Η κρίση ως επιχειρηματικό μοντέλο: «Ποιος Σώζει Ποιον;»
Η Λέσλι Φρανκ και ο Χέρντολορ Λόρεντζ, ένα ζευγάρι κινηματογραφιστών από το Αμβούργο, έθεσαν σε πολίτες, οικονομολόγους και κοινωνιολόγους από όλη την Ευρώπη το εξής ερώτημα:
«Ποιος τελικά σώζει ποιον στην κρίση; Σώζουν οι Γερμανοί τις Νότιες χώρες ή μήπως οι πολίτες της Ευρώπης, όλοι μαζί, διασώσαμε και εξακολουθούμε να διασώζουμε τις τράπεζες;» Ένα ντοκιμαντέρ για τους πραγματικούς κερδισμένους της οικονομικής κρίσης και για όσα οδήγησαν ως εδώ. Μια ταινία ως απάντηση στην έκφραση “πακέτα διάσωσης” που κυριαρχεί στον δημόσιο λόγο της Γερμανίας...
Το ντοκιμαντέρ ξεκινά με γυρίσματα στην Ελλάδα, τη χώρα που έχει πληγεί περισσότερο από την κρίση, αλλά στη συνέχεια το πλάνο ανοίγει και ανακαλύπτουμε πώς λειτούργησε το δίπολο “τραπεζική διάσωση / κοινωνική καταστροφή” στην Ισπανία. Παράλληλα, παρακολουθούμε τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο οι Ιρλανδοί στολίζουν τα κλειστά μαγαζιά για να μην φαίνοτναι άσχημα, ενώ στη συνέχεια μεταφερόμαστε στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου το δικαίωμα στην δωρεάν ανώτατη εκπαίδευση έχει προ πολλού μετατραπεί σε δικαίωμα πρόσβασης σε φοιτητικά δάνεια.
Τα παραδείγματα ιδιωτικού και δημόσιου υπερδανεισμού που συμπλέκονται στην ταινία έχουν όλα έναν κοινό παρονομαστή: προκλήθηκαν εξαιτίας της ηθελημένα απερίσκεπτης συμπεριφοράς των τραπεζών που γνώριζαν ότι όταν η περίοδος του επιθετικού δανεισμού παρέλθει και η φούσκα σκάσει, μπορούν να προστρέξουν για βοήθεια στα δημόσια ταμεία. Και όταν τα κράτη λυγίσουν από το βάρος, οι εκπρόσωποι της χρηματοπιστωτικής ελίτ υποδεικνύουν ότι το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος κοστίζει πολύ και πρέπει να καταργηθεί.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το ντοκιμαντέρ: εμείς οι φορολογούμενοι δίνουμε στις τράπεζες της Ισπανίας 100 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ λέγεται πως η Ελλάδα έχει πάρει βοήθεια ύψους 240 δισεκατομμυρίων ευρώ, παρόλα αυτά το μισό της ισπανικής και ελληνικής νεολαίας παραμένει άνεργο. Από το 2008 διασώζονται πρώτα η απειλούμενη οικονομία και μετά χώρες ολόκληρες. Οι πολιτικοί παίζουν ταχυδακτυλουργικά παιχνίδια με όλο και νέες ομπρέλες διάσωσης αξίας πολλών δισεκατομμυρίων, ενώ στην καρδιά της Ευρώπης άνθρωποι εργάζονται και πάλι για μισθούς πείνας. Μιλάνε για διάσωση, μόνο που καμία διάσωση δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα.
Η ταινία ανατρέχει στο παρελθόν, από το 2008 και το πρώτο πακέτο διάσωσης... Σε κάθε χώρα του δυτικού κόσμου, υπέρογκα ποσά μεταφέρθηκαν χωρίς κανέναν κοινοβουλευτικό έλεγχο στις πτωχευμένες τράπεζες. Η δημοκρατία μπήκε σε αναστολή. Η ταινία θέτει το ερώτημα: Πως ήταν δυνατόν να επέλθει μια τέτοια καταστροφή; Πως λειτουργούν οι «αγορές» των οποίων η κατάρρευση οδηγεί κοινωνίες σε μαρασμό;
Οι οικονομολόγοι λένε ότι η διάσωση των τραπεζών μπορεί να μην ήταν απαραίτητη. Τα κράτη μπορούσαν να ιδρύσουν "καλές τράπεζες" με τα περιουσιακά στοιχεία που ήταν απαραίτητα για να λειτουργήσει η πραγματική οικονομία, συμπεριλαμβανομένων και των καταθέσεων. Οι "καλές τράπεζες" θα μπορούσαν ομαλά να αναλάβουν τον πυρήνα των λειτουργιών του τραπεζικού συστήματος. Αντί για αυτό, τα κράτη φόρτωσαν στους φορολογουμένους μεγάλα πακέτα τοξικών τίτλων μέσω των «κακών τραπεζών».
Ο χειρισμός της κρίσης θα ήταν πολύ διαφορετικός αν εκπρόσωποι όλων των μεγάλων τραπεζών δεν κάθονταν το 2008 γύρω από τα υπουργικά συμβούλια. Η παγκόσμια διάσωση των τραπεζών έχει μοιραία αποτελέσματα. Οικονομικοί γίγαντες «συστημικής σημασίας» ρίζωσαν παντού. Απέκτησαν σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και έγιναν μεγαλύτεροι και ισχυρότεροι από ποτέ. Τόσο ισχυροί που άρχισαν να στοιχηματίζουν εναντίον των κρατών που βρέθηκαν καταχρεωμένα λόγω των πακέτων διάσωσης των τραπεζών. Οι διασωθέντες στράφηκαν εναντίον των σωτήρων...
Μεταφερόμαστε στην Ελλάδα, όπου παρακολουθούμε πως ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος βρίσκει τρόπο να "εξαφανίσει" μέρος του ελληνικού δημόσιου χρέους με τη βοήθεια της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs. Αυτό ήταν και το εισιτήριο εισόδου της Ελλάδας στην νομισματική ένωση. Δώδεκα χρόνια αργότερα, ο ίδιος καλείται να σώσει τη χώρα. Τα πακέτα δισεκατομμυρίων ευρώ, όμως, δεν σώζουν την Ελλάδα, αντ' αυτού σώζουν ξανά τις τράπεζες...
Από την Ελλάδα, το ντοκιμαντέρ μας ταξιδεύει στην Ισπανία, για να μάθουμε πώς οι οίκοι αξιολόγησης κατευθύνουν την επιδείνωση της κρίσης του χρέους. Εξαναγκάζουν τα κράτη στα οποία επιτίθενται να εφαρμόσουν μαζικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, με την πρόφαση της μείωσης του χρέους. Στην πραγματικότητα αυτές οι χώρες οδηγούνται στην άβυσσο λόγω αυτών των μέτρων λιτότητας. Το δημόσιο χρέος αυξάνεται ολοένα και περισσότερο ενώ την ίδια ώρα οι μεγάλες εταιρίες και οι πολύ πλούσιοι μετά βίας πληρώνουν φόρους. Ο υπότιτλος της ταινίας "Η κρίση ως επιχειρηματικό μοντέλο" γίνεται ξεκάθαρος βλέποντας το παράδειγμα των ισπανικών εργατικών κατοικιών που πωλούνται λόγω κρίσης... στην Goldman Sachs.
Από την Goldman Sachs βλέπουμε ότι προέρχεται και ο ένας υπουργός Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών μετά τον άλλο, καθώς επίσης και ο Επίτροπος Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο διοικητής της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας κλπ. Ο πρώην υπουργός οικονομικών της Γερμανίας, Όσκαρ Λαφονταίν, εξηγεί στην κάμερα ότι όταν προσπάθησε να επιβάλει ελέγχους στις ροές κεφαλαίων, ο Αμερικανός υφυπουργός οικονομικών, Λάρι Σάμερς, του είπε χαρακτηριστικά: «Δεν πιστεύεις στ' αλήθεια ότι θα συμφωνήσουμε μ' αυτές τις προτάσεις. Μην ξεχνάς ότι η Wall Street χρηματοδότησε την προεκλογική εκστρατεία του προέδρου Κλίντον...»
Γιατί όμως είναι απαραίτητοι οι έλεγχοι στις ροές κεφαλαίων που προσπάθησε να προωθήσει τότε ο Λαφονταίν; Εδώ τα γυρίσματα μεταφέρονται στηνΑυστραλία, όπου ο Σατιατζίτ Ντας - ειδικός στα παράγωγα - εξηγεί με απλούς και κατανοητούς όρους τι είναι τα CDS και πως η απαλλαγή τους από κάθε ρυθμιστική υποχρέωση, γονάτισε την παγκόσμια οικονομία: «Πάντα πίστευα ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας πρέπει να εξυπηρετεί την πραγματική οικονομία. Δυστυχώς όμως στον σύγχρονο κόσμο ο χρηματοπιστωτικός τομέας έχει γίνει τόσο μεγάλος που κυριαρχεί στην πραγματική οικονομία. Αυτή η δυσαναλογία είναι ο πυρήνας πολλών προβλημάτων. Αυτό είναι το σημαντικότερο που πρέπει να αλλάξουμε», αναφέρει ο Ντας.
Η Λέσλι Φρανκ και ο Χέρντολορ Λόρεντζ - δημιουργοί των επίσης αξιόλογων ντοκιμαντέρ «Το Νερό Φέρνει Χρήμα» (Water MAKES MONEY
του 2011) και «Γερμανικοί Σιδηρόδρομοι στο Σφυρί» (German railways coming up for auction) - παρουσιάζουν ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ, το οποίο μας δείχνει αναλυτικά και εμπεριστατωμένα πώς διασώζονται οι τράπεζες σε βάρος των πολιτών, αλλά και πως ο μεγάλος χαμένος της υπόθεσης είναι εν τέλει είναι η ίδια η δημοκρατία...
Το ντοκιμαντέρ καταδεικνύει και μια σειρά από χαμένες μάχες για την χαλιναγώγηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, από την μοναχική σταυροφορία της Μπρούκσλι Μπορν για τη ρύθμιση των παραγώγων ως την αποχώρηση του Όσκαρ Λαφονταίν από την κυβέρνηση της Γερμανίας και την αποδιάρθρωση του νόμου Glass-Steagal.
Παράλληλα όμως ο θεατής παρακολουθεί και κάποια ελπιδοφόρα βήματα, όπως το ισπανικό κίνημα κατά των εξώσεων και τη μη διάσωση των τραπεζών στην Ισλανδία. Οι δημιουργοί της ταινίας πιστεύουν ότι η συρρίκνωση του χρηματοπιστωτικού κλάδου σε μεγέθη που να εξυπηρετούν πρωτίστως την πραγματική οικονομία πρέπει να αποτελέσει αίτημα των λαών σε όλο τον κόσμο. Το ντοκιμαντέρ, που έχει χρηματοδοτηθεί από τη βάση, θα προβληθεί σε περισσότερες από 180 αίθουσες και χώρους εκδηλώσεων σε όλη την Ευρώπη.
