Η αθέατη πλευρά της συσκευασίας τροφίμων

Ελάχιστα γνωρίζουμε στην πραγματικότητα για τις ουσίες που περιβάλλουν τα τρόφιμά μας. Για την ακρίβεια, για το πώς τα υλικά αυτά μπορεί να αλληλεπιδρούν με τα τρόφιμα

που έρχονται σε επαφή και για τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

Του Τάσου Σαραντή

Είναι σχεδόν αδύνατο να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς τις συσκευασίες τροφίμων και είναι προφανές ότι ο πρωταρχικός στόχος τους είναι η διατήρηση των τροφίμων ώστε να είναι ασφαλή για κατανάλωση, αλλά στην πραγματικότητα γνωρίζουμε ελάχιστα για τις ουσίες που περιβάλλουν τα τρόφιμά μας. Για την ακρίβεια, για το πώς τα υλικά αυτά μπορεί να αλληλεπιδρούν με τα τρόφιμα που έρχονται σε επαφή και για τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.
Ενώ η αποθήκευση των τροφίμων σε δοχεία χρονολογείται από χιλιάδες χρόνια, τα τρόφιμα πωλούνται σε φιάλες από το 1700 και σε κονσέρβες από το 1800, η σύγχρονη εποχή της συσκευασίας των τροφίμων ξεκίνησε τη δεκαετία του 1890, όταν για πρώτη φορά τα κράκερς πωλήθηκαν σε σφραγισμένες σακούλες λαδόχαρτου μέσα σε ένα κουτί από χαρτόνι. Τα πλαστικά και άλλα συνθετικά άρχισαν να εμφανίζονται τις δεκαετίες του 1920 και του 1930 και λίγο αργότερα οι χημικές εταιρείες άρχισαν να πειραματίζονται σε ενώσεις και πρωτοποριακά νέα υλικά με βάση το πετρέλαιο που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για οικιακές και βιομηχανικές εφαρμογές.
Σήμερα, περισσότερες από 6.000 κατασκευασμένες ουσίες βρίσκονται στη λίστα διάφορων κυβερνητικών υπηρεσιών, καθώς στις ΗΠΑ και την Ευρώπη έχουν εγκριθεί για χρήση στα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα. Πρόκειται για υλικά που έχουν εγκριθεί για χρήση στις συσκευασίες τροφίμων. Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες αποκάλυψαν σημαντικές ελλείψεις σε ό,τι είναι γνωστό σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον πολλών από αυτά τα υλικά, γεγονός που εγείρει σοβαρά ερωτήματα όσον αφορά την ασφάλειά τους. Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Ιούλιο διαπιστώθηκε ότι 175 χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε υλικά συσκευασίας τροφίμων, εγκεκριμένες από επιστήμονες και κυβερνητικούς οργανισμούς, έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Σε άλλη, που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2013, διαπιστώθηκε ότι σε περισσότερο από το 50% των υλικών που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα που βρίσκονται στη βάση δεδομένων της Αμερικανικής Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων έλειπαν συνοδευτικές πληροφορίες για την τοξικότητά τους.
Ιδιαίτερη ανησυχία για τις επιπτώσεις στην υγεία προκαλεί η χρήση της δισφαινόλης και των φθαλικών ενώσεων, εξαιτίας της επίδρασής τους στο ορμονικό σύστημα, με ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις στις ανδρικές αναπαραγωγικές ορμόνες, ενώ έχει διαπιστωθεί και η σύνδεσή τους με το άσθμα στην παιδική ηλικία.

Οι φθαλικές ενώσεις

Και ενώ το Αμερικανικό Συμβούλιο Χημείας ισχυρίζεται ότι «οι φθαλικές ενώσεις δεν είναι εύκολο να μεταναστεύσουν», η τελική έκθεση της αρμόδιας επιτροπής της Αμερικανικής Ενωσης Καταναλωτών για τις φθαλικές ενώσεις διαπίστωσε ότι η τροφή είναι μια σημαντική πηγή έκθεσης σ’ αυτές. Το ίδιο και πρόσφατες μελέτες, σύμφωνα με τις οποίες τα τρόφιμα είναι πηγή φθαλικών ενώσεων. Ομως, παρ’ όλο που η χρήση ορισμένων από αυτές τις ενώσεις έχει καταργηθεί σταδιακά στις ΗΠΑ και την Ε.Ε., φαίνεται να είναι σε συνεχή (ακόμη και αυξητική) χρήση στην Ασία. Ωστόσο, η δισφαινόλη και οι φθαλικές ενώσεις είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, καθώς άλλες συσκευασίες τροφίμων ή υλικά που έρχονται σε άμεση επαφή με αυτά έχουν χημικές ουσίες που προκαλούν διάφορες δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται οι αποκαλούμενες υπερφθοριωμένες ενώσεις που βρίσκονται στο αντικολλητικό χαρτί. Στη «μαύρη λίστα» μπαίνουν και τα μελάνια που χρησιμοποιούνται στην εκτύπωση στις συσκευασίες τροφίμων καθώς χιλιάδες διαφορετικές χημικές ουσίες μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε αυτά.
Αλλες χημικές ουσίες που βρίσκονται σε υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα και ενδέχεται να απελευθερώνονται από αυτά είναι η φορμαλδεΰδη και μια κατηγορία χημικών γνωστών ως οργανοκασσιτερικές ενώσεις που, όπως έχει ανακαλυφθεί σε επιστημονικές έρευνες, έχουν δυσμενείς ορμονικές επιδράσεις.
Περισσότερο γνωστές είναι οι επιπτώσεις των συσκευασιών τροφίμων στο περιβάλλον, με τις πλαστικές σακούλες και την πολυστερίνη να απειλούν τη θαλάσσια και υδρόβια ζωή -παραμένουν στο περιβάλλον για δεκάδες χρόνια. Αλλα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται στα πλαστικά -όπως οι πλαστικοποιητές, οι σταθεροποιητές και τα επιβραδυντικά φλόγας- επίσης απελευθερώνονται και παραμένουν στο περιβάλλον αν δεν ανακυκλωθούν. Αλλά και το πολυβινυλοχλωρίδιο, γνωστό και ως PVC, μπορεί να απελευθερώσει διοξίνες και φουράνια, που αποτελούν επίμονες καρκινογόνες ουσίες, εάν υποβληθεί σε ατελή καύση, όπως μπορεί να συμβεί σε υποβαθμισμένους περιβαλλοντικά χώρους υγειονομικής ταφής, ιδιαίτερα στις περιοχές όπου τα σκουπίδια καίγονται στις χωματερές.
Τα ερώτημα που προκύπτει είναι τι μπορεί να κάνει ο καταναλωτής για να προστατευτεί, δεδομένου του τεράστιου αριθμού των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στα υλικά της συσκευασίας τροφίμων, αλλά και τις ελάχιστες πληροφορίες που είναι άμεσα διαθέσιμες για τις ουσίες αυτές. Οπως υποδεικνύουν οι επιστήμονες, μη ζεσταίνετε φαγητό σε πλαστικά δοχεία σε φούρνο μικροκυμάτων, ελαχιστοποιήστε την αγορά των μεταποιημένων τροφίμων και, σε γενικές γραμμές, μειώστε την κατανάλωση τροφίμων και ποτών -συμπεριλαμβανομένου του νερού- με συσκευασία πλαστικού.

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ