Επί τη επετείω, του Θανάση Σκαμνάκη
Τα γνωστά όλα. Η επέτειος, οι ανακοινώσεις, οι απολογισμοί, οι τιμές. Και δια της τιμής η περιθωριοποποίηση.
Τι σπουδαίο γεγονός υπήρξε και τι περίφημη και ηρωική η γενιά, τι χρωστάμε σήμερα σ’ εκείνη την εποχή και όλα τα σχετικά παρόμοια, τα οποία σωρεύουν λέξεις γύρω από την εποχή και βυθίζουν στο πάτο του σωρού την ουσία της.
Κι εδώ που τα λέμε έχουν δίκιο. Το ταξικό τους δίκιο, που το ξέρουν καλύτερα, και το χειρίζονται καλύτερα, από εμάς τους άλλους.
Και για να εμπεδωθεί πως πήρε στροφή η εποχή, τη σχετική καθιερωμένη δεξίωση κοσμούν φέτος κι οι τύποι που υπερασπίζονται τη χούντα, υπουργοί τώρα της κυβέρνησης, και η κυρία τάδε, κοτζάμ υφυπουργός, η οποία θεωρεί τους ανθρώπους που αντιστάθηκαν ψυχικά νοσούντες, σαλεμένους δηλαδή, (σκέψου πως θα θεωρεί εκείνους που αντιστάθηκαν στους Γερμανούς στην κατοχή!) και τη μεταπολίτευση μια ψύχωση. Καθώς ως φαίνεται στους κύκλους της η πράξη της αντίστασης κατατάσσεται στις ψυχικές ασθένειες.
Όλο αυτό βέβαια είναι, όπως το έχετε καταλάβει, μια επανιεράρχηση αξιών.
Ως εκ τούτου είναι επόμενο πως θέλουν με κάθε τρόπο να ξεμπερδεύουν με τη μεταπολίτευση και τη γενιά της.
Καθότι η μεταπολίτευση δεν ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να τους τύχει.
Μπορεί το 1974 οι εξελίξεις να επιταχύνθηκαν τόσο ώστε δεν πρόλαβε το λαϊκό κίνημα να βάλει την καθοριστική σφραγίδα του. Μπορεί η μεταπολίτευση να φόρεσε τα στενά κουστούμια του Καραμανλή και να διεκπεραίωσε τους μετασχηματισμούς της ανώδυνα με τα ασαφή και προς πάσα χρήση συνθήματα της αλλαγής του ΠΑΣΟΚ.
Αλλά υποχρεώθηκε επίσης να λάβει σοβαρά υπόψη το ριζοσπαστισμό που γέννησε εκείνη η εποχή με τα εξεγερτικά χαρακτηριστικά. Κάθε νόμος που έφτανε στη Βουλή είχε να αντιμετωπίσει την κινητοποίηση δεκάδων χιλιάδων, και μερικές φορές εκατοντάδων χιλιάδων διαδηλωτών. Πολύ συχνά η κυβέρνηση Καραμανλή αναγκάστηκε να πάρει πίσω άρον άρον νόμους αντιλαϊκούς ή αντεργατικούς ή αντιφοιτητικούς. Ή να αποσύρει υπουργούς που συγκέντρωναν την λαϊκή αντίδραση. Χρειάστηκε περίπλοκα τεχνάσματα για να αναπροσανατολιστεί ένα λαϊκό κίνημα με έντονα ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά, σαν εκείνα στα οποία αποδείχτηκε μαέστρος ο Ανδρέας Παπανδρέου, του τύπου άλλο το κόμμα, που θα αντιδρά, και άλλο η κυβέρνηση, που θα πράττει, εξ ου και οι διαδηλώσεις με συμμετοχή των οργανώσεων του ΠΑΣΟΚ για τις αμερικάνικες βάσεις που πρέπει να φύγουν, έξω από τα κυβερνητικά κτίρια όπου η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υπέγραφε για τις βάσεις που πρέπει να μείνουν.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο το πλέον αυτονόητο και δεδομένο δικαίωμα ήταν το πανεπιστημιακό άσυλο. Μετά τις αγωνιώδεις προσπάθειες των φοιτητών, τα τελευταία χρόνια της χούντας να βρουν αίθουσα για συνελεύσεις, και εν τέλει να καταλήγουν στα σκαλάκια των σχολών, η συνέλευση στο αμφιθέατρο και η ελευθερία των εκδηλώσεων ήταν το ελάχιστο που μπορούσε να εξασφαλιστεί.
Φυσικά, έχουν περάσει από τότε πολλά χρόνια. Έχει αλλάξει, όπως είπαμε, η εποχή, οι συνθήκες, οι άνθρωποι. Οι υποστηρικτές εκείνου του παρελθόντος δεν έχουν πάψει να υπάρχουν, αλλά όσο περιορίζονται στη νοσταλγία της “χαμένης άνοιξης” μετατρέπονται περισσότερο σε γραφικές φιγούρες που λένε παλιές ιστορίες, παρά στέκονται συνεργοί του παρόντος.
Κάθε φορά, όμως, με κάθε νέα κυβέρνηση, ιδιαίτερα αν προέρχεται από την ορίντζιναλ δεξιά, κηρύσσεται το τέλος της μεταπολίτευσης.
Όχι ως ιστορικής φάσης, η οποία δεν χρειάζεται κυβέρνηση για να πιστοποιηθεί, αλλά ως δημοκρατική κατάκτηση. Όπως οι αμερικάνοι βρίσκουν σήμερα στενό το Σύνταγμα τους που κατοχυρώθηκε από την επανάστασή και τον πόλεμο της ανεξαρτησίας και όπως οι Γερμανοί το δικό τους, προϊόν της ήττας του φασισμού και της προσωρινής δημοκρατικής ανάσας του κόσμου στο τέλος του πολέμου.
Έτσι λοιπόν, κομμάτι-κομμάτι τα δικαιώματα που αποσπάστηκαν από τις μεγάλες στιγμές των λαών, δικά τους, όπως στην Αμερική, δανεικά, όπως στη Γερμανία, αφαιρούνται και στην πράξη και στη θεωρία.
Έτσι λοιπόν και η ελληνική άνοιξη της μεταπολίτευσης μπήκε στο στόχαστρο, είτε ως η γενιά του Πολυτεχνείου που φταίει για όλα, ονοματίζοντας γενιά εκείνους που συναίνεσαν στο μεταπολιτευτικό πολιτικό και ηθικό εκμαυλισμό μας, είτε ως εργατικά δικαιώματα που εμποδίζουν την επιχειρηματικότητα, είτε ως δημοκρατικά δικαιώματα που υπονομεύουν την ασφάλεια και την τάξη, είτε ως άσυλα που περιθάλπουν την εγκληματικότητα και την ανομία.
Ούτως ή άλλως το κλίμα έχει αλλάξει. Παγκοσμίως τα δημοκρατικά δικαιώματα και οι ελευθερίες έχουν υποχωρήσει έναντι της ανάγκης ασφάλειας, οι κοινωνικές αξίες έναντι της “ατομικότητας”, οι ηθικές αρχές έναντι της αναζήτησης του κέρδους. Οι δασοκόποι έχουν εισβάλλει στα δάση και κόβουν τους κορμούς αποψιλώνοντας εκατομμύρια στρέμματα δάσους της κοινωνικής ευαισθησίας και εκδιώκοντας τους αυτόχθονες και ευαίσθητους ιθαγενείς. Όπως όταν οι άποικοι ανακάλυπταν τον τεράστιο, αλλά όχι αστείρευτο, δασικό πλούτο της Αμερικής.
Στο όνομα της προόδου. Που έχει μόνο ένα πρόσημο, εκείνο των κυρίαρχων.
Δεν θέλω να πω εδώ πως οι ίδιοι οι υπερασπιστές των δικαιωμάτων δεν έχουν μερίδια ευθύνης για την κατάσταση. Κυρίως για το κατά πόσο και κατά πως υπερασπίζονται τις κατακτήσεις, όπως το πανεπιστημαικό άσυλο επί του προκειμένου, από τις πολλαπλές, και όχι πάντα αθώες, υπονομεύσεις του. Στο κάτω-κάτω τα δικαιώματα οφείλουμε να αποδεικνυόμαστε ικανοί να τα υπερασπίσουμε.
Γιατί αλλιώς, πάντα θα έρχεται μια κυρία τάδε, υπουργός ή υφυπουργός που θα θεωρεί παραλόϊσμα την αντίσταση και πάντα μια κυβέρνηση θα καταλύει τους αγώνες.
Εγώ πάλι ελπίζω, όχι πάντα…
