Η θεωρία των πάντων (του Γιάννη Τζιουρά)
Του είπαν ότι είχε ελάχιστα χρόνια ζωής, όταν διαγνώστηκε σε ηλικία μόλις 21 ετών με αμυοτροφική πλάγια σκλήρυνση.
Όμως έκλεισε τα 76 του, επιβεβαιώνοντας πως «ο χωροχρόνος είναι πεπερασμένος αλλά όχι περιορισμένος», όπως συνήθιζε να λέει. Σήμερα η ανθρωπότητα έχασε το λαμπρότερο «μυαλό» της, λαμπρότερο και από το πιο λαμπρό κβάζαρ.
Η φιλοσοφική πτυχή ενός επιστήμονα, είτε είναι αστροφυσικός, είτε αστροβιολόγος, είτε μαθηματικός ή χημικός, είναι αυτή που τον καθιστά μοναδικό σε σχέση με τους υπόλοιπους συναδέλφους του. Δεν θα σταθώ στη μοναδική συνεισφορά του St. Hawking στην κοσμολογία και την επιστήμη. Άλλωστε υπάρχουν άλλοι υπερβολικά σχετικότεροι να προβάλουν το έργο του. Ενδιαφέρον όμως έχει η φουτουριστική του προσέγγιση αναφορικά με το μέλλον της ανθρωπότητας. Ένα τέτοιο μοναδικό μυαλό που είχε την πλήρη εικόνα του παρελθόντος του σύμπαντος, είχε και τη δυνατότητα να προβεί σε τέτοιου είδους προβλέψεις, τις οποίες οφείλουμε να λάβουμε σοβαρά υπόψη ως ανθρωπότητα.
Ο Hawking συνήθιζε στις διαλέξεις του να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την απληστία της ανθρωπότητας και την αλόγιστη χρήση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και των φυσικών πόρων. Μάλιστα σε πρόσφατη ομιλία του μέσω βίντεο στο Πεκίνο, είπε χαρακτηριστικά πως «η ανθρωπότητα σε λιγότερο από 600 χρόνια κινδυνεύει να καταστραφεί, μετατρέποντας τη Γη σε μια πύρινη σφαίρα». Γι αυτό, έλεγε, «η ανθρωπότητα πρέπει να πάει με τόλμη, εκεί που κανείς άλλος δεν έχει πάει ξανά. Αν θέλουμε ο άνθρωπος να επιβιώσει τα επόμενα 100 χρόνια, πόσο μάλλον για τα επόμενα 1000, είναι επιβεβλημένη η αποίκιση άλλων κόσμων μακριά από τη Γη».
Στο πλαίσιο αυτό, ο σπουδαιότερος επιστήμονας, είχε αφιερώσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην προώθηση μιας πρωτοβουλίας, γνωστής ως «Breakthrough Starshot», που αφορά την αποστολή ενός σμήνους νανο-δορυφόρων στον εγγύτερο αστέρα σε εμάς, τον Άλφα του Κενταύρου, με στόχο να ανακαλύψουν κατοικήσιμοι πλανήτες. Το εγχείρημα αυτό χρηματοδοτούνταν πέρα από τον ίδιο, και από τον ιδρυτή του Facebook, Marc Zuckerberg, καθώς και τον Ρώσο μεγιστάνα Yuri Milner.
Ανάλογες ανησυχίες εκφράζει και ο μεγαλύτερος ανάδοχος της NASA, ο Elon Musk, μία από τις εταιρίες του οποίου, η SpaceX, σχεδιάζει τις υποδομές για τη μετάβαση και τον αποικισμό ανθρώπων στον Άρη. Μάλιστα ο Musk μόλις προχθές δήλωσε πως «ο αποικισμός στον Άρη θα σώσει την ανθρωπότητα από σκοτεινούς χρόνους στο μέλλον» εξηγώντας πως προκειμένου να είναι μικρότερης διάρκειας τα «σκοτεινά χρόνια» που θα επέλθουν, οι άνθρωποι που θα έχουν φύγει, θα πρέπει να ξανάρθουν από τον Άρη για να ξαναχτίσουν τις εδώ κοινωνίες.
Τέλος, από τις μεγαλύτερες απειλές για την ανθρωπότητα που ο Hawking αναγνώρισε ήταν η εισβολή της «Τεχνητής Νοημοσύνης (Artificial Intelligence-ΑΙ)» σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο περιοδικό WIRED, είπε πως «φοβάμαι πως η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να καταστρέψει την ανθρωπότητα. Όπως κάποιος δημιουργεί ιούς υπολογιστών, έτσι και κάποιος μπορεί κάποια στιγμή να αναπτύξει ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, που θα μπορεί να αυτοβελτιώνεται και να αναπαράγει τον εαυτό του. Αυτό θα οδηγήσει σε μια νέα μορφή ζωής που θα εξαφανίσει τον άνθρωπο».
Νομικά μιλώντας, το ζήτημα της AI έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις με πολλούς θεωρητικούς αλλά και πρωτοπόρους επιχειρηματίες να αναζητούν τρόπους ρύθμισης της συμπεριφοράς των ρομπότ από το δίκαιο. Μάλιστα τα ηθικά, νομικά και πολιτικά ζητήματα της AI απασχολούν πλέον και τις κυβερνήσεις αλλά και την ΕΕ, με την τελευταία να εξετάζει το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού οργανισμού για τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πέρυσι εισηγήθηκε ήδη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός οργανισμού, ο οποίος θα παρέχει την απαραίτητη τεχνογνωσία και εμπειρογνωμοσύνη σε ρυθμιστικά και δεοντολογικά θέματα για τη στήριξη των οικείων δημόσιων φορέων, τόσο σε επίπεδο Ένωσης, όσο και σε επίπεδο κρατών μελών.
Τα αυτόματα όπλα, τα αυτοκινούμενα οχήματα (ιπτάμενα και μη) και πολλές ακόμα έξυπνες συσκευές δεν αποτελούν πλέον επιστημονική φαντασία, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική προχωρούν με ταχύτατους ρυθμούς καταλαμβάνοντας κάθε τομέα της οικονομίας και της επιστήμης. Παρότι το 72% των Ευρωπαίων πολιτών πιστεύουν ότι τα ρομπότ αποτελούν θετική εξέλιξη για την κοινωνία (βλ. έρευνα Ευρωβαρομέτρου: http://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/archives/ebs/ebs_427_sum_en.pdf), καθώς μπορούν να βοηθήσουν τον άνθρωπο (ιατρικές εφαρμογές, εφαρμογές στην έρευνα και διάσωση, κτλ), ζητήματα ανακύπτουν με τις ηθικές πτυχές και τις πρακτικές προεκτάσεις της ασφάλειας και διαχείρισης αυτών των νέων τεχνολογιών.
Ο Hawking λίγο πριν πεθάνει, έκανε την ανατριχιαστική δήλωση πως σαν ανθρωπότητα έχουμε φτάσει στο σημείο όπου δεν υπάρχει επιστροφή. Η Γη, είπε, «είναι πολύ μικρή για μας, ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται με ανησυχητικό ρυθμό και κινδυνεύουμε να αυτοκαταστραφούμε». Ας ελπίσουμε τώρα με αφορμή το θάνατό του πως η πρόβλεψή του, θα προβληματίσει τους ηγέτες, κυρίως του ανεπτυγμένου κόσμου, αυτούς δηλαδή που έχουν τη δυνατότητα αλλά και τη νομιμοποίηση να στρέψουν την επιστημονική κοινότητα στην κατεύθυνση της σωτηρίας της ανθρωπότητας, και θα αποτελέσει την έμπνευση για το μεγάλο βήμα της ανθρωπότητας «εκεί που κανείς άλλος δεν έχει πάει ξανά».
