Για τα φαινόμενα ρατσισμού και ξενοφοβίας στο Δημοτικό Συμβούλιο Βοΐου [2] - Επιμέλεια Νίκος Δινόπουλος
Και μόνο το ενδεχόμενο να έρθουν και να εγκατασταθούν πρόσφυγες στο στρατόπεδο «Πόρτη» Νεάπολης του Δήμου Βοΐου προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων· αντιδράσεις που στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι ευθυγραμμισμένες με το κυρίαρχο πολιτικό λόγο που έμμεσα ή άμεσα καλλιεργεί τα εθνικιστικά κοινωνικά φαινόμενα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.
Για την κατανόηση και ερμηνεία των ρατσιστικών, ξενοφοβικών αντιδράσεων παραθέτω στη συνέχειαεκτεταμένα αποσπάσματα από τηνΆσκηση/Σεμινάριο: «Φιλοξενία» και Πολιτισμική Διαφοροποίηση. ΚΕΝΤΡΑ «ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ» ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Σερντεδάκις Γιώργος, Μανώλη Ειρήνη, Λύρατζη Ελένη, Χαλκιαδάκη Ελευθερία - Καθηγητής: Α. Παπαταξιάρχης Ακαδημαϊκό έτος 2011-2012) –[ΚΦΜΕ, συντομογραφία μέσα στο κείμενο, αγκύλες εμφάσεις-τονισμός του γράφοντος].
***
Το πρώτο μέρος εδώ: Για τα φαινόμενα ρατσισμού και ξενοφοβίας στο Δημοτικό Συμβούλιο Βοΐου [1]
«Με βάση τις παραπάνω δηλώσεις μπορούμε να συμπεράνουμε ότι έρχονται να ακουμπήσουν πάνω σε μια αντίληψη που κυριαρχεί γύρω από τον «άλλο», γύρω από τον ξένο, τον διαφορετικό. Πρόκειται για μια αντίληψη που δομείται πάνω στην άποψη ότι το διαφορετικό μπορεί να υπάρχει στον δικό του, εσωτερικό, κρυμμένο χώρο, αρκεί να μείνει εκεί, αρκεί «εγώ» να μην έρχομαι σε επαφή μαζί του»[ΚΦΜΕ].
«Το ζήτημα του διαχωρισμού εντός του δημόσιου χώρου, του άμεσου και ξεκάθαρου διαχωρισμού των ανθρώπων που μπορούν να τον χρησιμοποιούν, να υπάρχουν και να κινούνται μέσα σε αυτόν, δυστυχώς μας οδηγεί σε συγκρίσεις με ρατσιστικά καθεστώτα[1]. Αυτές τις συγκρίσεις θα επιχειρηθεί να αναδειχθούν ως βάσιμες, παραθέτοντας παραδείγματα γύρω από την χρήση του δημόσιου χώρου σε καθεστώτα όπως αυτό του JimCrow στις Η.Π.Α και αυτό του Apartheid στην Ν. Αφρική. Ξεκινώντας από το καθεστώς JimCrow, ουσιαστικά ένα σύμπλεγμα νόμων που θεσπίζονται στις Η.Π.Α το 1870, εμπλουτίζονται και ισχύουν μέχρι το 1910. Οι νόμοι αυτοί διαχωρίζουν «φυλετικά» τους ανθρώπους και εισάγουν ένα νέο δόγμα, αυτό του «Separatebutequal». Πάνω σε αυτό το δόγμα βασίζεται και ο χωρικός διαχωρισμός που γίνεται σε όλα τα επίπεδα του δημόσιου και ιδιωτικού βίου των ανθρώπων, με αποκορύφωμα τις διακρίσεις στην χρήση του δημόσιου χώρου. Περίπου το ίδιο συμβαίνει με το καθεστώς του Apartheid στην Ν. Αφρική (1948-1994), που είχε ως στόχο τον πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό διαχωρισμό των ανθρώπων που ανήκουν σε διαφορετικές «φυλές». Και εκεί βασικό στοιχείο της εδραίωσης του καθεστώτος ήταν οι νόμοι που είχαν ως στόχο τον έλεγχο της ελεύθερης κυκλοφορίας των ανθρώπων στον δημόσιο χώρο (γνωστοί και ως PassLaws 1952). Στο συγκεκριμένο καθεστώς αυτό επιτεύχθηκε με την χρήση των “dompass”, βιβλιαρίων δηλαδή, που χρησιμοποιούνταν σαν διαβατήρια για την είσοδο σε διάφορες περιοχές. Ουσιαστικά επρόκειτο για έγγραφα που αποδείκνυαν ότι οι κάτοχοί τους είχαν νόμιμο λόγο να κυκλοφορούν (βλ. δηλώσεις Χρυσοχοϊδη 9/4). Με βάση την παραπάνω σύγκριση μπορούμε να συμπεράνουμε ότι πολιτικές αποφάσεις ελέγχου του δημόσιου υλοποιούνται σε ρατσιστικά καθεστώτα, αλλά παράλληλα αποτελούν και θέση η οποία, όπως βλέπουμε, ότι υιοθετούνται από τον επίσημο λόγο του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, των Υπουργών και Υφυπουργών του»[ΚΦΜΕ].
Στο σύνολό του Περιφέρειες και Δήμοι συγκλίνουν σ’ ένα σχεδόν κοινό πλαίσιο επιχειρημάτων για του λόγους που είναι αντίθετοι στη δημιουργία «κέντρων κλειστής φιλοξενίας»: «Χρειαζόμαστε λίγο χρόνο για να γίνει ουσιαστική συζήτηση» (Κατσιφάρας 27/3/2012)[2], αλλά και ότι «για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα πρέπει να υπάρξει σοβαρή μεταναστευτική πολιτική και αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων (28/3/2012 Δήμαρχος Τρίπολης και 9/4/2012 Αντιπεριφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας)[3]. […] Τα επιχειρήματα που έχουν ως βασικό άξονα τη θέση που βλέπει τους «λαθρομετανάστες» ως μία «υγειονομική βόμβα». Μια «βόμβα» που πρόκειται να μεταφερθεί δίπλα στους πολίτες της Περιφέρειας, πράγμα που θα συντελέσει στην «υποβάθμιση» των περιοχών και θα πλήξει όλες τις πλευρές της ζωής της πόλης (π.χ. Πρέβεζα, τουρισμός). Με βάση αυτό το σκεπτικό διαμορφώνονται αποφάσεις που προτείνουν την ξεχωριστή μέριμνα των Περιφερειών που έχουν «πρόβλημα» (Δημοτικά Συμβούλια Ιωαννίνων-Πρέβεζας) αλλά και την δημιουργία των «κέντρων κράτησης» έξω από τις πόλεις, σε απομακρυσμένες περιοχές, έτσι ώστε να μην υπάρχει επαφή με τους πολίτες. Στο σημείο αυτό, εύκολα κανείς διακρίνει την αφομοίωση του όρου «υγειονομική βόμβα», καθώς οι κάτοικοι και τα Περιφερειακά-Δημοτικά Συμβούλια θέτουν το ζήτημα της δημιουργίας των στρατοπέδων μακριά από τα αστικά κέντρα καθώς φοβούνται για «προβλήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος» (Δήλωση Δημάρχου Σκύδρας ΝΕΤ 31/3/2012)[4], τα οποία θα ανακύψουν, παρότι είναι γνωστό ότι οι μετανάστες θα κρατούνται σε χώρους ζωσμένους μέσα και έξω από θανατηφόρα συρματοπλέγματα, πράγμα που καθιστά την έξοδο τους από αυτά αδύνατη»[ΚΦΜΕ].
Σε ορισμένες περιφέρειες, «αφετηριακή τους θέση αποτελεί η παραδοχή ότι «το πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης είναι τεράστιο. Το βιώνουμε κάθε μέρα στο κέντρο της Αθήνας, που έχει μετατραπεί σε μία χοάνη παρανομίας και παραβατικότητας.» (δήλωση Περιφερειάρχη Αττικής στο Περιφερειακό Συμβούλιο)[5]. Η θέση αυτή λειτουργεί ως μία πλατφόρμα, η οποία εμπλουτίζεται από επιχειρήματα, που έχουμε ήδη συναντήσει στον λόγο του Υπουργείου, όπως το ότι «πρόκειται για εθνικό ζήτημα που πρέπει να λυθεί άμεσα» (Σγουρός) , καθώς «οφείλουμε να δώσουμε (σ.σ. το Περιφερειακό Συμβούλιο) ανάσα στο ιστορικό κέντρο (σ.σ. Αθήνας)» (Β. Κικίλιας, παράταξη ΝΔ)[6]»[ΚΦΜΕ].
«[…] Σε αυτή τη ρητορική, σημαντικό κομμάτι αναφορών καταλαμβάνει το ζήτημα του τοπικισμού, ο οποίος σύμφωνα με το Περιφερειάρχη Αττικής πρέπει να σταματήσει, καθώς δρα εναντίον και εις βάρος άλλων πολιτών της χώρας. «Η κατάσταση αυτή πρέπει να αλλάξει. Και πρέπει να ξεφύγουμε από τη λογική ¨ ναι στα στρατόπεδα αλλά στην αυλή του γείτονα¨ . Το ίδιο γίνεται με τα σκουπίδια, το ίδιο και με τον ΟΚΑΝΑ. Κανείς δε θέλει δίπλα του αυτές τις δραστηριότητες. Έτσι όμως, δε μπορούμε να βρούμε λύση. Μας αφορά όλους το πρόβλημα. Είναι ένα πρόβλημα που έπρεπε να έχει λυθεί χθες.» (Σγουρός, Συνεδρίαση Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής)»[ΚΦΜΕ].
Είναι βαθιά ριζωμένοι οι όροι «λαθρομετανάστης» και «κέντρων κράτησης». […] Η χρήση των παραπάνω όρων και η δυσκολία- αδυναμία εκτόπισής τους από το λόγο των ανθρώπων συμβαίνει εξαιτίας της ταύτισης τους με πολύ δυνατές εικόνες. Η ταύτιση αυτή λόγου- εικόνας δημιουργεί τον επόμενο κοινό τόπο, που έχει ως βάση την «υγειονομική βόμβα». Τόσο οι κάτοικοι όσο και τα όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης, εναντιώνονται στη δημιουργία «στρατοπέδων συγκέντρωσης» στη περιοχή τους, καθώς τα αντιλαμβάνονται ως χώρους που πρόκειται να τοποθετηθεί μια «βόμβα». Μία «βόμβα» υγειονομικού χαρακτήρα η οποία μπορεί ανά πάσα ώρα και στιγμή να σκάσει και να βλάψει τους ίδιους, παρότι γνωρίζουν ότι οι άνθρωποι- «βόμβα» θα βρίσκονται έγκλειστοι και περιτριγυρισμένοι από συρματόπλεγμα, από το οποίο δε θα υπάρχει καμία δυνατότητα να περάσουν. Μέσα από την εδραίωση των όρων «λαθραίος», που παραπέμπει σε αντικείμενο, και «υγειονομικής βόμβας», οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και αντιμετωπίζουν τα «κέντρα κράτησης» ως ένα νέο είδος ΧΥΤΑ που θα δημιουργηθεί δίπλα στα σπίτια τους, ως ένα χώρο όπου δεν θα τοποθετηθούν άνθρωποι, αλλά μιαρά, βρώμικα και άρρωστα αντικείμενα- κάτι σαν σκουπίδια[ΚΦΜΕ].
Τέλος«η έλλειψη ύπαρξης συγκεκριμένης αναφοράς στους άμεσα πληγέντες από όλη αυτή την υπόθεση, τους μετανάστες. Οι πλειοψηφίες των Περιφερειακών Συμβουλίων, με μοναδικές εξαιρέσεις ελάχιστες φωνές μικρών συνδυασμών της Αριστεράς, αρκούνται στην γενικόλογη διαπίστωση ότι «όλα αυτά πρέπει να γίνουν μέσα από την ανθρώπινη προσέγγιση», δηλαδή «τον σεβασμό στα δικαιώματα των ανθρώπων αυτών». Η θέση αυτή δεν είναι θέση άγνοιας, είναι θέση που δομείται πάνω στην αντίληψη που αναλύθηκε πριν, στην θέση που αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος ως «λαθραίος» και ως «υγειονομική βόμβα»[ΚΦΜΕ].
«Το τελευταίο καιρό, το μόνιμο θέμα στα ΜΜΕ είναι οι μετανάστες. […] «Ο εκφοβισμός» της ελληνικής κοινωνίας έχει αρχίσει χρόνια τώρα, [με] επακόλουθο [την] άνοδο της Ακροδεξιάς. Η αναισθητοποίηση, ο εκφοβισμός και η ανθρωποφαγία διαπερνούν όλα τα πολιτικά και κοινωνικά στρώματα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Η πρόσληψη του αλλοδαπού μετανάστη γίνεται μέσα από το πλαίσιο της δυσπιστίας και κυρίως μέσα από το πλαίσιο της οικονομικής απειλής. Από τη μία, η μετανάστευση ταυτίζεται με την παράνομη δραστηριότητα, τη λαθρομετανάστευση, και από την άλλη η λαθρομετανάστευση συνδέεται με την αύξηση της εγκληματικότητας, της ανεργίας και με μία εικόνα απειλητικής εισβολής[ΚΦΜΕ].
Λοιπόν; «Κέντρα φιλοξενίας ή στρατόπεδα συγκέντρωσης;
«Κέντρα: δηλαδή ένα μέρος όπου όσοι έχουν ανάγκη, όχι μόνο μετανάστες αλλά και ντόπιοι (η φτώχια καταγωγή δεν κοιτάει) , θα μπορούν να βρουν ένα πιάτο φαΐ και ένα κρεβάτι για να κοιμηθούν. Αυτό είναι το λιγότερο που μπορεί να προσφέρει μια ανθρώπινη κοινωνία στα φτωχότερα μέλη της (έτσι καταπολεμάται και η ανεργία). Επειδή όμως δεν επρόκειτο για κάτι τέτοιο, κακώς λέγονται «κέντρα φιλοξενίας». Πρόκειται λοιπόν για «στρατόπεδα συγκέντρωσης» ή «φυλακές», θυμίζοντας εκείνα των Ναζί. Γιατί όμως να φυλακιστούν αδιακρίτως όλοι οι μετανάστες που δεν έχουν τα απαραίτητα χαρτιά; Ποιο είναι το έγκλημα που έχουν διαπράξει, για το οποίο πρέπει να προφυλαχτεί ολόκληρη η κοινωνία ΄από την παρουσία τους; Αν έχουν διαπράξει όντως κάποιο έγκλημα, τότε πρέπει να λαμβάνονται μέτρα. Στην πλειοψηφία τους όμως αυτοί οι μετανάστες δεν έχουν διαπράξει κάποιο έγκλημα, το να μην έχουν όμως χαρτιά, δεν είναι έγκλημα. Είναι απλά μία διοικητική παραβίαση. Το αν δικαιούται κανείς ή όχι άδεια παραμονής, είναι κάτι που καθορίζεται αυθαίρετα από την κυβέρνηση. Και έτσι επειδή η κυβέρνηση και η Ε.Ε έχουν αποφασίσει να δίνουν με το σταγονόμετρο άδειες παραμονής, εκατοντάδες-χιλιάδες συνάνθρωποι μας στερούνται το δικαίωμα της ελευθερίας[ΚΦΜΕ].
Υπάρχει λύση χωρίς τα «στρατόπεδα συγκέντρωσης»;
Ναι υπάρχει λύση. Η αριστερά, [πολιτικές] και αντιρατσιστικές οργανώσεις την περιγράφουν-παρουσιάζουν εδώ και χρόνια. Οι μετανάστες όπως και όλοι, θέλουν να δουλέψουν για να ζήσουν. Η λύση έγκειται στην χορήγηση των νόμιμων χαρτιών, ώστε αυτοί που θέλουν να φύγουν να πάνε σε άλλες χώρες να μπορούν να φύγουν αξιοπρεπώς, και για αυτούς που θα μείνουν εδώ, η νομιμοποίηση θα τους βοηθήσει ώστε να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους».[ΚΦΜΕ].
«Μετανάστευση ή αλλιώς αναγκαστική εξορία;
Η λέξη εξορία έχει αντικατασταθεί από την λέξη μετανάστευση. Η αναγκαστική φυγή των ανθρώπων , σε άλλες χώρες, εξαιτίας πολιτικών που εφαρμόστηκαν στη χώρα τους, οι οποίες καθιστούν ακατάλληλη την ζωή εκεί.[ΚΦΜΕ].
Ο ορισμός της λέξης εξορία σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο: Εξορία ή εκτόπιση ονομάζεται η απομάκρυνση, εν είδει ποινής, κάποιου από την περιοχή ή το κράτος στο οποίο μένει, χωρίς να επιτρέπεται να επιστρέψει[…]. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η εξορία γίνεται χωρίς την θέληση του εξοριζόμενου. Όταν η εξορία είναι ενσυνείδητη απόφαση ενός ανθρώπου, λέγεται ότι αυτός είναι αυτοεξόριστος. Σε αρκετές περιπτώσεις η εξορία ταυτίζεται με κακουχίες και ταλαιπωρία αλλά σε άλλες μπορεί να είναι μία ζωή με πολύ καλές συνθήκες, αν και μακριά από την πατρίδα του εξορισμένου»[ΚΦΜΕ].
Τέλος σε συνέντευξη που έδωσε ο Πρίμο Λέβι, στην ερώτηση για τα στρατόπεδα των ναζί απαντάει:
“Παντού στον κόσμο, αν γίνει αρχή της παραβίασης των θεμελιωδών ελευθεριών του ανθρώπου και της ισότητας, θα οδηγηθούμε στα στρατόπεδα, είναι δύσκολο να σταματήσεις έτσι και μπεις σ’ αυτόν τον δρόμο.”
“Όλος ο Γερμανικός λαός είναι υπεύθυνος;”
Ο Λέβι αναφέρει ότι υπήρξαν Γερμανοί που αντιστάθηκαν στον ναζισμό. Το πρώτο λάγκερ, στο Νταχάου, φτιάχτηκε το 1933, για τους αντιφρονούντες: Κομμουνιστές, σοσιαλιστές, αναρχικοί, φοιτητές ή απλά οι Γερμανοί που δεν συμβιβάστηκαν με το τέρας.
Οι υπόλοιποι, αφού αποθέωσαν τον Χίτλερ και υποστήριξαν την παρανοϊκή του προσπάθεια, ακολούθησαν την τακτική της βολικής άγνοιας.
“Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις, δεν απαντούσε.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοια του, η οποία δικαιολογούσε ικανοποιητικά την υποστήριξη του στο φασισμό.”
Σημειώσεις
[1] Η βασική ιδέα του σημείου αυτού, ρατσιστικά καθεστώτα-χώρος έχει ως βάση τις παραδώσεις τις κ. Τοπάλη στο μάθημα «Μετανάστευση και Ρατσισμός: Ανθρωπολογικές Προσεγγίσεις» στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
[2]27/3/2012: Δηλώσεις Κατσιφάρα στο ραδιόφωνο Βήμα 99.5, από εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ.
[3]28/3/2012: Δήμαρχοι της Πελοποννήσου τάσσονται κατά της δημιουργίας κέντρων κράτησης μεταναστών. www.kathimerini.gr
[4]31/3/2012: Ο δήμαρχος για το στρατόπεδο συγκέντρωσης μεταναστών. http://www.skydra.gr/
[5]26/03/2012:Απόφαση 10ης Συνεδρίασης Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής. http://www.patt.gov.gr
[6]Στην παραπάνω υποσημείωση.
