Τυρρηνοί: Πως προέκυψε η φράση ''Λήμνια κακά'' (του Σταύρου Π. Καπλάνογλου)

Στην προηγούμενη δημοσίευση γράψαμε για τον τρόπο που οι εκδικήθηκαν οι Τυρρηνοί, οι άνθρωποι που κατασκεύασαν το πρώτο τείχος

της Ακρόπολης των Αθηνών τον 13ο αιώνα π.Χ.

τους Αθηναίους, οι οποίοι τους έδιωξαν από την Αττική, και δεν ήταν άλλος από την επιδρομή στη Βραυρώνα,στο ιερό της Αρτέμιδος και η αρπαγή κατά την εορτή της θεάς μεγάλου αριθμού γυναικών και παρθένων, τις οποίες μετέφεραν στη Λήμνο ως ερωμένων.

Από την συνεύρεση αυτών των γυναικών με τους Τυρρηνούς στην Λήμνο γεννήθηκαν παιδιά που οι Αθηναίες τα μεγάλωσαν σύμφωνα με τα ήθη τα έθιμα και τις αθηναϊκές παραδόσεις.

Οι Τυρρηνοί φοβήθηκαν την εκδίκηση από τα Αθηνοαναθρεμμένα παιδιά τους σκότωσαν πολλά από τα παιδιά και τις μανάδες τους και εκεί τους βρήκε η κατάρα των θεών τα '' Λήμνια κακά ''

--- Να τι γράφει ο Ζηνόβιος (1ο-2ο μ. Χ. αιώνα ) φιλόσοφος, παροιμιογράφος και ρητοροδιδάσκαλος στο έργο με τις 552 παροιμίες του που διασώθηκαν και μια από αυτές , αναφέρεται στα Λήμνια κακά

** Αρχαίο κείμενο.

‘’ Λήμνιον κακόν: Παροιμία, ἣν διαδοθῆναι φασὶν ἀπὸ τῶν παρανομηθέντων εἰς τοὺς ἄνδρας ἐν Λήμνῳ ὑπὸ τῶν γυναικῶν.

῍Η διὰ τὸ τὰς ἁρπαγείσας ὑπὸ Πελασγῶν ἐκ τῆς ᾿Αττικῆς γυναῖκας εἰς Λῆμνον ἀπαχθῆναι·

ἃς ἀποτεκούσας τρόπους τε τῶν ᾿Αθηναίων διδάξαι τοὺς παῖδας καὶ γλῶτταν· τούτους δὲ τιμωρεῖν ἀλλήλοις καὶ τῶν ἐκ τῶν Θρᾳσσῶν γεγενημένων ἐπικρατεῖν·

τοὺς δὲ Πελασγοὺς ἐπὶ τούτῳ ἀχθομένους κτεῖναι αὐτοὺς καὶ τὰς μητέρας αὐτῶν. ῍Η διὰ τὴν δυσωδίαν τῶν Λημνιάδων γυναικῶν τὴν παροιμίαν διαδοθῆναι." Ζηνόβιους (4.91)

** Ελεύθερη μετάφραση

"Ένα Λήμνιο κακό":

Μια παροιμία που λένε προέρχονται από τις άδικες πράξεις που διαπράττονται κατά των συζύγων από τις γυναίκες της Λήμνου.

Ή προέρχεται από την ιστορία των γυναικών που απήχθησαν από την Αττική από τους Πελασγούς (Τυρρηνούς ) και εγκαταστάθηκαν στη Λήμνο.

Μόλις γέννησαν, δίδαξαν στους γιους τους τους τρόπους και τη γλώσσα των Αθηναίων.

Τιμούσαν ο ένας τον άλλο και κυβέρνησαν εκείνους που κατεβαίνουν από τους Θρακιώτες.

Οι Πελασγοί, επειδή ήταν θυμωμένοι γι 'αυτό, τους σκότωσαν και τις μητέρες τους. Ή η παροιμία προέρχεται από την κακή μυρωδιά των γυναικών της Λήμνου.." Ζηνόβιους (4.91)

--- Ζηνόβιος (1ο-2ο μ. Χ. αιώνα ) φιλόσοφος, παροιμιογράφος και ρητοροδιδάσκαλος

Έζησε στη Ρώμη την εποχή του Αδριανού και έγραψε, σύμφωνα με την Σούδα έναν πανηγυρικό λόγο (Γενεθλιακόν) για να τιμήσει τα γενέθλια του αυτοκράτορα. Μετέφρασε επίσης στα Ελληνικά τις "Ιστορίες" του Σαλλούστιου.

Από τα έργα του διασώθηκε μονάχα η Επιτομή παροιμιών του Διδύμου του Αλεξανδρέως και του Λουκίλλου του Ταρρραίου. Πρωτοεκδόθηκε το 1497 στην Φλωρεντία και το 1559 σε λατινική μετάφραση. Αργότερα (1839) περιελήφθη στη συλλογή "Έλληνες παροιμιογράφοι" (Corpus Paroemiographorum Graecorum )

Οι παροιμίες, 552 συνολικά, παρουσιάζονται αλφαβητικά και χωρίζονται σε εκατοντάδες (με την τελευταία εκατοντάδα να είναι προφανώς ελλιπής).

ΟΙ ΤΥΡΡΗΝΟΙ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ ΤΙΜΩΡΟΥΝ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ-ΤΑ ΛΗΜΝΙΑ ΔΕΙΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Την ιστορία αυτή την διηγείται πιο μπροστά ο Ηρόδοτος που λέει:

Φοβισμένοι οι Πελασγοί εξόντωσαν τα παιδιά και τις μητέρες τους. Από την ειδεχθή αυτή πράξη προήλθε η παροιμιώδης έκφραση “Λήμνια κακά”.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ( Ἱστορίαι (6.137.1-6.140.2)

από τον οποίο έχουμε την αφήγηση του μύθου, εξαιτίας της άγριας αυτής δολοφονίας επήλθαν μεγάλες συμφορές. Οι γυναίκες τους δεν γεννούσαν πλέον, η γη δεν κάρπιζε και τα ζώα έμεναν στέρφα.

** Γράφει ο Ηρόδοτος ( Ακριβής μετάφραση - Μνημοσύνη . Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας - ) :

[6.138.3] Όταν οι Πελασγοί διαπίστωσαν αυτά, μελέτησαν το θέμα ανάμεσά τους· κι όσο το σκέφτονταν τους κυρίεψε κάποιος φόβος, πως, αν τώρα τα παιδιά αυτά πήραν απόφαση να βοηθιούνται αναμεταξύ τους για να χτυπούν τα παιδιά που τους χάρισαν οι νόμιμες γυναίκες τους, κι από τώρα βάλθηκαν να τους εξουσιάζουν, τί θα κάνουν αλήθεια, όταν γίνουν άντρες;

[6.138.4]

Αποφάσισαν τότε να σκοτώσουν τα παιδιά που κατάγονταν από τις Αθηναίες γυναίκες. Το είπαν και το έκαναν, και κοντά σ᾽ αυτά σκότωσαν και τις μητέρες τους.

Κι απ᾽ αυτή τους την πράξη και την παλιότερη απ᾽ αυτήν (εκείνη που έκαναν οι γυναίκες σκοτώνοντας τους άντρες τους, τον Θόαντα και τους συντρόφους του), επικράτησε σ᾽ όλη την Ελλάδα τα ειδεχθή εγκλήματα να τα ονομάζουν Λήμνια.

[6.139.1] Από την ώρα που οι Πελασγοί σκότωσαν τις Αθηναίες γυναίκες και τα παιδιά τους, ούτε η γη έδινε καρπό ούτε οι γυναίκες και τα ζώα των κοπαδιών τους γεννούσαν όπως και πριν. Καθώς λοιπόν τους πίεζαν πείνα και ατεκνία, έστειλαν απεσταλμένους στους Δελφούς για ν᾽ αναζητήσουν κάποιο τρόπο να σταματήσουν οι συμφορές που τους χτυπούσαν. [6.139.2] Κι η Πυθία τούς πρόσταξε να δώσουν στους Αθηναίους, για το κακό που τους είχαν κάνει, την ικανοποίηση που οι ίδιοι οι Αθηναίοι θα έκριναν δίκαιη. Ήρθαν λοιπόν οι Πελασγοί στην Αθήνα δηλώνοντας πως ήταν πρόθυμοι να δώσουν ικανοποίηση για όλες τις άδικες πράξεις που έκαναν. [6.139.3] Κι οι Αθηναίοι πήραν κι έστρωσαν στο πρυτανείο κρεβάτι όσο μπορούσαν πιο στολισμένο, έστρωσαν και τραπέζι με του κόσμου τα καλά απάνω του, και τότε πρόσταζαν τους Πελασγούς να τους παραδώσουν τη χώρα τους σε παρόμοια κατάσταση. [6.139.4] Κι οι Πελασγοί αποκρίθηκαν λέγοντας: «Όταν καράβι από τη δική σας χώρα μέσα σε μια μέρα με βόρειο άνεμο φτάσει στη δική μας, τότε θα σας την παραδώσουμε», ξέροντας καλά πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατο· γιατί η Αττική βρίσκεται πολύ πιο νότια από τη Λήμνο.

[6.140.1] Αυτά έγιναν τότε. Κατόπι πέρασαν πάρα πολλά χρόνια, όταν η Χερσόνησος, αυτή που βρίσκεται στον Ελλήσποντο, πέρασε στην εξουσία των Αθηναίων· τότε ο Μιλτιάδης, ο γιος του Κίμωνος, την εποχή που πήραν να φυσούν τα μελτέμια, ξεκινώντας με καράβι από τον Ελαιούντα της Χερσονήσου έπιασε στεριά στη Λήμνο κι έβαλε να κηρύξουν στους Πελασγούς να εγκαταλείψουν το νησί, θυμίζοντάς τους τον παλιό χρησμό, που οι Πελασγοί με κανένα τρόπο δεν έλπιζαν ότι θα εκπληρωθεί. [6.140.2] Λοιπόν, οι κάτοικοι της Ηφαιστείας πείστηκαν, οι Μυριναίοι όμως, καθώς δεν παραδέχονταν πως η Χερσόνησος είναι Αττική, πολιορκήθηκαν, ώσπου και αυτοί παραδόθηκαν. Έτσι πήραν τη Λήμνο οι Αθηναίοι κι ο Μιλτιάδης.''

** Λέει δηλαδή εν περίληψή ο Ηρόδοτος για την λύση του προβλήματος :

Προ του κινδύνου κατέφυγαν στο Μαντείο των Δελφών, το οποίο τους συμβούλεψε να υπακούσουν σε ότι τους προστάξουν οι Αθηναίοι.

Εκείνοι τους ζήτησαν να παραδώσουν το νησί, αλλά οι Πελασγοί με πονηρία απάντησαν, ότι θα το πράξουν, μόνο, εφόσον, οι Αθηναίοι πλεύσουν από αθηναϊκό έδαφος στη Λήμνο αυθημερόν, ταξιδεύοντας με βόρειο άνεμο.

Το κατόρθωμα αυτό, που φάνταζε αδύνατο, πραγματοποίησε το 499 π.Χ., ο Μιλτιάδης του Κίμωνος, εκκινώντας από την Ελαιούντα, αθηναϊκή αποικία, που βρισκόταν στην θρακική ακτή. Φθάνοντας στη Λήμνο απαίτησε την παράδοση του νησιού σύμφωνα με τον παλαιό χρησμό.

Ο τύραννος της Ηφαιστίας, Ερμών παρέδωσε την πόλη, όμως οι Μυριναίοι αρνήθηκαν και παραδόθηκαν μόνον έπειτα από πολιορκία.''

Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΜΕ ΑΠΟΓΟΝΟΥΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΣΩΘΗΚΑΝ

Ιστορικοί του παρελθόντος έγραψαν, ότι από αυτή την πράξη διασώθηκαν πολλά παιδιά που, όμως δεν τα επέτρεψαν να μείνουν στην Λήμνο, αλλά τα εξόρισαν ,τα περισσότερα εκ των οποίων, έφτασαν στην Αθήνα, αλλά και εκεί δεν έγιναν δεκτά μιας και τα χαρακτήριζαν μιγάδες, οπότε και κατευθύνθηκαν προς την Σπάρτη.

Για αυτή την συνέχεια στην επόμενη δημοσίευση.

Αφού όμως αναφέρουμε και μια δεύτερη εκδοχή για τα '' Λήμνια κακά '' που έχουν σχέση με την Λήμνο και με τις γυναίκες τους σε προγενέστερο χρόνο , την εποχή που οι Αργοναύτες πέρασαν από το νησί της Λήμνου στον δρόμο για την Κολχίδα και το Χρυσόμαλλο δέρας . Λίγο πριν τον Τρωικό πόλεμο

***H 2η ΕΚΔΟΧΗ ΓΙΑ ΤΑ ΛΗΜΝΙΑ ΚΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΦΡΑΣΗΣ ***

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Θόαντα, οι Λήμνιες παραμέλησαν τη λατρεία της Αφροδίτης. Γι’ αυτό, η θεά τις τιμώρησε με δυσοσμία, με αποτέλεσμα οι άνδρες να τις αποφεύγουν και να φέρουν γυναίκες από τη Θράκη.

Τότε οι Λήμνιες αποφάσισαν να εξοντώσουν όλους τους άντρες του νησιού και όλα τα μικρά αγόρια, πετώντας τους από το λόφο Πέτασσο, στη θάλασσα εκμεταλλευόμενες μια γιορτή,κατά την οποία εκείνοι μέθυσαν από το πολύ κρασί και κοιμήθηκαν.

Γλύτωσε μόνον ο Θόας, τον οποίο έκρυψε η θυγατέρα του, η Υψιπύλη σε ένα πιθάρι και τον έριξε στη θάλασσα, ενώ η ίδια τον διαδέχθηκε στο θρόνο. .

Κατά την ελληνική μυθολογία η Υψιπύλη ήταν κόρη του πρώτου βασιλιά της Λήμνου Θόαντος από την Κρήτη και της Μύρινας από τη Θεσσαλία, κόρης του βασιλιά της Ιωλκού Κρηθέα.

Κάποτε, όμως, αποκαλύφθηκε ότι η Υψιπύλη είχε διασώσει τον πατέρα της, οπότε εκθρονίστηκε και υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει το νησί. Συνελήφθη από πειρατές, οι οποίοι την πούλησαν στον βασιλιά της Νεμέας Λυκούργο

.Οι παλαιότεροι λένε ότι αυτή η άγρια δολοφονία έγινε σε μια περιοχή που ονομάστηκε “Ανδροφώνιο” και είναι το σημερινό Ανδρώνι

Ιδού τι γράφει ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος (180 π.Χ. – περ.110 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός, γραμματικός και μυθογράφος, που έζησε πολλά χρόνια στην Αλεξάνδρεια.

** Αρχαίο κείμενο (Απόσπασμα)

'' οὗτοι ναυαρχοῦντος ᾿Ιάσονος ἀναχθέντες προσίσχουσι Λήμνῳ. ἔτυχε δὲ ἡ Λῆμνος ἀνδρῶν τότε οὖσα ἔρημος, βασιλευομένη δὲ ὑπὸ ῾Υψιπύλης τῆς Θόαντος

δι’ αἰτίαν τήνδε. αἱ Λήμνιαι τὴν ᾿Αφροδίτην οὐκ ἐτίμων· ἡ δὲ αὐταῖς ἐμβάλλει δυσοσμίαν, καὶ διὰ τοῦτο οἱ γήμαντες αὐτὰς ἐκ τῆς πλησίον Θρᾴκης λαβόντες

αἰχμαλωτίδας συνευνάζοντο αὐταῖς. ἀτιμαζόμεναι δὲ αἱ Λήμνιαι τούς τε πατέρας καὶ τοὺς ἄνδρας φονεύουσι· μόνη δὲ ἔσωσεν ῾Υψιπύλη τὸν ἑαυτῆς πατέρα κρύψασα

Θόαντα. προσσχόντες οὖν τότε γυναικοκρατουμένῃ τῇ Λήμνῳ μίσγονται ταῖς γυναιξίν. ῾Υψιπύλη δὲ ᾿Ιάσονι συνευνάζεται, καὶ γεννᾷ παῖδας Εὔνηον καὶ Νεβρο-φόνον. '' Απολλόδωρος 1.9.18

** Ελεύθερη μετάφραση

"Ο Ιάσωνας (ο καπετάνιος της Αργώ) που ήταν ο πλοίαρχος του πλοίου καθώς αποβιβάστηκαν και προσέγγισαν τη Λήμνο.

Το νησί, στη συνέχεια, έτυχε να στερηθεί των ανδρών και κυβερνήθηκε από την Υψιπύλη, κόρη του Θόα, για τον ακόλουθο λόγο.

Οι γυναίκες της Λήμνου δεν τιμούσαν την Αφροδίτη που εκείνη θύμωσε και τις

έριξε μια τρομερή μυρωδιά πάνω τους και για αυτό το λόγο οι σύζυγοί τους τις απέφευγαν και απέκτησαν ερωμένες από τη Θράκη και κοιμόντουσαν μαζί τους.

Επειδή αισθανόταν ατιμασμένες , οι γυναίκες της Λήμνου έσφαξαν όλους τους άνδρες ακόμη και τους πατέρες τους και όχι μόνον τους συζύγους τους.

Μόνο η Υψιπύλη έσωσε τον πατέρα του Θόα, κρύβοντας τον. Αφού οι Αργοναύτες

έφθασαν στο λιμάνι της Λήμνου συνευρέθηκαν σεξουαλικά με τις Λήμνιες

Η Βασίλισσα Υψιπύλη γέννησε δίδυμα μετά από την συνεύρεση με τον Ιάσονα τους Εύνηο και Θόα ή Δηίπυλο ή Νεβρόφονο, Απολλόδωρος 1.9.18

** Την περίπτωση αυτή την αναφέρει ακροθιγώς και ο Ηρόδοτος στο απόσπασμα που δημοσιεύσαμε πιο πάνω ( Ιστορίαι 6.138.4 )

-- Απολλόδωρος

Ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος (180 π.Χ. – περ.110 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός, γραμματικός και μυθογράφος, που έζησε πολλά χρόνια στην Αλεξάνδρεια.

Από τα πολυάριθμα έργα του Απολλοδώρου γνωστότερα είναι τα «Χρονικά», τα οποία αφιέρωσε στον Άτταλο Β΄. Πρόκειται για μία λεπτομερέστατη εξιστόρηση των ιστορικών αλλά και πνευματικών γεγονότων από την εποχή του Τρωικού Πολέμου μέχρι το 144 π.Χ..