Σεισμογραφίες

B.Π.Κ.

Σεισμογραφίες

 

Από το Θάνατο μιας πόλης της Καίης Τσιτσέλη (2000) 

στα 6,6 της σκηνοπηγίας του Βασίλη Καραγιάννη (2000)

 

Μάριος-Κυπαρίσσης Μώρος

 

I. «υπέρ του διαφυλαχθήναι…από σεισμού, καταποντισμού» και άλλων τινών

ή άλλως, μικρή εισαγωγή

 

Ο σεισμός, κοντά στις λοιπές μεγάλες καταστροφές, για τις οποίες η Εκκλησία θεσπίζει ειδικές ευχές, ώστε το ποίμνιό της να προστατευθεί από αυτές, αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος για τη συλλογική φαντασία από αρχαιοτάτων χρόνων, όταν και στο φυσικό αυτό φαινόμενο δόθηκαν θεϊκές διαστάσεις· στην αρχαιοελληνική μυθολογία ο Εγκέλαδος, η «προσωποποίηση» του σεισμού, γιος του Τάρταρου και της Γης, φέρεται ως αρχηγός των γιγάντων, ο οποίος σκοτώθηκε κατά την Γιγαντομαχία1 είτε από το Δία, που τον κατακεραυνώνει, είτε από την Αθηνά, όπου είναι και ο επικρατέστερος μύθος προσφέροντας ποικιλία θεμάτων σε διάφορους καλλιτέχνες, με τη θεά να ρίχνει επάνω στο γίγαντα το άρμα της.

Από εκεί και ύστερα, ο σεισμός θα εμφανιστεί σε διάφορες εποχές με διάφορες μορφές σε όλες τις τέχνες. αναφέρω ενδεικτικά τις οθωμανικές γκραβούρες με τον σεισμό του 1754, που κατέστρεψε μεγάλο μέρος της Κωνσταντινούπολης, το γλυπτό με την απεικόνιση του Εγκέλαδου έξω από της Βερσαλλίες του Gspard Marsy (1675-1676) κ.ά.

Μία σημαντική άνθιση στην εμφάνιση του συγκεκριμένου θέματος παρατηρείται το Μεσαίωνα, όπου το συλλογικό βρήκε στο σεισμό τη θεία τιμωρία για τις αμαρτίες του· κι ο σεισμός δεν ήταν μόνος, αφού κοντά του φωτιές, πλημμύρες, επιδρομές άλλων λαών κ.ό. χαρακτηρίστηκαν θεήλατα σε ένα ποίμνιο αμαρτωλό, που δεν αρκούσε να αναμείνει τη Δευτέρα Παρουσία για την Κρίση, αλλά χρειαζόταν κάτι πιο άμεσο και χειροπιαστό. Αναφέρω ενδεικτικά, και εντελώς δειγματοληπτικά, δύο έργα που σχετίζονται με δύο μεγάλους σεισμούς στην ιστορία της Ευρώπης: την αφήγηση του Καντίντ του Βολταίρου για το σεισμό στη Λισσαβόνα2 και το χρονολογικά πρώτο ποίημα του Μανόλη Σκλάβου Της Κρήτης ο χαλασμός για το σεισμό που καταστρέφει το 1508 ένα μεγάλο μέρος της βενετοκρατούμενης Κρήτης.