Συνειρμοί με αφορμή το "μνημόνιο" του 1967
Από το facebook του Γιώργου Τσιάκαλου*
Ανάρτησα χθες μια «είδηση» για τη Δίκη των υπευθύνων του «Μνημονίου». Ελπίζω ότι όλοι και όλες αντιλήφθηκαν ότι δεν αφορούσε τη σημερινή Ελλάδα. Το δημοσίευμα ήταν από την ΑΥΓΗ
της 20 Απριλίου 1967. Δηλαδή μία ημέρα πριν το πραξικόπημα «των συνταγματαρχών» (όπως συνηθίζουν να το λένε πολλοί).
Πως γεννήθηκε αυτή η ανάρτηση; Να το εξηγήσω.
Τον τελευταίο καιρό ασχολούμαι αρκετά με τις αναλύσεις της δικής μας Αριστεράς (ΕΔΑ, Νεολαία Λαμπράκη, ΚΚΕ, ΚΚΕ Εσωτερικού) σε κρίσιμες περιόδους. Αυτές που ήταν δημόσιες και στήριζαν την πολιτική του Κόμματος. Και ασχολούμαι μόνον με περιόδους τις οποίες έζησα συνειδητά, και για τις οποίες θυμούμαι τις δικές μου θέσεις τότε, όπως επίσης εκείνες των μελών της οικογένειάς μας, και του άμεσου κοινωνικού και (αργότερα) κομματικού μου περιβάλλοντος. Δεν πρόκειται για προετοιμασία μιας δημοσίευσης, είναι απλώς προϊόν της ενασχόλησής μου με το αρχείο μου (όσο κράτησα, και δεν το έδωσα στα ΑΣΚΙ). Σ’ αυτή την ενασχόληση φυσικό είναι να δημιουργούνται συνειρμοί του τότε με το τώρα. Αποτέλεσμα τέτοιου συνειρμού ήταν η χθεσινή ανάρτηση. «Μνημόνιο» τότε, «μνημόνιο» περίπου τώρα (δηλαδή μέχρι πρότινος). Χωρίς οποιοδήποτε πολιτικό υπαινιγμό για το σήμερα (που θα χρειαζόταν πολύ περισσότερη σκέψη από όσο είμαι διατεθειμένος να επενδύσω).
Τι ήταν, λοιπόν, η Δίκη των υπευθύνων του «Μνημονίου»;
Την Πρωτοχρονιά του 1967 η εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» δημοσίευσε ένα «μνημόνιο» συνεργασίας μεταξύ του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, της Ελένης Βλάχου (εκδότριας της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, του Δ. Μπίτσιου (διευθυντή του πολιτικού γραφείου του βασιλιά), του Χρ. Λαμπράκη (που συμμετείχε εκ μέρους του Γ. Παπανδρέου) και άλλων, με στόχο, μεταξύ άλλων, να ματαιώσουν μια πιθανή επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Στο «μνημόνιο» αναφερόταν ότι σε περίπτωση συνεργασίας του Α. Παπανδρέου με την ΕΔΑ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ο στρατός και η χωροφυλακή.
Οι θιγόμενοι μήνυσαν τον εκδότη της εφημερίδας για συκοφαντία, λέγοντας ότι «μνημόνιο» δεν έχει υπάρξει, αλλά έχει κατασκευαστεί από την εφημερίδα (που συνδεόταν με τον Κ. Μητσοτάκη). Αυτή ήταν η «δίκη των υπευθύνων του Μνημονίου» που ξεκίνησε στις 17 Απριλίου 1967.
Η δίκη απασχόλησε, όπως ήταν φυσικό, την Αριστερά. Η ΑΥΓΗ επικεντρωνόταν κυρίως στην ανάδειξη του ρόλου των «παρασκηνίων της πολιτικής», δηλαδή του παλατιού και των αστικών κομμάτων. Σημαντική ήταν γι’ αυτήν όμως και η αναφορά που γινόταν στο «Μνημόνιο» για την πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί ο στρατός και η χωροφυλακή στις εκλογές (όπως το 1961) ή μετά τις εκλογές. Άλλωστε στους φόβους που υπήρχαν, ακόμη και στις γραμμές της, για την πιθανότητα ακόμη πιο ακραίας παρέμβασης του στρατού (πραξικόπημα) η ΕΔΑ επέμενε ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο «το έτος 1967», και ότι η σχετική συζήτηση αποσκοπούσε στην τρομοκράτηση των ψηφοφόρων και, συνακόλουθα, στην εκλογική αποδυνάμωση της Αριστεράς. Γι’ αυτό, τόσο το ειδησεογραφικό μέρος όσο και τα άρθρα των στελεχών στην ΑΥΓΗ έρχονταν να δείξουν ότι οι δυνάμεις του λαϊκού κινήματος δεν έχουν να φοβούνται τίποτε, διότι τα πράγματα τόσο μέσα στη χώρα είχαν ριζικά αλλάξει προς θετική κατεύθυνση, όσο και εκτός, όπου ήταν αμέριστη η συμπαράσταση της κοινής γνώμης.
Για την κοινή γνώμη του εξωτερικού γραφόταν στο κύριο άρθρο της ΑΥΓΗΣ (του Θανάση Τσουπαρόπουλου) στις 19 Απριλίου: «Η ηθική τους συμπαράσταση είναι ανεκτίμητη. Πρέπει όμως, να τονίσουμε ότι οι πιο προωθημένες δυνάμεις της ευρωπαϊκής Δημοκρατίας είναι έτοιμες και για μια ενεργότερη αντίδραση σε περίπτωση που εκδηλωθεί είτε εκλογικό, είτε μετεκλογικό φασιστικό πραξικόπημα».
Για το εσωτερικό μέτωπο τα πράγματα ήταν πιο σαφή. Έτσι το (ανυπόγραφο) κύριο άρθρο της εφημερίδας στις 20 Απριλίου (που είχε τον τίτλο «Αυταπατώνται») και με αναφορά στο «Μνημόνιο» κατέληγε: «Είμαστε στο 1967. Και σε μία περίοδο δημοκρατικής αγωνιστικής εξάρσεως του λαού και του στρατευμένου λαού [«στρατευμένου λαού» σε έντονη γραφή]. Γι’ αυτό και η βία δεν θα περάσει».
Μα και οι ιμπεριαλιστές δεν ήταν πια παντοδύναμοι – η «παντοδυναμία» τους αποτελούσε «ψέμα και ταμπού που καλλιεργεί η αντίδραση για να παραλύει και τη σκέψη ακόμη του δημοκρατικού ψηφοφόρου», όπως έγραφε μία μέρα νωρίτερα το ιστορικό στέλεχος Άγγελος Διαμαντόπουλος σε σχετικό άρθρο του. Κι αυτό αποδεικνυόταν μεταξύ άλλων από ένα σημαντικό νέο γεγονός: «Η Αίγυπτος δηλώνει πως δε θα πληρώσει τα χρέη της στις ΗΠΑ, και σιωπηρά η δήλωση γίνεται δεκτή. (Παλιότερα η Μεγάλη Βρετανία θα έστελνε σε 24 ώρες τα θωρηκτά της να εισπράξουν)».
Τη συνέχεια της «Δίκης του Μνημονίου» δεν ξέρω να την περιγράψω. Την ΑΥΓΗ της 21ης Απριλίου δεν πρόλαβα να την πάρω, καθώς, σε πείσμα της δικής μας ατράνταχτης λογικής, έγινε πραξικόπημα. Και η δικτατορία κράτησε εφτά χρόνια. (Και όσο για την Αίγυπτο, 47 ημέρες αργότερα δέχτηκε την επίθεση του Ισραήλ, που είχε συμμάχους τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, έχασε τη χερσόνησο του Σινά και χρειάστηκε πολλά χρόνια να συνέλθει –αν συνήλθε ποτέ).
Η φωτογραφίες είναι: α) από την ΑΥΓΗ της 18ης , της 19ης και της 20ης Απριλίου 1967 για τη «Δίκη του Μνημονίου», β) από την προεκλογική μου ομιλία στο Ντύσελντορφ στις 10 Απριλίου 1967 (μια από τις πολλές που έκανα τότε με σύνθημα «ΝΙΚΗ στην ΕΔΑ»), γ) από την είσοδό μας με τον Τάκη Μπενά στην Παγγερμανική Σύσκεψη της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη στις 18 Μαρτίου 1967 (στο Αννόβερο), όπου τονίστηκε ότι η «ΔΝΛ μπαίνει στην εκλογική μάχη με κεντρικό της σύνθημα ΝΙΚΗ στην ΕΔΑ».
https://www.facebook.com/profile.php?id=100006886629845&sk=photos&collection_token=100006886629845%3A2305272732%3A69&set=a.1578730919033114.1073741901.100006886629845&type=1&pnref=story
*Ο Γιώργος Τσιάκαλος είναι ομότιμος καθηγητής Παιδαγωγικής του ΑΠΘ
