"Τα παρά τον Αλιάκμονα εκκλησιαστικά" (του Β. Π. Καραγιάννη)

Ο ποταμός Αλιάκμονας στο νομαρχιακό διαμέρισμα που ορίζεται επαρχία Σερβίων και Κοζάνης, που είναι ταυτόχρονα και τα όρια της ομώνυμης Μητροπόλεως, είναι λίμνη τεχνητή

, πότε άδεια, πότε γεμάτη, ανάλογα με τις ανάγκες της πολύβουης πρωτεύουσας σε ηλεκτρικό ρεύμα και τις βροχοπτώσεις. Έτσι ο τίτλος του βιβλίου του κ. Ι. Δημόπουλου, τ. γραμματέα της Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης, «Τα παρά τον Αλιάκμονα εκκλησιαστικά» που υποδηλώνει την ποτάμια εκδοχή, ακυριολεκτεί πλέον σαν γεωγραφική πραγματικότητα, όμως, διατηρεί τον συμβολισμό της, αφού η εκκλησία σαν λίμνη και μεγάλη αγκαλιά περιβάλλει ανθρώπους και κτίσματα.

Παραμονή της Αγίας Αικατερίνης βρέθηκα στο επισκοπείο για ένα κερί στο ναΐδριο-εσοχή του δευτέρου ορόφου του, στη μοναδική Αγία Αικατερίνη του Νομού (πλην εκείνη των γνησίων Ορθόδοξων χριστιανών στην Άνω Κώμη). Έφυγα παίρνοντας μαζί μου ένα βιβλίο περίπου 4 κιλά βάρος, 900 τόσες σελίδες, ευγενική προσφορά του συγγραφέα. Ένας τόσος αριθμός σελίδων φυσικά δεν διαβάζεται σε σύντομο διάστημα. Ξεφύλλισα το βιβλίο και στάθηκα μόνο σε κείνα τα κεφάλαια που θεώρησα άμεσης αναγνωστικής προτεραιότητας.

Μια βιαστική εκτίμηση! Πρόκειται για μνημειώδη έκδοση. Το θέμα που διεξέρχεται ο κ. Δημόπουλος, η ιστορία της Μητροπόλεως Κοζάνης (Επισκοπή Καισαρείας 5ος-7ος αιών, Επισκοπή Σερβίων 9ος αιών-1745, Επισκοπή Σερβίων και Κοζάνης 1745-1882, Μητρόπολις Σερβίων και Κοζάνης 1882…) μέσα από τα πρόσωπα (επίσκοποι, ιερείς, μοναχοί και λαϊκοί) και τους χώρους λατρείας (ναοί, παρεκκλήσια, νεκροταφεία, προσκυνητάρια, μοναστήρια), ξεδιπλώνεται μπροστά σου σαν μια τεράστια εκκλησιαστική τοιχογραφία. Οι παλιές φωτογραφίες έχουν την αυθεντικότητα του ντοκιμαντέρ, οι νεότερες έγχρωμες, χιλιάδες, κάποιες είναι ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας.

Ο συγγραφέας περιπλέει γύρωθεν της… λίμνης του ποταμού Αλιάκμονα και μαζεύει τα στοιχεία από τους σημερινούς συνεχιστές της εκκλησιαστικής ιστορίας και παράδοσης. Ξεσηκώνει τις επιγραφές στις εκκλησιές. Ψάχνει τα παλιά Μηναία και τα Ψαλτήρια και βρίσκει τις σημειώσεις στα εσώφυλλα που χάραζαν ολιγογράμματοι ιερείς· λίγες λέξεις πολύτιμα ψήγματα της τοπικής ιστορίας («φανερώνω τον καιρόν όταν είχαμε το πολύ χιόνι από Χριστούγεννα ώς το Φλεβάρη 15 κι χάθηκε πολύ βιό επί έτος 1858 Γεννάρης Παπακώστας»). Έχει, λόγω και της θέσεώς του, εύκολο το πολύτιμο αρχείο της Μητροπόλεως, ο δε Κώδικας της Ζάβορδας επιμηκύνει με την ασφάλεια της γραπτής πηγής το βάθος του ιστορικού χρόνου σε κάθε χωριό. Στέκεται με συμπάθεια στα πρόσωπα επισκόπων και ιερέων και συντάσσει τα μικρά βιογραφικά τους. Παράλληλα τοποθετεί μέσα στο χρόνο κάθε ενορία και χωριό, δίνοντας τη μικρή τους ιστορία μέχρι σήμερα. Τα ήθη και τα έθιμα, τις παραδόσεις, κάποια σημαντικά γεγονότα, τον πολιτισμό, την οικονομία τους, τα πρόσωπα, εκτός των ιερέων, που έπαιξαν κάποιο ρόλο στην εκκλησία (δωρητές, δάσκαλοι, επίτροποι) και παράλληλα στην κοινωνία που ζούσαν.

Δεν θάταν υπερβολή να πούμε ότι την αξία που έχουν οι Κατάλογοι του Ν. Δελιαλή για την Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης, την αυτή έχει και το ογκώδες έργο του Ι. Δημόπουλου για ένα μέρος της τοπικής ιστορίας, την εκκλησία, που για κάποιους αιώνες ήτα η μόνη συγκροτημένη αρχή γύρω από την οποία μαζευόταν (λιμήν εκκλησία) ο κατατρεγμένος ελληνισμός.

Ο συγγραφέας δεν είναι ιστορικός ούτε δόκιμος λογοτέχνης. Η αφήγησή του έχει κάποια αυθόρμητα στοιχεία. Ενδείξεις αυθεντικότητας και αλήθειας.

(περιοδικό "Παρέμβαση" τχ, 79-80 Νοε-Δεκ 1994)