kozanitvbanner1363x131pix

banner 728x90 PJC 4

b834pix

ecofloor230

ΤΕΝΤΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ 1

pantelidisGIF834pix

asepop 2021 a

artinhouse2

garden hall banner1

musicart834pix

κοζάνη, ειδήσεις, νέα, Πτολεμαΐδα

noisi1

Φασισμός και κοινωνικές τάξεις

κοζάνη, ειδήσεις, νέα, Πτολεμαΐδα Η ταξική-κοινωνική σύνθεση του φασισμού-ναζισμού απασχόλησε και απασχολεί τους ερευνητές του φαινομένου. Ακριβώς διότι οι «εγχαράξεις» του φασισμού στο πεδίο του κοινωνικού είναι πιο βαθιές

από ό,τι αφήνει να εννοηθεί η ευθύγραμμη και «γραμμική» του σύμφυση με το άρχον αστικό συγκρότημα εξουσίας. Του Σίμου Ανδρονίδη.

....................................................................................................................................................................

Θα μπορούσαμε να πούμε πως ένα φασιστικό-ναζιστικό κόμμα επιτελεί λειτουργίες πολιτικού «φίλτρου», μετατοπίζοντας τις «ροές» κοινωνικής ισχύος και δύναμης προς την πλευρά του άρχοντος αστικού συγκροτήματος εξουσίας. Η δομική αποκρυστάλλωση της φασιστικής παρουσίας και δράσης στο πεδίο του κοινωνικού συμβάλλει στη μεταβολή των όρων κίνησης των κοινωνικών τάξεων. Αν πάρουμε ως παράδειγμα το νεοναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής, θα διαπιστώσουμε πως στις τελευταίες Ευρωεκλογές κατάφερε να διευρύνει τους όρους της κοινωνικής του απεύθυνσης. 

Ο Χριστόφορος Βερναρδάκης αναφέρει πως «η ΧΑ βρίσκει την υποστήριξή της περισσότερο στις "λαϊκές" και "μεσαίες" περιοχές. (σ.σ: Πρόκειται για την ανάλυση της ψήφου των Ευρωεκλογών). Αντίθετα, το ειδικό της βάρος μειώνεται στις "αστικές" και "μεσοαστικές" περιοχές. Είναι επομένως δυνατό μόρφωμα, που διεκδικεί στο επίπεδο της ψήφου ένα μέρος της "λαϊκής αντισυστημικότητας"».[1]Επομένως, ερχόμαστε στην «καρδιά», στον «πυρήνα» του προβλήματος.

Η προσίδια και διευρυμένη κοινωνική απεύθυνση της νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής (με βάση τα αποτελέσματα των τελευταίων Ευρωεκλογών) ενσταλάζεται στο πεδίο του κοινωνικού, καθώς ισοδυναμεί με την επιδίωξη αποκοπής του «διαφορετικού», (φυλετικά, ιδεολογικά, σεξουαλικά) από το ενεργό κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι. Οι εγκάρσιες κοινωνικές τομές που δημιουργούνται, ήτοι τα κοινωνικά «χάσματα» αποκλεισμού, περιθωριοποίησης και «συρρίκνωσης» της ανθρώπινης-κοινωνικής «μονάδας», συντείνουν σε μία «εδαφικοποίηση» και «επανεδαφικοποίηση» του κοινωνικού χώρου από τον αστικό συνασπισμό εξουσίας. Ουσιαστικά, η τύποις λαϊκή και από «τα κάτω» νομιμοποίηση που λαμβάνει η Χρυσή Αυγή ενσωματώνεται ως «δομικό υποσύνολο» στο αστικό-κοινωνικό μπλοκ.

Με αυτό τον τρόπο και μέσω της ναζιστικής «ιδεολογίας» του μίσους οι κοινωνικές-δομικές μετατοπίσεις προσλαμβάνουν τα χαρακτηριστικά μίας εκ νέου «αναμόρφωσης» και νοηματοδότησης του κοινωνικού, πολιτικού και ιδεολογικού γίγνεσθαι προς την κατεύθυνση μίας «υγιούς ελληνικότητας». 

«Για ένα σύντροφο, που έπεσε στα χέρια των Χιτλερικών, διηγιότανε οι δικοί μας: Τον είδανε στη φυλακή. Φαινόταν παλικάρι και λεβέντης κι είχε ακόμα Κατάμαυρα μαλλιά».

Μπέρτολτ Μπρεχτ, Μια Ιστορία, Ποιήματα, 1992.

Ο φασισμός-ναζισμός, πέρα και πάνω από την οργανική του σύμφυση με το άρχον συγκρότημα εξουσίας, (ευρύτερα με τον ίδιο τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής) αντλεί κοινωνική «ενέργεια» και ισχύ από μία μερίδα του μπλοκ των λαϊκών-καταπιεσμένων τάξεων. Οι τομές και οι ρήξεις που έχει εγκιβωτίσει η διαχείριση και η ρύθμιση της βαθιάς οικονομικής κρίσης στο πεδίο του φασισμού, νοούνται, από ένα μέρος των λαϊκών κοινωνικών τάξεων ως «ευκαιρία» αναπροσδιορισμού της κοινωνικής τους θέσης. Σε αυτό το πλαίσιο είναι που η φασιστική ιδεολογία ως τρόπος αντίληψης και «εκφοράς» της κοινωνικής πραγματικότητας, του κοινωνικού «είναι», συναντά την «ενεργή» κίνηση μίας μερίδας των λαϊκών τάξεων. Και εδώ ακριβώς είναι σημαντικός ο «κοινωνικός» ρόλος της μικροαστικής τάξης ως εκείνης της κοινωνικής δομής (συσσωμάτωσης) που κατά τη διάρκεια «ισχύος» της οικονομικής κρίσης αίρονται τα βασικά και θεμελιώδη χαρακτηριστικά συγκρότησης, προσδιορισμού και τοποθέτησής της στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Ο Νίκος Πουλαντζάς επισημαίνει χαρακτηριστικά πως «πραγματικά, η μικροαστική τάξη, τάξη ενδιάμεση, προσβάλλεται πάντα από μια μείζονα κρίση που πλήττει τις θεμελιακές δυνάμεις των καπιταλιστικών σχηματισμών. Η κρίση των κυρίαρχων τάξεων προσβάλλει κατά κανόνα τη μικροαστική τάξη με τρόπο άμεσο».[2]

Και αυτή η «κρίση» της μικροαστικής τάξης εκδηλώνεται ως κρίση των δομικών οικονομικών όρων συγκρότησής της, καθώς και ως κρίση «εγγύτητας» προς διάφορες και άλλοτε κυρίαρχες κομματικές-πολιτικές εκπροσωπήσεις. Τα φασιστικά-ναζιστικά κόμματα αναπλάθουν και μεταπλάθουν την ιδεολογική τους απεύθυνση στο πεδίο του κοινωνικού, στο κατεξοχήν πεδίο αναπαραγωγής των κοινωνικών τάξεων. Με αυτόν τον τρόπο και σε αυτό το πλαίσιο εγγράφει αφενός μεν τα χαρακτηριστικά μίας «βίαιης εκκαθάρισης» του κοινωνικού χώρου από τους πολλαπλώς «παρείσακτους», αφετέρου δε τείνει να προβάλλει και να ενσωματώσει τα χαρακτηριστικά εκείνης της πολιτικής «δύναμης» η οποία υπόσχεται να προβεί στην δομική  επανατοποθέτηση της μικροαστικής τάξης στο κοινωνικό γίγνεσθαι, και μάλιστα με όρους κυριαρχικούς ή ορθότερα με τους όρους μίας ταξικής συμπληρωματικότητας που θα «ορθωθεί» δίπλα στην κυριαρχία της άρχουσας τάξης.

Όμως, επειδή η ιστορική-κοινωνική κίνηση δεν είναι ποτέ ομαλή, ευθύγραμμη και «γραμμική», η «δράση» του φασιστικού κόμματος ως κοινωνικοπολιτικής «δύναμης» επηρεάζει και ένα τμήμα του εργατικού μπλοκ, κάτι που συμβαίνει με τους ιδεολογικούς όρους της «δύναμης», της «εθνικής ρώμης» και του εθνικού «μεγαλείου», εκεί όπου οι πολλαπλώς «διαφορετικοί» πρέπει να «απενταχθούν» από το πεδίο του κοινωνικού.

Τώρα, ένα σημαντικό κομμάτι της μικροαστικής τάξης δρα και κινείται έχοντας απολέσει τους όρους μίας κλασικού τύπου πολιτικής αντιπροσώπευσης και συνάρθρωσης κοινωνικών συμφερόντων. Η εξαιρετικά διαυγής ανάλυση του Νίκου Πουλαντζά μάς προσφέρει το περίγραμμα της ανάλυσής μας: «Ξέρουμε ότι τα αστικά κόμματα βρίσκονται σε ρήξη με τις τάξεις και τα τμήματα τάξεων του άρχοντος συγκροτήματος (σ.σ: σε περίοδο κρίσης). Το γεγονός επηρεάζει άμεσα το δεσμό αντιπροσωπευτικότητας της μικροαστικής τάξης: οι μικροαστοί αντιλαμβάνονται ότι τα αστικά κόμματα δεν είναι πλέον παρά κοινοβουλευτικά εξαρτήματα. Η απώλεια της πραγματικής επιρροής των κομμάτων στην πολιτική κονίστρα, επιρροή που οφειλόταν στο δεσμό τους με τις άλλες τάξεις και τμήματα (κι όχι τη μικροαστική), αναγκάζει τη μικροαστική τάξη να τα εγκαταλείψει. Έτσι, ανοίγεται ο δρόμος προς τα φασιστικά κόμματα».[3]

Η κρίση των πολιτικών κομμάτων, κρίση πολιτικής εκπροσώπησης, επηρεάζει και τις διεργασίες που συντελούνται στο πεδίο της κοινωνικής κίνησης. Η αποδόμηση «σταθερών» κοινωνικών συμμαχιών, η συγκρότηση νέων, αναπροσδιορίζει την θέση και τον δομικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η μικροαστική τάξη. Η δομική αποδιάρθρωση της σχέσης και της συσχέτισης κυρίαρχου πολιτικού κόμματος-μικροαστικής τάξης, μεταβάλλει ριζικά το πεδίο και το «χώρο» της πολιτικής εκπροσώπησης συμφερόντων. Η «βίαιη» και «ζωώδης» επιβολή της πολιτικής-φασιστικής «δύναμης» προσδιορίζει και «περιχαρακώνει» την κίνηση μίας μερίδας της μικροαστικής τάξης.

Η προσίδια δομική συσχέτιση φασιστικού - ναζιστικού κόμματος - μερίδας της μικροαστικής τάξης ανάγεται στο πεδίο της δύναμης και την επανάκτησης της κοινωνικής ισχύος, ενώ, την ίδια στιγμή, νοείται και προσδιορίζεται στο επίπεδο της εξουσίας, ήτοι στην επιδίωξη του φασιστικού κόμματος να ανέλθει στην κρατική-κυβερνητική εξουσία μέσω του υπερτονισμού της δράσης και της λειτουργίας της μικροαστικής τάξης ως εκείνης της δομής που αποτελεί την «υγιή» και «εθνική ραχοκοκαλιά» της οικονομίας της χώρας.

Η «επενέργεια» και η εγγραφή των χαρακτηριστικών και της δράσης του φασιστικού κόμματος στο πεδίο του κοινωνικού, εγγραφή που συντελείται μέσω βίας και ιδεολογίας, επηρεάζει και μεταβάλλει την κίνηση μίας μερίδας της εργατικής τάξης.

«Το τελευταίο ζήτημα αφορά τις πραγματικές σχέσεις του φασισμού με την εργατική τάξη. Από αυτήν την άποψη, ο ρόλος του φασιστικού κόμματος και του φασισμού είναι διπλός: οργανωμένη φυσική καταπίεση από τη μια, ιδεολογική λειτουργία από την άλλη. Η σύνθετη πολιτική του φασισμού προς την εργατική τάξη εξασφαλίζει τη σύνδεση των δύο ρόλων».[4] Και εδώ είναι ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος της ιδεολογίας, που «ασκείται μέσω του μικροαστικού «αντικαπιταλισμού» της φασιστικής ιδεολογίας».[5]

Το ιδεολογικό στοιχείο του «αντικαπιταλισμού» «διεισδύει» σε ένα κομμάτι της εργατικής τάξης και προσλαμβάνεται ακριβώς ως εναντίωση στη «διεφθαρμένη» άρχουσα τάξη. Όμως, το στοιχείο του ιδεολογικού «αντικαπιταλισμού» λειτουργεί αντίστροφα. Ουσιαστικά, πρόκειται για τον δομικό μετασχηματισμό του, στο πεδίο του κοινωνικού, σε έναν «εθνικό καπιταλισμό», εκεί που ο «ρέων αντικαπιταλισμός» συναντά την καπιταλιστική πρακτική των φασιστικών-ναζιστικών κομμάτων.

Τα φασιστικά-ναζιστικά κόμματα, (ο φασισμός-ναζισμός) λειτουργούν ως πολιτικά «φίλτρα» μετατόπισης κοινωνικής «ενέργειας» και ισχύος προς την πλευρά του αστικού μπλοκ εξουσίας. Σε αυτή την «κρισιακή» μετατόπιση ενσωματώνουν τα λαϊκά χαρακτηριστικά νομιμοποίησης. Σε αυτό το σημείο, και για να κατανοήσουμε την πραγματική ταξική σύνθεση και «αποστολή» του φασισμού-ναζισμού, θα χρησιμοποιήσουμε την έννοια της διπλής αντιπροσώπευσης.

Και εδώ, είναι πραγματικά έξοχη η ανάλυση του Νίκου Πουλαντζά. «Με την πρώτη έννοια, ο όρος (σ.σ: ο όρος αντιπροσώπευση) υποδηλώνει δεσμούς ενός πολιτικού κόμματος με τα πραγματικά ταξικά συμφέροντα. Με τη δεύτερη έννοια, ο όρος υποδηλώνει κυρίως τους ιδεολογικούς και οργανωτικούς δεσμούς του κόμματος με μια τάξη, τα  πραγματικά συμφέροντα της οποίας μπορεί θαυμάσια να μην εκπροσωπεί».[6]

Η πολιτική δομή φασιστικό-ναζιστικό κόμμα αρθρώνει τα «πραγματικά ταξικά συμφέροντα» του άρχοντος συγκροτήματος εξουσίας, ενώ, την ίδια στιγμή, τα ανάγει στο επίπεδο της εμπέδωσης και της εμβάθυνσης της πολιτικής και οικονομικής της κυριαρχίας. Σε αυτό το πεδίο κοινωνικοπολιτικής άρθρωσης ενσωματώνει τα χαρακτηριστικά μίας λαϊκής κίνησης, διαμορφώνοντας τους όρους και τις προϋποθέσεις για την ανάδυση και αποκρυστάλλωση ενός τύποις «ενιαίου» φασιστικού «τοιχώματος», το οποίο: 1. Συγκροτεί και οργανώνει κοινωνικά, προγραμματικά και ιδεολογικά μερίδες των λαϊκών τάξεων. Η κοινωνική σχέση που συγκροτείται συμβάλλει στη διάχυση κάποιων βασικών ιδεολογικών χαρακτηριστικών του φασιστικού κόμματος στο εσωτερικό αυτών των κοινωνικών μερίδων. Η άρθρωση αυτή της συσχέτισης ορίζεται ως  προγραμματική-ιδεολογική, καθότι δεν συναρθρώνει άμεσα και «ολικά» τα συγκεκριμένα συμφέροντα στο πεδίο του πολιτικού εποικοδομήματος. 2. Από την άλλη πλευρά, το φασιστικό κόμμα λειτουργεί ως ο άμεσος «εξωτερικευτής» στο πολιτικό παίγνιο των «πραγματικών ταξικών συμφερόντων», που είναι τα συμφέροντα του αστικού-κοινωνικού μπλοκ εξουσίας. Η δομική και «ολική» εκπροσώπηση των αστικών συμφερόντων «εγγίζει» το πεδίο της απρόσκοπτης αναπαραγωγής του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Η διφυής συγκρότηση φασιστικών-ναζιστικών κομμάτων συμπλέκεται με την κίνηση απόκλισης και εκ νέου σύγκλισης κοινωνικών τάξεων και μερίδων τάξεων. Η τύποις «λαϊκότητα» φασιστικών-ναζιστικών κομμάτων δεν αναιρεί το γεγονός της έντονης και φορτισμένης αστικής «ταξικότητας», κάτι που προσδίδει στον φασισμό-ναζισμό τα χαρακτηριστικά μίας μορφής αστικής-ταξικής έντασης.

Απαιτείται καθημερινή προσπάθεια για την «ολική» εκρίζωση του φασιστικού-ναζιστικού φαινομένου. Η δράση της εργατικής τάξης και των αντιφασιστικών κινημάτων πρέπει να στοχεύσει στην «ολική» κοινωνική, πολιτική και ιδεολογική «εκρίζωση» της νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής.

Σίμος Ανδρονίδης

Η φωτογραφία από αφιέρωμα του περιοδικού Time στη δημοφιλία του Χίτλερ. Συγκέντρωση οπαδών στο Μόναχο (1938).

 
[1] Bλ.σχετικά, Βερναρδάκης Χριστόφορος, ‘Ευρωεκλογές 2014. Οι βασικές διαιρετικές τομές του εκλογικού σώματος’, rednotebook, 29/05/2014, rednotebook.gr.
[2] Βλ.σχετικά, Πουλαντζάς Νίκος, ‘Φασισμός και Δικτατορία. Η Τρίτη Διεθνής αντιμέτωπη στον  Φασισμό’, Μετάφραση: Αγριαντώνη Χριστίνα, Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς/Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 2006, σελ. 272.
[3] Βλ.σχετικά, Πουλαντζάς Νίκος, ‘Φασισμός και Δικτατορία. Η Τρίτη Διεθνής αντιμέτωπη στον Φασισμό…ό.π, σελ. 273.
[4] Βλ.σχετικά, Πουλαντζάς Νίκος, ‘Φασισμός και Δικτατορία. Η Τρίτη Διεθνής αντιμέτωπη στον Φασισμό…ό.π, σελ.187.
[5] Βλ.σχετικά, Πουλαντζάς Νίκος, ‘Φασισμός και Δικτατορία. Η Τρίτη Διεθνής αντιμέτωπη στον Φασισμό…ό.π, σελ.187.
[6] Βλ.σχετικά, Πουλαντζάς Νίκος, ‘Φασισμός και Δικτατορία. Η Τρίτη Διεθνής αντιμέτωπη στον Φασισμό…ό.π, σελ. 274.
 

Πληροφορίες για τα cookies

Τα cookies είναι σύντομες αναφορές που αποστέλλονται και αποθηκεύονται στον σκληρό δίσκο του υπολογιστή του χρήστη μέσω του προγράμματος περιήγησης όταν αυτό συνδέεται στο Ιντερνέτ. Τα cookies μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συλλογή και αποθήκευση δεδομένων του χρήστη όσο αυτός είναι συνδεδεμένος, για να του παράσχουν τις ζητούμενες υπηρεσίες και που ορισμένες φορές τείνουν να μην διατηρούν. Τα cookies μπορεί να είναι τα ίδια ή άλλων:

  • Technical cookies (τεχνικά cookies) που διευκολύνουν την πλοήγηση των χρηστών και τη χρήση των διαφόρων επιλογών ή υπηρεσιών που προσφέρονται από τον ιστό, όπως προσδιορίζουν τη συνεδρία, επιτρέπουν την πρόσβαση σε ορισμένες περιοχές, διευκολύνουν τις παραγγελίες & τις αγορές, συμπληρώνουν φόρμες & εγγραφές, παρέχουν ασφάλεια, διευκολύνουν λειτουργίες (βίντεο, κοινωνικά δίκτυα κλπ.).
  • Customization cookies (cookies προσαρμογής) που επιτρέπουν στους χρήστες να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους (γλώσσα, πρόγραμμα πλοήγησης - browser, διαμόρφωση, κ.α.).
  • Analytical cookies (cookies ανάλυσης) που επιτρέπουν την ανώνυμη ανάλυση της συμπεριφοράς των χρηστών του Ιντερνέτ, επιτρέπουν την μέτρηση της δραστηριότητας του χρήστη και την ανάπτυξη προφίλ πλοήγησης για την βελτίωση των ιστότοπων.

Ως εκ τούτου, όταν έχετε πρόσβαση στον ιστότοπο μας, σύμφωνα με το Άρθρο 22 του Νόμου 34/2002 των Υπηρεσιών Κοινωνίας της Πληροφορίας, στην αναλυτική επεξεργασία των cookies ζητάμε τη συγκατάθεση σας για τη χρήση τους, με σκοπό να βελτιώσουμε τις υπηρεσίες μας. Χρησιμοποιούμε την υπηρεσία του Google Analytics για τη συλλογή ανώνυμων στατιστικών πληροφοριών όπως για παράδειγμα ο αριθμός των επισκεπτών στον ιστότοπο μας. Τα cookies που προστίθενται από την υπηρεσία Google Analytics διέπονται από τις πολιτικές απορρήτου του Google Analytics. Αν επιθυμείτε μπορείτε να απενεργοποιήσετε τα cookies από το Google Analytics.

Παρακαλούμε, σημειώστε ότι μπορείτε να ενεργοποιήσετε ή απενεργοποιήσετε τα cookies σύμφωνα με τις οδηγίες του προγράμματος πλοήγησης σας (browser).