Έκθεση ζωγραφικής της Αγάπης Μαντζιώρη με τίτλο «περιπλανήσεις» στο Αμύνταιο

Η ίδια η γη στην οποία κατοικούμε αποτελεί έναν πλανήτη, που βρίσκεται σε διαρκή κίνηση. Προσωποποιώντας την υφήλιο, η ίδια βιώνει απέραντη μοναξιά βρισκόμενη σε τεράστια απόσταση

από τους αστέρες που ναι μεν την περιβάλλουν, αλλά αχνοφαίνονται, ταξιδεύοντας πολύ μακριά της. Παρόμοια μοναξιά αισθάνεται και ο πολίτης του κόσμου, τον οποίο συχνά φαίνεται να μην ορίζει. Ιδίως εκείνος που ζει σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή, αλλά παρόλα αυτά αισθάνεται την ψυχή του ακατοίκητη. Έτσι η ελπίδα βρίσκεται στο απυρόβλητο της ουσιαστικής περιπλάνησης με ασπίδα την αλήθεια. 

Είναι αξιοθαύμαστο πως, ενώ ο άνθρωπος αισθάνεται σε κατάσταση μη κίνησης, όταν δεν μεταβαίνει από έναν τόπο σε άλλο,  στην πραγματικότητα περιπλανιέται μαζί με τη γη στο σύμπαν. Έτσι, αποτελεί έναν πλάνητα, ενταγμένο στον πλανήτη του ακόμα και όταν βρίσκεται σε κατάσταση φαινομενικής αδράνειας. Επίσης, ακόμα και όταν δεν κινεί κανένα μέλος του σώματος του, ο εσωτερικός του ρυθμός είναι ενεργός, καθώς οι καρδιακοί του παλμοί χτυπούν, η αναπνοή του πάλλεται ρυθμικά και συντελούνται αξιοθαύμαστες αλλαγές στον οργανισμό μέσω των μεταβολικών διαδικασιών. Επιπλέον όταν βρίσκεται σε κατάσταση απραξίας, θα μπορούσε να θεωρηθεί πως και η συνθήκη αυτή αποτελεί μέρος μιας ενέργειας, όπως τα σημεία παύσης, συντελούν στη σύνθεση μιας μελωδίας. Ακόμα, ο ανθρώπινος νους έχει τη δύναμη να περιπλανιέται μέσω της σκέψης με απαραίτητο όπλο του την φαντασία. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ανθρώπων που για κάποιο λόγο στερήθηκαν την ελευθερία τους και παρόλα αυτά μπόρεσαν να δημιουργήσουν από το ντιβάνι ενός κελιού. 

Το άτομο που δρα αυτενεργά έχει από τη φύση του δύο επιλογές: η μια είναι να παραμείνει στάσιμο σε ένα χώρο και η άλλη να κινηθεί με την μετάβαση του από τον ένα τόπο στον άλλο. Συνεπώς, με γνώμονα την ανωτέρω παραδοχή μπορούμε να διακρίνουμε δυο είδη περιπλάνησης: α) την εσωτερική/ διανοητική περιπλάνηση, κατά την οποία δεν είναι απαραίτητη η μετακίνηση του ατόμου στο χώρο, β) την περιπλάνηση στο χώρο μέσω της διαδικασίας του ταξιδιού και της αλλαγής παραστάσεων. Η δεύτερη πάλι κατηγορία μπορεί να χωριστεί σε επιπλέον υποκατηγορίες, ανάλογα με την σκοπιμότητα αυτής της ενέργειας. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής είδη περιπλάνησης: α) Περιπλάνηση ερευνητικού χαρακτήρα: Ήδη από τους αρχαίους χρόνους ιστορικοί, όπως ο Ηρόδοτος και ο Παυσανίας, πραγματοποιούσαν ταξίδια σε διάφορους τόπους, προκειμένου να συλλέξουν πληροφοριακά στοιχεία ιστορικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. β)Άναρχη περιπλάνηση στο αστικό τοπίο: Κατά τον 19ο αιώνα εμφανίστηκε ένα κίνημα στο Παρίσι, οι Flamer, οι οποίοι πρότειναν την περιπλάνηση στο αστικό τοπίο, ώστε να ανακαλύψουν ενδιαφέρουσες όψεις και να αισθανθούν την χαρά της στιγμής στην πόλη, απαλλαγμένοι από την καταπίεση των κοινωνικών νορμών. Μάλιστα εξέφραζαν τις εκάστοτε εμπειρίες τους μέσω της δημιουργίας έργων τέχνης. 

Αναγνωρίζοντας η καλλιτέχνις πως η περιπλάνηση μέσω της μετάβασης σε έναν τόπο συχνά τροφοδοτεί την διανοητική περιπλάνηση, αλλά και αποδεχόμενη την δυναμική της αυθύπαρκτης εσωτερικής περιπλάνησης, επιχειρείται μέσω της ζωγραφικής ατραπούς ένα ταξίδι σε αυτή την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα θεματική σφαίρα. Καθώς η ίδια η ζωή αποτελεί μια περιπέτεια με έντονο το στοιχείο του απρόβλεπτου και της πιθανότητας πλάνης, η αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων αποτελεί τη μόνη ασφαλιστική δικλείδα για γόνιμα ερεθίσματα, συντελώντας τόσο στην αυτογνωσία, όσο και στην βαθύτερη κατανόηση του άλλου. Ζώντας σε μια εποχή εσωστρέφειας, οικονομικής δυσμένειας και απομόνωσης, η αναπαράσταση υπάρξεων που επικοινωνούν είτε με την δημιουργική σιωπή είτε με τον προφορικό λόγο κρίνεται ως σκόπιμη. Ο χειρότερος εχθρός της ανθρώπινης ύπαρξης είναι η πλήρης απραξία. Έτσι, η εξερεύνηση της ψυχής, αλλά και του περιβάλλοντα κόσμου αποτελεί μονόδρομο στην εξέλιξη του ατόμου.

Όταν πρόκειται για εσωτερική περιπλάνηση όπου το ταξίδι πραγματοποιείται μόνο μέσω των πνευματικών δυνάμεων του ανθρώπου, τότε γίνεται υπέρβαση των χωροχρονικών φραγμών. Το άτομο μέσω της συγκέντρωσης και της ενεργοποίησης της φαντασίας δύναται να βρεθεί σε οποιοδήποτε μέρος, συνθήκη και εποχή. 

Όταν πάλι πρόκειται για περιπλάνηση μέσω της μετάβασης από τον ένα τόπο στον άλλο, το κάθε μέρος λόγω της μοναδικότητας του, αλλά και των βιωματικών εμπειριών, αποτυπώνεται στη μνήμη του ανθρώπου. Κάποιες φορές είναι τόσο έντονα τα ερεθίσματα που προκαλεί στο νου, ώστε να καταφέρνει να διεισδύσει με αξιοθαύμαστο τρόπο και τελικά να κατοικήσει στον προσωπικό κόσμο του καθενός, ενώ ο χρόνος φαίνεται να έχει παγώσει. Και ενώ άνθρωποι που συσχετίζονται μεταξύ τους, δεν επιθυμούν πάντα την παραμονή στο ίδιο μέρος, ωστόσο, όταν η χημεία ανάμεσα τους είναι δυνατή, ο τόπος παίζει δευτερεύοντα ρόλο. Τότε το εξαιρετικά δυνατό πεδίο αλληλεπίδρασης ανάμεσα τους, η λεγόμενη χημεία, αποτελεί τον πνευματικό εκείνο κόσμο που υποσκελίζει το χώρο που διαδραματίζεται η εκάστοτε επικοινωνία. 

Έτσι, επιλέγεται η «συνομιλία» μόνο μεταξύ δύο ανθρώπων τη δεδομένη στιγμή, ώστε να υπάρχει προσήλωση. Ο ίδιος ο Αριστοτέλης είχε αναφέρει πως στον αδιαίρετο χρόνο δεν μπορεί να χωριστεί η στιγμή. Συνεπώς ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται ένα ερέθισμα κάθε φορά. Γι αυτό το λόγο σε όλα τα ζωγραφικά έργα αναπαρίστανται δυαδικές μορφές, ακόμα και σε εκείνα που εμφανίζονται κάποιες μυστηριώδεις, άυλες μορφές. Αυτές είτε προέρχονται από το παρελθόν είτε υφίστανται στο παρόν, χωρίς ωστόσο να μπορούν να επηρρεάσουν την άρρηκτη σχέση των δύο. Η διακριτική τους παρουσία αποσκοπεί κύρια στην δημιουργία μιας μυστηριακής ατμόσφαιρας στο χώρο, καθώς συχνά ένα περιβάλλον είναι θετικά ή αρνητικά φορτισμένο με μια ασαφή αιτιότητα, χωρίς αυτό να συνιστά απαραίτητα μεταφυσικό φαινόμενο.  Ωστόσο αποτελεί μια αίσθηση που δεν μπορεί να αγνοηθεί. 

Υπέροχο το ποιητικό άγγιγμα του Φερνάντο Πεσσόα για τη μαγεία του απρόσμενου και συνάμα απροσδιόριστου της ζωής: "...βήματα ανάλαφρα μέσα σε μια σκιερή αοριστία, ευχάριστα στο αυτί, μα που δεν γυρίζεις να κοιτάξεις ποιανού είναι, ακαθόριστα μακρινά τραγούδια, που δεν γυρεύεις να μάθεις τα λόγια τους, και που σε λικνίζουν ακόμα πιο βαθιά με την αβεβαιότητα των στίχων τους και το μυστήριο της προέλευσης τους".

Για την ζωγραφική απόδοση των έργων γίνεται χρήση έντονων ακρυλικών χρωμάτων σε μουσαμά, με κύρια μέριμνα την αίσθηση της ενέργειας στον παλλόμενο χώρο. Επίσης, συχνά η σκόπιμη αυθαιρεσία των σχημάτων και των χρώματων στοχεύει στην ανεμπόδιστη έκφραση μέσω ενός συνδυασμού ιμπρεσιονιστικών και εξπρεσιονιστικών στοιχείων. Οι συνθετικές πάλι επιλογές έχουν ως γνώμονα την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη παραμονή του θεατή στο έργο και τον προβληματισμό του μέσω της αποκρυπτογράφησης κάποιων μηνυμάτων. Επιπλέον, η σύλληψη της στιγμής που συμβαίνει κάτι δυνατό αποτελεί ένα άλλο ζητούμενο. Επιδιωκόμενος σκοπός είναι η ανάδειξη του αληθινού και όχι του ωραιοποιημένου. Η συγκεκριμένη εικαστική πρόταση αποτελεί συνέχεια της ομώνυμης έκθεσης «Περιπλανησεις» που πραγματώθηκε στον πολυχώρο Books Plus/ Art, Πανεπιστημίου 37, στην Αθήνα, τον Οκτώβριο του 2017, με την προσθήκη και νέων έργων.

 Κείμενο: Αγάπη Μαντζιώρη