9) Τυρρηνοί: Οι Τυρρηνοί πειρατές και η πρόσβασή τους στον Θερμαϊκό κόλπο νοτίως της Βέροιας (Αγ. Βαρβάρα) |του Σταύρου Π. Καπλάνογλου|

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΙΡΑΤΙΑ ΤΩΝ ΤΥΡΡΗΝΩΝ

Αναζητώντας την Τυρρηνία και τους Τυρρηνούς στην βιβλιογραφία τόσο στην μυθολογία αλλά και την ιστορία επανειλημμένως πέφταμε στην αναφορά της εμφάνισης των Τυρρηνών πειρατών .
Και αναρωτιόμαστε τι δουλειά έχει ένας λαός που ζούσε στα βουνά της προϊστορικής Δ.Μακεδονίας με την θάλασσα και πως μπορούσε να έχει πρόσβαση σ' αυτή.
Μερικές από αυτές τις παρουσίες αρχαίων Δυτικομακεδόνων και μάλιστα με δραστηριότητα υψηλού ρίσκου ήταν :
Στους Αργοναύτες και την αργοναυτική εκστρατεία
Στην ομηρία του Διονύσου από Τυρρηνούς πειρατές
Στα Τόνεια της Σάμου όπου οι Τυρρηνοί πειρατές αρπάζουν το ξόανο της θεάς
Στην παρουσία των Τυρρηνών στην Αττική και την απαγωγή των γυναικών των Αθηναίων από την Βραυρώνα
Στα Λήμνια δεινά
Στις Τυρρηνίδες γυναίκες της Σπάρτης
Στην δράση των πειρατών στο Τυρρηνικό πέλαγος
Γεγονός που μας προβλημάτιζε ήταν ότι η Δ. Μακεδονία και θάλασσα είναι δυο μέρη που ακόμη και για την εποχή μας δεν ταιριάζουν.
Μεγάλη απόσταση , παλιότερα η πρόσβαση ήταν πολύ δύσκολη ,και αρκετοί ακόμα από μας για να δούμε θάλασσα φτάναμε ή ξεπερνούσαμε την εφηβική ηλικία .

ΤΥΡΡΗΝΙΑ (ΑΠΟΣΤΑΣΗ ) ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ
Όσον αφορά την απόσταση από την θάλασσα η απορία μας λύθηκε όταν ερευνώντας παλιούς χάρτες διαπιστώσαμε ότι η θάλασσα στην αρχαιότητα δεν βρισκόταν και τόσο μακρυά.
Ο κάμπος της Βέροιας και των Γιαννιτσών που βρίσκονται ανατολικά της πόλης της Βέροιας μέχρι τα σημερινά Γιαννιτσά δεν είχε την σημερινή όψη αλλά ήταν θάλασσα.
Ο Θερμαϊκός κόλπος δεν βρισκόταν στα σημερινά του περιορισμένα όρια αλλά έφθανε στους πρόποδες του Βέρμιου,των Πιερίων και του Πάικου
Μόλις πριν από 85 περίπου χρόνια από σήμερα επιζούσε ένα μέρος της μεγάλης εκείνης θαλάσσιας έκτασης η λίμνη των Γιαννιτσών που αποξηράνθηκε . Από την δημιουργία μέχρι την αποξήρανσή της επηρέασε τους κατοίκους γύρω της ενώ η ιστορία της υπήρξε πλούσια καθώς εκεί διαδραματίστηκε ένα σημαντικό μέρος του μακεδονικού αγώνα.
Στην Δυτική πλευρά της πεδιάδας ,στο μέρος του εύφορου σημερινού κάμπου και ανάμεσα στο Βέρμιο και τα Πιέρια υπήρχε μια αμμουδερή περιοχή που κατακλυζόταν από την παρακείμενη θάλασσα, την ονόμαζαν Ημαθία η ροή δε και οι εκβολές του ποταμού προκάλεσαν την δημιουργία νέων εδαφών
Οι εκβολές του Αλιάκμονα βρισκόταν σε άλλο σημείο πολύ πιο πάνω από τις σημερινές εκβολές.
Δυναμικό ρόλο στην δημιουργία της πεδιάδας διαδραμάτισε ο Αλιάκμων μεταφέροντας ακατάπαυστα προσχωτικά υλικά που τα άφηνε στο βυθό της ρηχής θάλασσας
Από την Ανατολική πλευρά του κάμπου κατά τον ίδιο τρόπο μετέφερε και ο Αξιός και ο Εχέδωρος ποταμός με αποτέλεσμα να αρχίσει να κλείνει ο Θερμαϊκός στο βορινό τμήμα του ,η θάλασσα να γίνεται λίμνη η ”Λίμνη των Γιαννιτσών που όμως επικοινωνούσε με τον υπόλοιπο κόλπο μέσα από ένα κανάλι που ήταν ο σημερινός ποταμός Λουδίας
Στοιχεία για προϊστορική κατοίκηση βρέθηκαν στο χωρίο Ν. Νικομήδεια ,λίγο έξω από την Βέροια
Και τα χωράφια που δημιουργήθηκαν αρχικά τα εκμεταλλεύτηκαν οι αρχαίοι Βοττιαίοι από τους οποίους και πήρε αρχικά το όνομα Βοττιαία αργότερα ήρθαν οι Μακεδόνες και 650 πχ και δημιούργησαν τις Αιγές διώχνοντας τους Βοττοιείς
Ήταν δύσκολη η διέλευση των κατοίκων της προϊστορικής Δ.Μακεδονίας από την πλευρά των Πιερίων αλλά όχι αδύνατη ,άλλωστε από αυτόν το δρόμο κατέβηκαν οι Μακεδόνες ξεκινώντας από την Ορεστίδα .
Είναι γνωστόν ότι κατά τον 7ο π.Χ. αιώνα ο Περδίκκας Α΄ κατά την κάθοδό του από τα Πιέρια Όρη στην πεδιάδα ίδρυσε την πρωτεύουσα της Μακεδονίας τις Αιγές. Λέγεται! σε μια κάθοδο από τα Πιέρια ο Περδίκκας ακολούθησε ένα κοπάδι κατσικιών και στο σημείο όπου σταμάτησαν οι κατσίκες (Αίγες), αποφάσισε να κτίσει αργότερα την Πρωτεύουσα του Μακεδονικού Κράτους την οποία και ασφαλώς ονόμασε Αιγές. Η αρχαία πρωτεύουσα Αιγές, σήμερα ταυτίζεται με το χωριό Βεργίνα. Αργότερα η πρωτεύουσα των Μακεδόνων μεταφέρεται, από τον Βασιλέα της Μακεδονίας Αρχέλαο (413-399 π.Χ.) στην πόλη Πέλλα. Τον δρόμο αυτό ακόμη και σήμερα κάτοικοι του Βελβεντού τον αποκαλούν ''Ο δρόμος της Κατσίκας ''
Η ΠΕΙΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥΣ ΤΥΡΡΗΝΟΥΣ
Η πειρατεία στον αρχαίο Μεσογειακό κόσμο αποτελεί την αρχαιότερη καταγεγραμμένη εμφάνιση του φαινομένου της πειρατείας,δηλαδή της καταλήστευσης πλοίων και πόλεων από ένοπλες ναυτικές ομάδες. Ξεκινώντας από Αλασγικές, Αιγυπτιακές και Ουγκαριτικές πηγές της 2ης π.Χ. χιλιετίας, περνώντας απ’ τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο, το Θουκυδίδη και φτάνοντας ως το Λίβιο και τον Πλούταρχο, οι περισσότεροι συγγραφείς της αρχαιότητας ασχολήθηκαν με τα έργα και τις ημέρες των πειρατών.
Δεν είναι όμως μόνο οι καταγραφές. Θεωρείται βέβαιο ότι η Μεσόγειος Θάλασσα υπήρξε ο πρώτος ευρύς γεωγραφικός χώρος που η πειρατεία απέκτησε μαζικά χαρακτηριστικά. Ως μέθοδος προσπορισμού υλικού πλούτου και δούλων αξιοποιήθηκε από σχεδόν όλους τους λαούς που κατοίκησαν τις ακτές της κατά την αρχαιότητα: από τους προϊστορικούς Λαούς της Θάλασσας και τους Ετρούσκους μέχρι τους Ιλλυριούς και τους Κίλικες των τελευταίων προχριστιανικών αιώνων, ακόμα και τους Έλληνες που μαζί με τον κλασικό πολιτισμό γέννησαν κάποιους από τους φοβερότερους πειρατές του τότε γνωστού κόσμου.
Δεν είναι υπερβολή εάν ειπωθεί, πως η ιστορία της πειρατείας ξεκινά σχεδόν ταυτόχρονα με την ιστορία της ναυτιλίας και του εμπορίου. Το πού ακριβώς ο άνθρωπος ξεκίνησε να χρησιμοποιεί συστηματικά θαλάσσια μέσα, το γνωρίζουμε: στη Μεσόγειο. Το πότε, δεν μπορεί να προσδιορισθεί με ακρίβεια.
Σίγουρα πάντως ήταν πολύ πριν απ’ το 3000 π.Χ., η ναυσιπλοΐα δεν ήταν άγνωστη για τον κάτοικο της νεολιθικής Ελλάδας.
Τι παρακινούσε όμως τον ψαρά ή τον έμπορο της Μεσογείου να γίνει «ληστής της θάλασσας»;
Η απάντηση δίνεται από τον ακόλουθο συνδυασμό παραγόντων:
. Συνήθως η πατρώα γη του ήταν πετρώδης και απέφερε χαμηλή ή μηδενική αγροτική παραγωγή, η δε αλιεία δεν αρκούσε από μόνη της για να εξασφαλίσει ευημερία σε μεγάλη κλίμακα.
Ο κύριος όγκος του εμπορίου διεκπεραιωνόταν μέσω θαλάσσης, γιατι ηταν πολύ αργές και ακριβές τις χερσαίες μεταφορές
Συνήθως τα πλοία έπλεαν κοντά στην ξηρά για να είναι εύκολος ο προσανατολισμός, για να βρουν γρήγορα αγκυροβόλιο εάν χαλάσει ο καιρός ή γιατί χρειάζονταν συχνό ανεφοδιασμό. Έτσι λοιπόν εντοπίζονταν εύκολα και ήταν ευάλωτα σε πειρατικές ενέδρες.
ΘΟΥΚΙΔΗΔΗΣ
Μια απάντηση που δικαιολογεί την ενασχόληση των Τυρρηνών με την πειρατεία ήταν η ασφάλεια που ένοιωθαν έχοντας τις οικογένειες τους σε ορεινό και απομακρυσμένο μέρος.
Έλεγε ο Θουκυδίδης για τις θέσεις των κατοικιών των αρχαίων Ελλήνων ότι βρισκόταν : «ἐπὶ πολὺ ἀντίσχουσαν ἀπὸ θαλάσσης», δηλ. μακριά από τη θάλασσα,προφανώς από τον φόβο ληστρικών η πειρατικών επιδρομών . Έτσι το θεωρητικό μειονέκτημα (απόσταση - πρόσβαση) για τότε των Τυρρηνών ήταν μεγάλο πλεονέκτημα .
Για το Αιγαίο της ίδιας περιόδου, δηλαδή πριν τον Τρωικό πόλεμο, ο Θουκυδίδης υποστηρίζει πως η πειρατεία αποτελούσε συνήθεια τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους ξένους Φοίνικες και Κάρες) από πολύ παλιά, και ότι αυτό το έργο χάριζε δόξα. Περιγράφει μάλιστα το φόβο των πειρατών ως την αιτία που οι πρώτοι Έλληνες κυκλοφορούσαν πάντα ένοπλοι, ακόμα και στις καθημερινές ασχολίες τους
Αναφέρει τέλος το Μίνωα ως τον πρώτο που κυριάρχησε στο μεγαλύτερο μέρος της Ελληνικής θάλασσας γιατι έδιωξε τους ληστές απ’ τα νερά της.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Πολιτικά του Αριστοτέλη, ο «ληστρικός βίος» συμπεριλαμβάνεται στις πέντε κατά φύσιν δραστηριότητες με τις οποίες εξασφαλίζεται η αυτάρκεια, δίπλα στην κτηνοτροφία, την αλιεία, το κυνήγι και τη γεωργία. και πειρατεία