Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ): Ο νέος μεγάλος μετασχηματισμός που συντελείται σήμερα στην Ευρώπη (του Γιάννη Τζιουρά)

Ήταν 9 Μαΐου του 1950, όταν ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών, R. Schuman, στην Αίθουσα του Ωρολογίου του Υπουργείου του, παρουσίασε τη Διακήρυξη για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας

για τη διαχείριση των δύο πιο σημαντικών πρώτων υλών για την μέχρι τότε διεξαγωγή πολέμων: Τον άνθρακα και το χάλυβα.

Στις 29 Μαρτίου του 2018, στο Παρίσι, ο Γάλλος Πρόεδρος, E. Macron, παρουσίασε το σχέδιο της κυβέρνησής του για την Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence- AI), ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ύψους 1,5 δις €, που θα αφορά την έρευνα πάνω στα ζητήματα που ανακύπτουν από τη χρήση των «έξυπνων» τεχνολογιών. Στόχος του, σύμφωνα με τον εκτενέστατο και υποδειγματικό λόγο για σύγχρονο Ευρωπαίο ηγέτη που έδωσε ενώπιον εκπροσώπων των σημαντικότερων εταιριών που δραστηριοποιούνται σε τομείς τεχνολογίας και πληροφορικής, είναι να καταστήσει τη Γαλλία ηγέτιδα δύναμη στις τεχνολογίες αιχμής. Σήμερα λειτουργούν τρία ερευνητικά κέντρα, ένα στις ΗΠΑ (Παν. Μπέρκλεϋ στην Καλιφόρνια) και δύο στην Αγγλία (Παν. Κέμπριτζ και Οξφόρδης) που ασχολούνται αποκλειστικά με τα ζητήματα αυτά.

Λίγο πριν το θάνατό του, ο σπουδαίος αστροφυσικός St. Hawking, επεσήμανε σε άρθρο του τους κινδύνους που δύναται να επιφέρει η χρήση μεθόδων Τεχνητής Νοημοσύνης για την ανθρωπότητα, ενώ μάλιστα είπε χαρακτηριστικά πως η λάθος χρήση της ΑΙ «θα μπορούσε να αποτελέσει το εφιαλτικότερο σενάριο για την ιστορία του πολιτισμού μας». Σε πρόσφατες δηλώσεις του επίσης ο μεγιστάνας και μεγαλύτερος ανάδοχος της NASA, El. Musk, εξέφρασε κι εκείνος την αγωνία του για τις εξελίξεις αναφέροντας πως «η ΑΙ είναι πιο επικίνδυνη για την ανθρωπότητα και από τα πυρηνικά».

Κανείς από του τρείς ανωτέρω δεν ασπάζεται το «νεο-Λουδισμό». Αντιθέτως και οι τρείς τους, από διαφορετική σκοπιά ο καθένας αντιλήφθηκαν τον κίνδυνο που ενέχει η ανεξέλεγκτη από τον ανθρώπινο παράγοντα χρήση των «έξυπνων» μηχανών.

Μπροστά στις ηθικές προκλήσεις για τους πολίτες και τα ανθρώπινα δικαιώματα που δύναται να επιφέρει η ολοένα και αυξανόμενη χρήση της ΑΙ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται πλέον στο κατώφλι μιας εποχής, κατά την οποία όλο και πιο εξελιγμένα ρομπότ, bots, ανδροειδή και άλλες μορφές της ΑΙ αναμένεται να πυροδοτήσουν μια νέα Βιομηχανική Επανάσταση, η οποία είναι πιθανόν να μην αφήσει ανέγγιχτο κανένα κοινωνικό στρώμα, προέβη στην επεξεργασία ενός κειμένου, το οποίο έλαβε τη μορφή Διακήρυξης Συνεργασίας για τα ζητήματα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Το κείμενο αυτό υιοθετήθηκε από όλα τα Ευρωπαϊκά κράτη πλην της χώρας μας στις 10 Απριλίου, η οποία σημειωτέον δεν απέστειλε ούτε καν αντιπρόσωπο στη σχετική σύνοδο. Μάλιστα εκείνες τις μέρες, λάμβανε χώρα η παραίτηση ενός από τους πιο σπουδαίους Έλληνες επιστήμονες και project managers της NASA, του Καθηγητή Στ. Κριμιζή, συν-συγγραφέα επιστημονικών δημοσιεύσεων μαζί με τον διάσημο Αμερικανό αστροφυσικό James Van Allen, από τη θέση του Προέδρου του νεοσύστατου Εθνικού Οργανισμού Διαστήματος, έπειτα από τις προσπάθειες χειραγώγησης στη λειτουργία του Οργανισμού που άσκησε ο Υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής και Τηλεπικοινωνιών, οι νομοθετικές πρωτοβουλίες του οποίου για τις τηλεοπτικές άδειες κρίθηκαν αντισυνταγματικές από το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Μπροστά στους μετασχηματισμούς που θα επέλθουν στους τομείς της παραγωγής, καθώς η χρήση της ΑΙ θα επιφέρει πιέσεις στη διατήρηση θέσεων εργασίας σε κάποιους κλάδους ενώ θα αυξήσει την απασχόληση σε άλλους, και λαμβάνοντας υπόψη ανάλογες ιστορικές περιόδους, κατά τις οποίες η εισαγωγή μηχανών οδήγησε σε ανακατανομή του πλούτου κα συγκέντρωσης του τελευταίου, μαζί με δύναμη στα χέρια λίγων ατόμων, η αντίδραση των κρατών σε θεσμικό επίπεδο είναι επιβεβλημένη. Σύνθετα νομικά ζητήματα αναφύονται σχετικά με την ευθύνη των κατασκευαστών «έξυπνων» προϊόντων και των παρόχων «έξυπνων» υπηρεσιών, ενώ ταυτόχρονα τίθενται και ζητήματα ασφάλειας και δεοντολογίας στη χρήση των μηχανών αυτών. Καθώς λοιπόν οι ανωτέρω εξελίξεις συνυφαίνουν ένα σενάριο κατά το οποίο η τεχνητή νοημοσύνη δεν αποκλείεται να υπερκεράσει τις ανθρώπινες διανοητικές δυνατότητες, είναι απαραίτητη η νομοθετική παρέμβαση για την διαφύλαξη της αξιοπρέπειας, της αυτονομίας, του αυτοπροσδιορισμού του ατόμου, ιδίως αναφορικά με τα εργασιακά του δικαιώματα, την προστασία του ιδιωτικού του βίου και το δικαίωμα στην υγεία.

Από την πλευρά του κράτους, η περαιτέρω ανάπτυξη και αυξημένη χρήση αυτοματοποιημένων και αλγοριθμικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων έχουν αναμφίβολα αντίκτυπο στις επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους οι δημόσιες αρχές (για παράδειγμα οι δικαστικές ή οι αστυνομικές) προκειμένου να λάβουν αποφάσεις οι οποίες μπορεί να αφορούν καταναλωτές, πολίτες, επιχειρήσεις κτλ. Για το λόγο αυτό είναι επιβεβλημένη η διασφάλιση της δυνατότητας ανθρωπίνου ελέγχου και επαλήθευσης ενώ καθίσταται απαραίτητη η ανάπτυξη δικλείδων ασφαλείας.

Από την ηλεκτρονική βοήθεια του “Siri” στις τηλεφωνικές συσκευές που υποστηρίζουν iOS μέχρι την ικανότητα του “Netflix” να «μαντέψει» ποια θα είναι η επόμενη σειρά που θα μας αρέσει ή η αυτόνομη οδήγηση στη νέα Mercedes E-Class, η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει μπει αθόρυβα στην καθημερινότητά μας. Κι αν οι προηγούμενες εφαρμογές έχουν διευκολύνει τη ζωή μας, κάποιες άλλες εφιστούν την προσοχή μας, όπως η δυνατότητα αυτόματης αναχαίτισης «αλλοδαπών- εχθρικών» εναερίων, πλωτών ή χερσαίων μέσων ή η δυνατότητα διεξαγωγής δικών με τη χρήση «έξυπνων» μηχανών-δικαστών, αφού μια «λάθος» ερμηνεία από τις μηχανές μπορεί να κοστίσει την ανθρώπινη ζωή ή ελευθερία.

Το μεγάλο διακύβευμα για την Ε.Ε., της οποίας τη γενέθλια μέρα γιορτάζουμε σήμερα, δεν είναι η πολιτική ολοκλήρωση μιας δημοσιονομικής ένωσης, η οποία έχει ήδη επέλθει στο θεσμικό επίπεδο, αλλά τα ζητήματα της ΑΙ, μιας «Τεχνητής Νοημοσύνης για την Ανθρωπότητα», σύμφωνα με την στρατηγική που παρουσιάστηκε από τη Γαλλία.

του Γιάννη Τζιουρά

Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας,

Υπ. Δρ. Νομικής ΑΠΘ