Άµστελ
, ωστόσο το φιλικό µου ζευγάρι βρήκε σχετικά σύντοµα δουλειά στο αντικείµενο των σπουδών του και ένα όµορφο σπιτάκι στα κανάλια, που πολύ το ζηλεύω. Το Ελενάκι ήδη έβγαλε βίζα για την Αυστραλία, όπου ζει η µαµά του και σε έναν µήνα θα του κουνάµε το µαντίλι. Η αδερφή µου µε βοµβαρδίζει καθηµερινά µε µέιλ του τύπου «Ανοίγει δρόµο για µετανάστευση των νέων σε Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία το υπουργείο Εξωτερικών». Παράλληλα, προσπαθεί να µου εξηγήσει µε «στοιχεία» ότι το επάγγελµα του λογιστή (που σπούδασε) έχει µεγάλη απορροφησιµότητα στην αγορά εργασίας της µακρινής (24 ώρες ταξίδι µε το αεροπλάνο! – Αλεξάνδρα, πού πάς;) Νέας Ζηλανδίας. Ο Θοδωρής έφυγε πριν από λίγες µέρες για την παγωµένη Νορβηγία. Η παιδική µου φίλη Βασούλα περιµένει τηλεφώνηµά του ότι βρήκε δουλειά και σπίτι, για να βάλει τα δύο κουτσούβελα στο αεροπλάνο και να φύγει. Αν και άγνωστοι µεταξύ τους, όλοι τους συµφωνούν πως «εδώ δεν πάει άλλο» και ονειρεύονται τόπους που ίσως το πράγµα να πηγαίνει αλλιώς.
Οι παραπάνω µικρο-ιστορίες των οικείων µου επιβεβαιώνουν τους πρόσφατους πηχυαίους τίτλους των εφηµερίδων, πως «Ζούµε το µεγαλύτερο κύµα µετανάστευσης µετά το ’60». Οι σχετικές έρευνες κάνουν λόγο για εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκων αυτής της χώρας που την …κάνουν με ελαφρά: σε Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των νέων ηλικίας 25-39 ετών που έφυγαν από τη χώρα, μεταξύ 2008-2013, έκαναν λόγο για 223.000, εκ των οποίων οι 139.041 μετανάστευσαν από το έτος ορόσημο 2010, όταν ψηφίστηκε το πρώτο μνημόνιο, και ύστερα. Σε Ερευνά της Endeavor Greece αναφερόταν ότι το brain drain αφορούσε 350.000-427.000 νέους. Τέλος έρευνα της KPMG υπολόγισε το συνολικό αριθμό των Ελλήνων που έφυγαν την περίοδο 2008-2016, στους 450.000 (εδώ).
Ένα είναι ξεκάθαρο, ότι οι νέοι, ιδίως απόφοιτοι πανεπιστηµιακών σχολών (διαθέτοντας πτυχία, µεταπτυχιακά και διδακτορικά) σκέφτονται ολοένα και περισσότερο να πετάξουν για… άλλες πολιτείες. Σκέψη που µοιάζει απολύτως λογική, µιας και η Ελλάδα κατέχει την πρωτιά στην ανεργία νέων πτυχιούχων μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, με το ποσοστό να προσεγγίζει το 20% (έρευνα του 2015). Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (2016) η Ελλάδα κατατάσσεται στην τελευταία θέση των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την απασχόληση των νέων πτυχιούχων της (που αποφοίτησαν τα τελευταία 1 έως 3 χρόνια), με ποσοστό που μετά βίας φθάνει στο 49,9%, όταν, για παράδειγμα, η Μάλτα απορροφά το 96,9% των πτυχιούχων νέων της στην εγχώρια αγορά εργασίας.
Το φαινόµενο αυτό της µετανάστευσης ερευνητών/επιστηµόνων σε χώρες πιο ανεπτυγµένες, που ονοµάζεται brain drain ή αλλιώς «αιµορραγία εγκεφάλων», δεν είναι καινούργιο ούτε φυσικά ελληνικό. Επιπλέον, φαίνεται πως έπληττε τη χώρα και πριν από την κρίση, µε πιθανότερη εξήγηση το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν παράγει σύνθετα προϊόντα (έντασης γνώσης/τεχνολογίας) και γι’ αυτό αδυνατεί να αξιοποιήσει τους πτυχιούχους της. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, µε τα σύννεφα της ύφεσης, της ανεργίας, της επισφάλειας, της διά βίου λιτότητας να κυκλώνουν απειλητικά τον λαµπρό αττικό ουρανό, έχει κορυφωθεί.
Σύµφωνα µε έρευνα του πανεπιστηµιακού Λόη Λαµπριανίδη («Επενδύοντας στη φυγή», εκδ. Κριτική, 2011), η συντριπτική πλειονότητά όσων είχαν μεταναστεύσει στις αρχές της ελληνικής κρίσης είχε σπουδάσει σε πανεπιστήµια του εξωτερικού και κατέχει µεταπτυχιακούς και διδακτορικούς τίτλους. Οι έλληνες µετανάστες πτυχιούχοι- που προτιµούν ως τόπους εγκατάστασης τη Βρετανία, τις ΗΠΑ, τη Γερµανία και την Ελβετία– είναι κυρίως οικονοµολόγοι, νοµικοί, προγραµµατιστές, φυσικοί, χηµικοί και µηχανικοί. Μάλιστα, στην πλειοψηφία τους (60%), προτού πάρουν την απόφαση να παραµείνουν και να εργαστούν στο εξωτερικό, δεν αναζήτησαν καν δουλειά στην Ελλάδα!
Γιατί, όµως, οι έλληνες ερευνητές/επιστήµονες ρίχνουν µαύρη πέτρα πίσω τους; Μερικές από τις πολλές αιτίες είναι: Οι αυξηµένες δυνατότητες επαγγελµατικής ανέλιξης στο εξωτερικό. Οι ικανοποιητικότερες αµοιβές. Η αδυναµία εύρεσης εργασίας γενικότερα ή πάνω στο αντικείµενο σπουδών στην Ελλάδα. Η αναγνώριση των προσόντων τους στη διεθνή αγορά εργασίας. Ενώ σηµαντικό ρόλο παίζει και η υψηλή ποιότητα ζωής, που προσφέρεται σε αρκετές µητροπόλεις του εξωτερικού.
Η διαρροή επιστηµονικού προσωπικού απ’ την Ελλάδα µπορεί να αποστερεί τη χώρα απ’ τα πιο λαµπρά µυαλά της, ωστόσο δίνει διέξοδο σε ένα ανθρώπινο δυναµικό υψηλής εκπαίδευσης, που παραµένει ανεκµετάλλευτο εδώ, απειλούµενο από την κατάθλιψη, τη µιζέρια, την ανέχεια και την αχρήστευση των πιο δηµιουργικών του ικανοτήτων. Παρ’ όλα αυτά, η µετατροπή της Ελλάδας από χώρα αποστολής ανειδίκευτου προσωπικού (από τη δεκαετία του ’50 και ύστερα) σε χώρα εξαγωγής πτυχιούχων έχει συλλογικές, δυσµενείς επιπτώσεις.
Πολλοί επιστήµονες υποστηρίζουν ότι το φαινόµενο αυτό υποθηκεύει την οικονοµική ανάπτυξη της χώρας, καθώς της στερεί τα πιο παραγωγικά µυαλά της. Επιπλέον, σηµαντικό µέρος του δηµόσιου χρήµατος που «επενδύουν» οι έλληνες φορολογούµενοι για τη λειτουργία της δηµόσιας δωρεάν (τουλάχιστον, µέχρι σήµερα) εκπαίδευσης στην ουσία χάνεται. Αφού το υψηλά εκπαιδευµένο ανθρώπινο δυναµικό που παράγεται εδώ θα αξιοποιηθεί σε µιαν άλλη εύρωστη χώρα, η οποία δεν έχει επενδύσει ούτε ένα ευρώ για την εκπαίδευσή του.
Τελικά, ποιος χάνει και ποιος κερδίζει από τη φυγή; Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Μια χώρα χάνει το επιστηµονικό της δυναµικό, µειώνοντας τις πιθανότητες υπέρβασης της κρίσης της. Ένας νέος άνθρωπος κερδίζει την αξιοπρέπειά του σε ένα νέο περιβάλλον που σέβεται τις ικανότητες και τις γνώσεις του. Εγώ χάνω τους φίλους και συγγενείς. Και το ερώτηµα συνεχίζει να παραµένει αναπάντητο…
Πηγή: toperiodiko.gr
