Φωτογραφίζοντας το ασήμαντο βήμα του χρόνου
Της Πόλυς Χατζημανωλάκη
Κάποτε ο Όγκι Ρεν, ο ιδιοκτήτης του μικρού καπνοπωλείου στο Μπρούκλιν, στην ταινία του Πολ Όστερ ο «Καπνός», φωτογράφισε τον χρόνο.
Ο Όγκι Ρεν περνά τον καιρό του κάνοντας εμβριθείς συζητήσεις με τον πελάτη του, τον Πολ Μπένγιαμιν, συγγραφέα - το alter ego του Πολ (Μπένγιαμιν) Όστερ. Συζητούν για το νόημα της ζωής, το άρωμα του καπνού και πώς ο τυχοδιώχτης καρδιοκατακτητής Σερ Γουόλτερ Ράλεϊ κατάφερε να τον ζυγίσει για το χατίρι της φίλης του Βασίλισσας Ελισσάβετ. Ο καπνοπώλης αποκαλύπτει στον φίλο του το κρυμμένο «σχέδιο της ζωής του». Δώδεκα άλμπουμ με χιλιάδες φωτογραφίες, τραβηγμένες από το ίδιο σημείο, την ίδια περίπου ώρα κάθε μέρα για δέκα χρόνια. Η ίδια πάντα γωνία: Ατλάντικ Άβενιου και Κλίντον Στριτ, στις επτά το πρωί. Ο συγγραφέας αιφνιδιάζεται, απορεί. Προσπαθεί να συλλάβει τι κρύβεται πίσω από αυτήν την ακινητοποιημένη έφοδο της επανάληψης. Εν τέλει συνειδητοποιεί ότι αυτό που είδε ήταν το «ασήμαντο βήμα του χρόνου». Το ίδιο και το ίδιο κάθε μέρα, ο ίδιος ο χρόνος κατά μέτωπον, αυτό ήταν που φωτογράφιζε ο φίλος του ο καπνοπώλης.Σε αυτό το μοτίβο κινείται -το παραδέχεται μάλιστα από την αρχή του βιβλίου της η Αρχοντούλα Διαβάτη- στο «Φεύγω αλλά θα ξανάρθω» που κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Νησίδες. Φωτογραφίζει το ίδιο και το ίδιο αστικό τοπίο κάθε δέκα μέρες. Χρονογραφεί. Η Θεσσαλονίκη, τα βιβλιοπωλεία της, οι λέσχες ανάγνωσης, οι άνθρωποι γύρω της, το φεστιβάλ, οι ταινίες.
Ένας περίπου ημερολογιακός αναστοχασμός, ανάμεσα στην αυτοπαρατήρηση, το εξεταστικό βλέμμα της αμηχανίας μπροστά στον καθρέφτη, την ανάμνηση εκεί που συγχέεται με μια αφήγηση. Η αφήγηση μπορεί να αφορά τα παρόντα ή ένα προσφιλές πρόσωπο ζωντανό ή νεκρό ή ακόμα μπορεί να αφορά τα πάθη και τους καημούς ενός μυθιστορηματικού ήρωα ή του ήρωα μιας ταινίας. Εξομολογητικό τόσο που ο αναγνώστης δεν διακρίνει τον εαυτό του από τον αφηγητή ή τόσο που αισθάνεται ότι για αυτόν έχει γραφτεί το βιβλίο. Τίτλοι άλλων βιβλίων, σχόλια προσωπικά, σχόλια άλλων - γεγονότα, αναμνήσεις.
Κρατώ το βιβλίο της Αρχοντούλας μαζί μου για μελλοντικές επαν-αναγνώσεις. Είναι πυκνό. Έχει πολλά να μου πει και να μου ξαναπεί. Τολμηρό το εγχείρημα. Απόσταγμα εμπειρίας για τη γραφή και την ανάγνωση, τις δυσκολίες της δημιουργίας, ειλικρινές και αυθόρμητο και γι' αυτό πολύτιμο. Μαθαίνω για τη «Μυστική γραφή» του Σ. Μπάρυ, τις δυσκολίες της ανάγνωσης για τον μη μυημένο στην Ιστορία της Ιρλανδίας. Σπεύδω να το παραγγείλω. Άλλο ένα βιβλίο όπου ακούγεται η φωνή του εγκλείστου στο ψυχιατρείο. Όπως το «Κόκκινο λουλούδι» του Γκάρσιν για το οποίο έχω γράψει προ μηνός στα Ημερολόγια Αναγνώσεων. Ξαναβρίσκω τα κείμενα για την ελληνική λογοτεχνία του αγαπημένου δασκάλου της Αρχοντούλας Διαβάτη, του Δημήτρη Χατζή, την Πέτρα της υπομονής του Αφγανού Ραχίμι. Εικόνες στοιβαγμένες μέσα της, μέσα μας. Αόρατα δράματα κλειδωμένα σε κάθε ψυχή. Και ο χρόνος σέρνει το βήμα του στη Θεσσαλονίκη. Το ασήμαντο βήμα του.
Info: Αρχοντούλα Διαβάτη, «Φεύγω αλλά θα ξανάρθω», Εκδόσεις Νησίδες, 2014, 112 σελ. Τιμή 8,52 ευρώ