Η κίνηση των νερών (του Θανάση Σκαμνάκη)

Το μεγάλο κύμα που ξέσπασε στην Αμερική και στον κόσμο υποχωρεί. Το νερό αποσύρεται στα συνήθη όρια του. Όχι ακριβώς. Η δύναμη του κάποια μέτρα γη

τα έχει διαβρώσει. Όταν αποτραβιέται φεύγει με την υπόσχεση της επιστροφής. Και εν τω μεταξύ αφήνει τα σημάδια, ή σήματά του, κοχύλια, σπασμένες πέτρες, γυαλιά, ψάρια που δεν πρόλαβαν να ξαναφύγουν προς τα μέσα και θρυμματισμένα ξύλα από σκαριά που δεν επέπλευσαν, και ανθρώπινα μέλη από σχέδια που δεν ευοδώθηκαν. Έτσι είναι με τις φουσκονεριές. Ενθουσιάζουν όταν εξεγείρονται και απογοητεύουν στην απόσυρση. Αιώνες τώρα αυτό τα συνεχές παιχνίδι.

Κι ωστόσο η κάθε φορά είναι η υπόσχεση της καλύτερης επόμενης.

Το 1848, μετά τις μεγάλες ευρωπαϊκές επαναστάσεις, οι καλύτεροι άνθρωποι εκείνων των μεγάλων ημερών, αποσύρθηκαν διωκόμενοι. Κατέληξαν, οι περισσότεροι, εξόριστοι σε άλλες χώρες να μυρηκάζουν την ήττα, να μιλάνε για την ελπίδα που διαψεύστηκε, να αποπειρώνται επαναλήψεις, να συγκροτούν ομάδες και να περνάνε ατέλειωτες ώρες ανίας σε διενέξεις, συχνά σφοδρότατες, με τους ομοίους τους με τους οποίους αναπτύσσουν ένα πολύπλοκο σύστημα ιδεολογικών και πολιτικών διαφωνιών. Κάποιοι, ελάχιστοι, δουλεύουν “κείμενα” και σχέδια, το “Κομμουνιστικό μανιφέστο”, ας πούμε, για την επόμενη φάση που δεν θα είναι ίδια. 

(Δεν λέμε για πολλούς που δεν ανέχτηκαν τη συντριβή και επέλεξαν μια έκτακτη - και με την έννοια της κατ’ εξαίρεσιν και με την έννοια της καλά αμειβόμενης - συμμετοχή στο τραπέζι των νικητών)

Έτσι κι όταν ο Βοναπάρτης εγκατέστησε τη νέα αυτοκρατορία, το γιακωβίνικο επαναστατικό ρεύμα μάζευε τα συντρίμμια του από τις αμμουδιές του κόσμου. Άλλοι σέρνονταν στα νέα συστήματα εξουσίας, άλλοι ετοίμαζαν μια νέα εκδοχή του παλιού ή άλλοι ετοίμαζαν τα καινούργια, που θα είναι τα παλιά σε υπέρβαση. Μπορεί να ήταν απεγνωσμένες προσπάθειες να αντισταθούν καταστρέφοντας τις μηχανές (όπως το 1811-17 στην Αγγλία), μπορεί να ήταν μυστικά συνδικάτα ή ημινόμιμες εταιρείες αλληλεγγύης.

Όπως γράφει ο Έντουαρντ Τόμσον στο σπουδαίο έργο του “Η συγκρότηση της αγγλικής εργατικής τάξης”:

“Ο ριζοσπαστισμός δεν είχε σβήσει εντελώς. Τα κεντρικά θέματά του όμως είχαν αλλάξει τόσο πολύ ώστε έκαναν αγνώριστη την επιχειρηματολογία του κινήματος. Πρώην γιακωβίνοι έγιναν πατριώτες, τόσο πρόθυμοι να αποκηρύξουν τον Ναπολέοντα για την εγκατάλειψη του ρεπουμπλικανικού αγώνα όσο πρόθυμοι ήταν και οι οπαδοί της μοναρχίας  κληρονομικώ δικαιώματι να τον αποκηρύξουν ως σφετεριστή του οίκου των Βουρβόνων… Κάποιοι άλλοι, όπως ο Redhead Yorke από το Σέφιλντ, υπέφεραν από τα κλασικά συναισθήματα ενοχής αλλά και από την επιθυμία απενοχοποίησης - συναισθήματα ευρέως διαδεδομένα μεταξύ των απομαγευμένων ρομαντικών μιας πιο πρόσφατης εποχής. Το 1804 ο Yorke είχε ήδη γίνει (οι Θεοδωρικάκοι δεν είναι φρούτα μόνο της δικής μας περιόδου) “αντιγιακωβίνος” πολιτικός αρθρογράφος, και μάλιστα τόσο φανατικός, ώστε εξαιτίας του ο Κόμπε οδηγήθηκε πλησιέστερα στους μεταρρυθμιστές, από αηδία και μόνον.

Ενάντια σε κάθε προσδοκία, μέσα σε αυτήν ακριβώς την ατμόσφαιρα γεννήθηκε μια νέα μορφή ριζοσπαστισμού”.     

Και ξανά και ξανά από τότε. Όχι, ποτέ ένας κύκλος. Κανένα σημείο δεν είναι ίδιο με το προηγούμενο, είτε πρόκειται για μεγάλα είτε για μικρότερης σημασίας, από την πλευρά της Ιστορίας, γεγονότα. Το καθένα, γεγονός, όταν αποσύρεται για να σκεφτεί τον εαυτό του και την επόμενη φορά που θα ξανάρθει (“με άλλο όνομα και άλλα ρούχα” όπως έλεγε ο Θ. Αγγελόπουλος), αφήνει τα θύματα της φουσκονεριάς του. Οι “ήρωες” δεν είμαι μια παντοτινή εγρήγορση. Έχουν ανάγκες, να ζήσουν. Να ερωτευτούν, να απολαύσουν ένα απάγκιο, μια δικαίωση, μιαν ανεμελιά βρε αδερφέ!..

Θέλουν την αμμουδιά για παιχνίδια, για αγκαλιές, όχι για να περισυλλέγουν συνεχώς συντρίμμια από την κάθε προηγούμενη φουσκονεριά της ιστορίας. Έτσι είναι, κουράζονται οι άνθρωποι, άλλοι αποσύρονται ποικιλοτρόπως, άλλοι κρατιούνται στην απόσταση της αναμονής, άλλοι επιμένουν, συχνά από συνήθεια που δεν ξέρουν, και δεν θέλουν, ν’  αλλάξουν, νεώτεροι έρχονται, φέρνουν καινούργια πράγματα, τα συγκρίνουν με τις αναζητήσεις των παλαιών, τους αμφισβητούν, ανοίγουν δρόμους και λοιπά παρόμοια.

Αυτά ζούμε στις μέρες μας. Όμως η εικόνα που δείχνει πως ο κόσμος στέκεται ακίνητος είναι σε κάθε περίπτωση απάτη. Το νερό ανεβαίνει και κατεβαίνει, ακόμα κι όταν το μάτι αδυνατεί να αντιληφθεί την κίνηση. Δεν υπάρχει μόνο ό,τι βλέπουμε. 

Τα νερά που φούσκωσαν τελευταία στην Αμερική κι αλλού, σιγά-σιγά αποσύρονται. Ο καινούργιος δρόμος έχει ανοίξει. Θα χρειαστεί πολύ ακόμη κόπο και ακόμη περισσότερη υπομονή. Α, και γνώση…   

ΠΗΓΗ: www.kommon.gr