Τυρηννοί: Τείχη - Φρούρια - Κάστρα και Ακροπόλεις στο Βόιο Κοζάνης

Σταύρου Π. Καπλανογλου.

Η περιοχή του Βοΐου έχει ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον μια και είναι γνωστό ότι ήταν

μια από τις 2 περιοχές που ξεκίνησαν οι Δωριείς τον 12ο αιώνα π.Χ. για να κατακτήσουν την υπόλοιπη Ελλάδα , η άλλη περιοχή ήταν ο Λάμκος της Πίνδου

Θα μας δοθεί η ευκαιρία να μιλήσουμε για τους Δωριείς και στις επόμενες 2 δημοσιεύσεις .

Στην πρώτη δημοσίευση για τους Δωριείς και την σχέση τους με τους Πελασγούς και τους Τυρρηνούς όπως τις αποκαλύπτει ο Ηρόδοτος στο πρώτο βιβλίο των Ιστοριών του ''Κλειώ'' , καθώς τον τρόπο που οι Δωριείς εκείνη την εποχή και αργότερα κατόρθωσαν τα μεταφέρουν το όνομα της πατρίδας τους σε αρκετά μέρη στην Ελλάδα και όχι μόνον, είτε με την ονομασία Βοΐον είτε σαν συνθετικό σε άλλες λέξεις .

Στην μεθεπόμενη δημοσίευση θα σταθούμε στις πρώτες πολύς που δημιούργησαν στην περιοχή της Φωκίδας, μετά την αποτυχημένη αρχική προσπάθειά να εγκατασταθούν στην Θεσσαλία από όπου τους εκδίωξαν ,οπότε κατέβηκαν πιο νότια

Η ''Κάθοδος των Δωριέων ''όπως συνηθίζεται να λέγεται εκτιμάται ότι άρχισε λίγα χρόνια πριν από τον Τρωικό πόλεμο και τουλάχιστον 50-70 χρόνια πριν την δημιουργία της Ελίμειας στην Δυτική Μακεδονία.

Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον να δούμε σε εκείνη την δημοσίευση , ένα από τα Κάστρα που κατασκεύασαν, μια και όταν ξεκινήσαμε την περιγραφή των Κάστρων τη περιοχής μας, το κάναμε προκείμενου να βρούμε τις ενδείξεις ότι, στην κατασκευή των φρουρίων και των Κάστρων πρωτοπόροι ήταν οι Τυρρηνοί λαός της Δ. Μακεδονίας που είχε τις κατάλληλες γνώσεις από το 1500 π.Χ περίπου , όντας παρόντες όπως ήδη αναφέραμε παλαιότερα στην κατασκευή του πρώτου τείχους της Ακρόπολης.

ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΒΟΙΟΝ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΤΟΥ ΑΝΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Σαν επιβεβαίωση του γεγονότος, ότι οι Δωριείς προερχόταν από το Βοΐο Κοζάνης και την Πίνδο είναι η παρουσία του ονόματος του, αυτούσιου ή σαν συνθετικού σε κάποιες περιπτώσεις που έπεσαν στην αντίληψη μας:

Βόιον Φωκίδας -Αρχαίο όνομα πόλης της Δωρικής Τετράπολης

Βόιων Λακωνίας Η σημερινή πόλη της Λακωνίας Νεάπολη είναι χτισμένη στα ερείπια της αρχαίας πόλης Βόιων,

Βόιον της Κρήτης ή Βοίαι Είναι μια τις χαμένες πόλεις που αναφέρει ένας κατάλογος από τις 147 με ονόματα πόλεων της αρχαίας Κρήτης

Εύβοια και Βοιωτία: Η ονομασία τους περιέχει την λέξη Βοία και θεωρείται ότι είναι κατάλοιπο της παρουσίας των Δωριέων στις περιοχές αυτές.

Βοΐον Μ. Ασίας Ήταν αρχαία πόλη της Ιωνίας που βρισκόταν Βορειοδυτικά της Σμύρνης με κατοίκους Πελασγικής προέλευσης . Μάλιστα δίπλα της βρισκόταν και άλλη πόλη με την ίδια προέλευση και γνωστό όνομα η Λάρισα της Μ. Ασίας

Περισσότερες πληροφορίες γι’ αυτές αργότερα .

ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ ΤΟΥ ΒΟΙΟΥ

Υπάρχουν πολλά Κάστρα στην περιοχή του Βοΐου η οποία έχει μεγάλο προϊστορικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον,αλλά ως σήμερα δεν έχει γίνει καμιά συστηματική ανασκαφική έρευνα. Μια περιοχή ανεκμετάλλευτη αρχαιολογικά. Πολλά αποδεικτικά στοιχεία για την σπουδαιότητα της περιοχής χάθηκαν στην διάβα του χρόνου Τα κάστρα της περιοχής Γαλατινή Εράτυρας Πελεκάνου -Δρυόβουνου έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην άμυνα των Βασιλείων της Ελίμειας και της Ορεστίδος , ακόμη στην περιοχή του Βοΐου υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να βρισκόταν και οι πόλεις που ακόμη δεν έχουν βρεθεί όπως η Λεβαία και Ελίμεια αλλά και πόλεις που το ονόματα τους αγνοούνται όπως αυτή που βρισκόταν στην θέση της Πλατανιάς και τόσες άλλες.

Στην συνέχεια της αφήγησης μας θα αναφερθούμε σε διάφορα κάστρα. Φρούρια, τείχη , ακροπόλεις της περιοχής, που άφησαν τα ίχνη της ύπαρξης τους και έπεσαν στην δική μας αντίληψη, αρχίζοντας από το Παλιόκαστρο Σιατίστης που ήταν και ο πρώτος αρχαίος οικισμός που συναντώμαι στην διαδρομή από την Κοζάνη προς το Βοΐο στον δήμο του οποίου και ανήκει και είναι μετά το Φρούριο της Μεταμόρφωσης Κοζάνης για το οποίο ήδη μιλήσαμε.

1.ΠΑΛΙΟΚΑΣΤΡΟ

Το Παλαιόκαστρο βρίσκεται στις νοτιοδυτικές πλαγιές του Βουρίνου, 9 χλμ. Νότια της Σιάτιστας. ,

Στην επαρχία Βοΐου εντάχθηκε και το Παλαιόκαστρο που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του νομού, σε υψόμετρο 900 μέτρων, χτισμένο στις βορειοδυτικές πλαγιές του όρους Βούρινου ύψομετρου 1621 μέτρων

Στα νεότερα χρόνια οι επιστημονικές έρευνες και ανακαλύψεις συνέδεσαν την περιοχή Παλαιοκάστρου με την προϊστορία.

ΦΡΟΥΡΙΟ ΠΑΛΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΓΛΑ.

Ανατολικά του χωριού, στο λόφο του Γλα, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν πολλαπλά ίχνη αρχαίου οικισμού και φρουρίου , ενώ από το 1963, τα ευρήματα μιας ερευνητικής ομάδας του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, πιστοποίησαν την κατοίκηση του ελληνικού χώρου από την παλαιολιθική εποχή.

Ένα από τα ευρήματα, ο λίθινος χειροπέλεκυς, αν και φαίνεται το αρχαιότερο παλαιολιθικό εργαλείο, η ηλικία του δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια και το τοποθετούν χρονολογικά πριν από εκατό χιλιάδες περίπου χρόνια. Πρόκειται για έναν αμυγδαλόσχημο «διπρόσωπο» χειροπέλεκυ από πρασινωπό τραχύτη λίθο. Βρέθηκε επίσης και μια μικρολιθική αιχμή.

Είναι το αρχαιότερο εργαλείο που βρέθηκε σε ελληνικό χώρο, έχει μήκος 15,5 cm, πλάτος 10 cm,πάχος 3,6 Είναι κατασκευασμένο από πυριτόλιθο, έχει αδρή κατεργασία, βάση αδούλευτη και λίγα σχετικά χτυπήματα. Αυτό το εργαλείο, ο παλαιολιθικός άνθρωπος το χρησιμοποιούσε για την εκδορά και το διαμελισμό των θηραμάτων, αλλά και ως βλήμα σε ώρα ανάγκης.

2. ΜΙΚΡΟΚΑΣΤΡΟ.

Το Μικρόκαστρο είναι ημιορεινός οικισμός χτισμένος στους πρόποδες της λοφοσειράς Καστρακίου 32 χλμ. από τη Κοζάνη. Η παλιά του ονομασία είναι Τσιαρούσινο.

ΚΑΣΤΡΑΚΙ ΜΙΚΡΟΚΑΣΤΡΟΥ,

Τυπικά το χωριό ονομάστηκε Μικρόκαστρο το 1927 από το κάστρο που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου Καστράκι, τα ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα..

3 .ΓΑΛΑΤΙΝΗ

- Γαλατινή

Η Γαλατινή είναι ορεινή κωμόπολη του νομού Κοζάνης . Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.010 μέτρων στις πλαγιές του όρους Ασκιο και αποτελεί μια από τις πιο ορεινές κωμοπόλεις της Ελλάδας.

Το παλιό όνομα του χωρού είναι Κόντζικο.

. Στην σημερινή περιοχή της Γαλατινής υπήρχαν άλλοτε τρία ακόμη χωριά, ο Πεκρεβενίκος, η Γκράτσιανη και το Παλαιοχώρι. Και τα τρία καταστράφηκαν από τουρκαλβανούς ληστές. Στο παλαιοχώρι βρέθηκε μυκηναϊκός πέλεκυς που μαρτυρεί ότι ο χώρος κατοικήθηκε από πολύ παλιά

Το καστρο Γαλατινης ''ΚΑΣΤΡΕΛΙ''

Στην περιοχή της Γαλατινής υπάρχουν ερείπια Κάστρου στη θέση ¨Καστρέλι¨

4. ΕΡΑΤΥΡΑ

Η Εράτυρα είναι κωμόπολη του δήμου Βοΐου, της περιφερειακής ενότητας Κοζάνης. Ανήκει στο δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Ασκίου,ένα ιστορικό χωριό που είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες του ‘Ασκιον όρους ή Συνιάτσικο .

ΕΡΕΙΠΙΑ ΕΡΑΤΥΡΑΣ

Ιστορικοί τοποθετούν την αρχαία Εράτυρα σαν μια από της μεγαλύτερες πόλεις της αρχαίας Ελίμειας στους Μακεδονικούς χρόνους. Η γέννηση του οικισμού χάνεται στα βάθη των χρόνων..

Η αρχαιότερη γραπτή πηγή που αναφέρει το όνομα το οικισμού είναι ο Κώδικας της Μονής Ζάμπορδας όπου εκεί αναφέρεται το 1534 μ.Χ.με την ονομασία Σέλτζα. Η μετονομασία της σε Εράτυρα θα γίνει το 1928. Κεφαλοχώρι (πληθυσμός σχεδόν 3,000 μόνιμων κατοίκων) με οργανωμένη κοινωνική ζωή, έντονη εμπορική δραστηριότητα και πολιτιστική ανάπτυξη η Εράτυρα θα βιώσει περίοδο μεγάλης ακμής από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα

ΣΚΑΦΙΔΑΚΙ [ΕΡΑΤΥΡΑ-ΓΑΛΑΤΙΝΗ - ΧΤΙΣΜΑΤΑ (ΠΕΛΑΣΓΙΚΑ ΤΕΙΧΗ} -ΜΑΓΟΥΛΑ ΕΡΑΤΥΡΑΣ,

Στις 3 προαναφερόμενες θέσεις εντοπίσθηκαν τείχη και ερείπια οχυρών, στην μια μάλιστα περίπτωση η ειδικοί χαρακτήρισαν τα τείχη Πελασγικά

Τα ερείπια προϊστορικών οχυρών από σειρές τειχών («Κτίσματα») χρονολογούνται πριν το 700 π.Χ. αλλά και οι ανασκαφές το 1930,από τον καθηγητή Ιωάννη Κεραμόπουλο στη Μαγούλα, έφεραν στο φως σπουδαία ευρήματα που μαρτυρούν την ύπαρξη οικισμού της Ρωμαϊκής Εποχής.

5. ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ

Η περιοχή κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους καθώς εντοπίζονται νεολιθικά λείψανα πλησίον του σημερινού οικισμού.Οι Τούρκοι το έλεγαν «Ντιρέκιοϊ» (ποταμοχώρι

Ο Πελεκάνος (Πέλκα) είναι κτισμένος στις παρυφές του όρους Σινιάτσικου σε υψόμετρο 760μ. Το τοπωνύμιο «Πέλεκον», που αναφέρεται από τον ιστορικό Προκόπιο και που αργότερα έγινε «Πέλεκα-Πέλκα» είναι από τα αρχαιότερα μακεδονικά τοπωνύμια, όπως και η τοπωνυμία από το σχήμα «πέλεκυς-πελεκώ» και από το «πέλλα-πέτρα».

Ο καθηγητής Αντώνης Κεραμόπουλος δήλωνε ότι « η Πέλκα θα έπρεπε να λέγεται Πολυκράτεια,επειδή προέρχεται από το βαθύ παρελθόν ως μια κραταιά κώμη,όπως αποδεικνύεται από τα Κάστρα -Τείχη που την προστατεύουν ,»

Στην Αρχαιολογική Εφημερίδα του 1932, ο Αντώνης Κεραμόπουλος γράφει για την Πέλκα : Το Πέλεκον εγένετο Πέλεκα (τα) και εντεύθεν η Πέλκα μέχρι προ πενταετίας περίπου ,ότε ανιστορήτως και άνευ ουδενός λόγου μετωνόμασαν αυτήν σε Πελεκάνον!...»

ΡΙΖΟ ΒΡΑΤΙΝΙΟΤΙΚΟ ,-ΛΟΦΟΥ ΑΓ.ΓΕΩΡΓΙΟΥ -ΠΑΛΑΙΟΓΛΑΣ

Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν τείχη και οχυρώσεις που χρονολογούνται από το 13o αιώνα π.Χ και αναβάθμιστηκαν επί Ιουστινιανού σε οχυρό αποκαλούμενο «Πέλεκον», σύμφωνα με τον ιστορικό Προκόπιο. Στην περιοχή «Βαρκό», δίπλα στον ποταμό Μύριχο, υπάρχει ρωμαϊκός οικισμός που δίνει τακτικά τροφή σε λαθρανασκαφείς.

Στο « Πέλεκον »,οχυρωματικό συγκρότημα, που περιλαμβάνει πέντε κάστρα με περιβόλους ,τείχη από τιτανόλιθους και δεξαμενές που έως σήμερα διασώζονται..

.Η κατασκευή τους τοποθετείται πριν την κάθοδο των Δωριέων.Το «Πέλεκον » έλεγχε τα περάσματα της Άνω /Δυτικής Μακεδονίας προς την Ελίμεια , Ορεστίδα ,Εορδαία , Λυγκιστίδα..

,καθώς και στις μετακινήσεις των πληθυσμών λόγω πιέσεων και επιδρομών

6.ΔΡΥΟΒΟΥΝΟ Δρυόβουνο

Το χωριό απέχει χιλιομετρικά από την πόλη της Κοζάνης 50,8 χιλιόμετρα, από την πόλη της Καστοριάς 29,3 χιλιόμετρα, από την έδρα του Δήμου Βοϊου, Σιάτιστα, 22,1

Κατά την αρχαιότητα η περιοχή πιθανότατα αποτέλεσε συνοριακή περιοχή μεταξύ δυο αρχαίων μακεδονικών βασιλείων της Άνω Μακεδονίας, του Βασιλείου της Ελίμειας και του Βασιλείου της Ορεστίδος.

ΚΑΣΤΡΙ ΔΡΥΟΒΟΥΝΟΥ,

Περιμετρικά της σημερινής τοποθεσίας του χωριού έχουν έρθει στην επιφάνεια αρχαιολογικά ευρήματα που μαρτυρούν την ύπαρξη οικισμών πέριξ της σημερινής του τοποθεσίας από αρχαιοτάτων χρόνων. Χαρακτηριστικά βρέθηκαν πιθάρια στην περιοχή με το τοπωνύμιο "Σαϊτα" και ενδείξεις πρότερων οικισμών στις περιοχές με τα τοπωνύμια "Βακούφκα", "Βαϊνάθκα" και "Μπέστιανη".

Στην περιοχή "Σαϊτα" πιθανολογείται η πρότερη ύπαρξη του χωριού ήτοι πριν το 1500 μ.Χ.. Η θέση είναι στρατηγική καθώς είναι πέρασμα ήδη από αρχαιοτάτων χρόνων και περιβάλλεται από τα υψώματα με τα τοπωνύμια "Άγιος Γεώργιος¨και "Ριζός" όπου έχουν βρεθεί ίχνη οχυρώσεων Οι οχυρώσεις χρονολογούνται στην προβυζαντινή περίοδο

--Περιοχη Αγ.Γεωργιου

Οι οχυρώσεις πρέπει να επανακτίσθηκαν κατά την εποχή του Ιουστινιανού καθώς ο ιστορικός Προκόπιος μνημονεύει το φρούριο που βρίσκεται στο ύψωμα του "Αγίου Γεωργίου" με την ονομασία "Πέλεκα". Το στρατηγικό πλεονέκτημα της τοποθεσίας επαναβεβαιώνεται κατά την εποχή της τουρκοκρατίας όταν και στο ύψωμα αυτό υπήρχε τουρκικό φυλάκιο.

-- Περιοχή Σαΐτα

Η τοποθεσία "Σαϊτα" ήταν πέρασμα ήδη από αρχαιοτάτων χρόνων το οποίο ένωνε τις σημερινές περιοχές της Καστοριάς με την περιοχή της Κοζάνης και την περιοχή του Μοναστηρίου (Μπίτολα) Πελαγονίας με την περιοχή της Ανασέλιτσας και κατ' επέκταση των Ιωαννίνων. Άλλωστε η μετέπειτα ονομασία της περιοχής ως "Ντερβένι" καθώς και το γεγονός ότι εξωτερικά του χωριού περνούσε οδός την οποία οι κάτοικοι του χωριού ονόμαζαν "τουρκόστρατα" και η οποία συνέχιζε στην περιοχή "Σαϊτα" φανερώνει τον κομβικό χαρακτήρα της τοποθεσίας.

Κατά τον Αντώνη Κεραμόπουλο (ακαδημαϊκό, συγγραφέα και αρχαιολόγο) υποστηρίζεται ότι σε αυτή την τοποθεσία έλαβε χώρα μάχη μεταξύ δυο ρωμαϊκών ιστορικών προσωπικοτήτων κατά το 48 π.Χ. και συγκεκριμένα μεταξύ του Μέτελλου Σκιπίωνα και του Δομιτίου Καλβίνου που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή μέρους του ιππικού του Σκιπίωνα. Η επιχειρηματολογία του Αντωνίου Κεραμόπουλου ως προς την σύνδεση της περιοχής "Σαϊτας" με το πεδίο σύγκρουσης των στρατευμάτων των ανωτέρω αναλύεται στην μελέτη του "Ανασκαφαί και Έρευναι εν τη Άνω Μακεδονία" στο περιοδικό Αρχαιολογική Εφημερίδα

7.ΑΛΙΑΚΜΩΝ [ Παληούριον-Βρατίνιον Αλιάκμων

Ο Αλιάκμονας είναι χωριό του δήμου Βοΐου, του νομού Κοζάνης. Είναι κτισμένο στην αριστερή όχθη του Αλιάκμονα ποταμού.

Είναι το χαμηλότερο χωριό του δήμου Βοΐου με υψόμετρο 579 μέτρων περίπου με θέα από νοτιοανατολικά έως βορειοδυτικά λόγω της σταδιακής ανύψωσης του εδάφους με λόφους. Φαίνονται τα βουνά Τύμφη, Σμόλικας, Βόιο, Γράμμος και στα βορειοανατολικά έχει το βουνό Ριζό και το Άσκιο καθώς και οι οικισμοί Νεάπολη και Τσοτύλι.

Ο Αλιάκμονας είναι χωριό του δήμου Βοΐου, του νομού Κοζάνης. Είναι κτισμένο στην αριστερή όχθη του Αλιάκμονα ποταμού.

Είναι το χαμηλότερο χωριό του δήμου Βοΐου με υψόμετρο 579 μέτρων περίπου με θέα από νοτιοανατολικά έως βορειοδυτικά λόγω της σταδιακής ανύψωσης του εδάφους με λόφους. Φαίνονται τα βουνά Τύμφη, Σμόλικας, Βόιο, Γράμμος και στα βορειοανατολικά έχει το βουνό Ριζό και το Άσκιο καθώς και οι οικισμοί Νεάπολη και Τσοτύλι.

8. ΚΑΣΤΡΟ ΠΑΛΙΟΥΡΙΟΥ ΑΛΙΑΚΜΩΝΟΣ

Παληούριον

Η ονομασία Παλιούριον δεν πιθανολογείται ότι σημαίνει κάτι βαθύτερο από τον αγκαθωτό θάμνο. Υπήρχε και η γραφή με ήτα (Παληούριον) που κάποιοι την ετυμολογούσαν από το αρχαίο φρούριο της ακροπόλεως του Ριζού (Παλιουριου) αν και δεν θεωρείται σοβαρή ετυμολογία. Την ονομασία αυτή διατήρησε έως την 10 Αυγούστου 1960.

Στην αρχαιότητα

Κοντά στο χωριό (στη θέση «Νόχτος») υπήρχε αρχαίος οικισμός, όπως μαρτυρούν αρχαία ευρήματα το άγαλμα της Αφροδίτης του 4ου αιώνα π.Χ. Το άγαλμα ήταν δεκατετράποντο. Τα μαλλιά της ήταν δεμένα με φιόγκο ενώ έφερε και κορδέλα, αναφέρει ο Αντώνης Κεραμόπουλος στο έργο του Ημερολόγιο της Μεγάλης Ελλάδος για το έργο του γλύπτη Σκόπα ενώ έχει ανευρεθεί και το ψηφιδωτό δάπεδο ναού των παλαιοχριστιανικών χρόνων. Λίθινα κατασκευάσματα, νομίσματα, κεραμικά, αγκίστρια κουβάδων, αγάλματα, μωσαϊκά, δάπεδα βρέθηκαν στο Νόχτο. Τα νομίσματα μελετήθηκαν από ειδικό αρχαιολόγο, η σχετική έκθεση - γνωμάτευση αναφέρει, ότι πρόκειται για χάλκινα ρωμαϊκά της περιόδου από το 100 π.Χ. μέχρι το 350 μ.Χ. Ο Νικόλαος Κοτζιάς βρήκε, έπειτα από ανασκαφές, το 1940 ένα μωσαϊκό δάπεδο που πιθανολογείται ότι ανήκει σε προχριστιανική εκκλησία. Διαστάσεων 4×6, περιτριγυριζόταν από χρωματιστό αρχαιοελληνικό μαίανδρο και με γεωμετρική διακόσμηση.

Υπήρχε αρχαίος οικισμός. Βρέθηκαν Κεφαλή Αφροδίτης,,Ψηφιδωτόν δάπεδο εξαιρετικής τέχνης παλαιοχριστιανικής εποχής στην θέση ''ΝΟΧΤΟς''

9. ΔΡΑΓΑΣΙΑ

Βρίσκεται σε υψόμετρο 957 μέτρων. Βρίσκεται κάτω από την κορυφή της Όρλιας.

ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΔΡΑΓΑΣΙΑΣ, - ΚΑΣΤΡΟ ΔΡΑΓΑΣΙΑΣ

Στην ανατολική πλαγιά («Ταγάρα») του τραπεζοειδούς λόφου («Δραγασιά»), που υψώνεται 500 μ. ανατολικά του σημερινού χωριού, μαρτυρείται η ύπαρξη ελληνιστικού οικισμού, ο οποίος, όπως δείχνουν τα υπολείμματα βυζαντινής οχύρωσης στην κορυφή του λόφου, είχε ακμάσει και στα βυζαντινά χρόνια.

Με βάση τις έρευνες πιθανολογείται η ύπαρξη πόλης η οποία καταστράφηκε τον 10ο αιώνα λόγω των βουλγαρικών επιδρομών

10 .ΑΣΠΡΟΥΛΑ

Πιστεύουν ότι άκμαζε στους αρχαίους χρόνους Βρέθηκαν αρχαιολογικά ευρήματα Αλεξανδρινής εποχής ,αγαλματίδιον δακτύλιοι κοσμήματα,μεγάλα πήλινα αγγεία,νομίσματα, στα νομίσματα υπήρχαν ανάγλυφα τα πρόσωπα η τα ονόματα του Μ. Αλεξάνδρου ,Φιλίππου ,Λυσίμαχου.

ΠΑΛΙΟΚΑΣΤΡΟ ΑΣΠΡΟΥΛΑΣ ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ,

11 .ΚΡΥΟΝΕΡΙ

Έχουν βρεθεί κατά καιρούς,αρχαία νομίσματα,αγγεία,κοσμήματα της εποχής του Μ. Αλεξάνδρου

Υπάρχει λόφος με την τοποθεσία ''Παλιόκαστρο'' ,εκτιμούν ότι στην θέση υπήρχε αρχαίο φρουριο,

12. ΜΕΣΟΛΟΓΓΟS ,

Ο Μεσολόγγος είναι ένα χωριό στην Ελλάδα, Δήμο Βοΐου, στη περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας

Το χωριό βρίσκεται περίπου 17 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από τη Νεάπολη. Είναι χτισμένο σε ύψος 760 μέτρα, στην αριστερή όχθη του ποταμού Αλιάκμονα.

Το χωριό Μεσόλογγος βρίσκεται μετά την Ασπρούλα, σε υψόμετρο 760 μέτρων και στην αριστερή πλευρά του ποταμού "Βέλους" (παραπόταμου του Αλιάκμονα). Διοικητικά ανήκε στον πρώην Δήμο Νεάπολης, ενώ σήμερα, εντάσσεται στον καινούριο δήμο Βοΐου. Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν "Μεσόλογγος" και μετονομάστηκε σε "Μεσόλογγο" το 1927.

ΚΤΙΣΜΑ ΜΕΣΟΛΟΓΓΟΥ

Βρέθηκαν αρχαίοι τάφοι,νομίσματα ,ερείπια κτιρίων. Δεξιά από την γέφυρα του ποταμού, υπάρχει παλιό κάστρο, γνωστό ως "Παλιόκαστρο" κι απέναντι, το ξωκλήσι του Αγ. Παντελεήμονα, με το μικρό εκκλησάκι του Αη Γιάννη,.Ενδιαφέρουσες θέσεις είναι το ‘’Παλιόκαστρο’’ κάστρο αρχαίας εποχής και ''Κτίριον'' που βρίσκεται δίπλα στο προηγούμενο. Οι δυο αυτές τοποθεσίες είναι απότομοι λόφοι στους οποίους διακρίνονται υπολείμματα παλιών τειχών στο δε Κάστρο βρέθηκαν αγγεία και νομίσματα υπάρχουν λίθινες σκάλες

13,ΑΠΙΔΕΑ

Αφορά τη θέση «Μπουφάρι», που βρίσκεται κοντά στο σημερινό χωριό Απιδέα (ή Απίδια) το νομού Κοζάνης, λίγα χιλιόμετρα βόρεια του Τσοτυλίου

ΜΠΟΦΑΡΙ ΑΠΙΔΕΑΣ-ΠΕΡΙΣΤΕΡΑΣ ,

Πρόκειται για έναν αρκετά καλά φύσει οχυρωμένο αρχαίο οικισμό για τον οποίο η πρόσβαση γίνεται από τη νότια ομαλή πλευρά, ενώ από τα βόρεια και δυτικά ο ποταμός Λεμπίνι παραπόταμος του Αλιάκμονα και στα ανατολικά ένα ρέμα αυτού του παραποτάμου, αγκαλιάζουν το λόφο.

Η φυσική οχύρωση του οικισμού συμπληρωνόταν από μια τεχνητή τάφρο στα νότια για καλύτερη προστασία.

Τα τρία διαδοχικά υψώματα του λόφου συνδέονται με δύο αυχένες, ενώ στις άκρες του υψώματος εντοπίστηκε ένας τείχος που όπως αναφέρει ο Δ. Σαμσάρης ίσως προέρχεται από τα ακρινά σπίτια.

Επιπλέον, , εντοπίστηκαν μεγάλοι ακατέργαστοι αλλά και πελεκημένοι λίθοι στις πλαγιές του λόφου, οι οποίοι ως αρχική εντύπωση έδωσαν ότι επρόκειτο για κάποιο πολύ ισχυρό αρχαίο τείχος και πιθανόν να σχετίζονται με τις αναφορές του

Η αρχαία εγκατάσταση στη θέση «Μπουφάρι» θα επρόκειτο για έναν αρκετά σημαντικό οικισμό της περιοχής με φυσική αλλά και τεχνητή πιθανόν οχύρωση, λόγω της αμυντικής και στρατηγικής της θέσης στην περιοχή του άνω ρου του Αλιάκμονα και της νότιας Ορεστίδος, καθώς θα ήλεγχε και τις όποιες οδούς – προσβάσεις που υπήρχαν προς την γειτονική επαρχία της Ελιμιώτιδας. Μια σημαντική αρχαία πολίχνη όπως δείχνουν όλα τα κινητά και ακίνητα ευρήματα επί και περί της θέσεως και ίσως με δικό της τοπικό εργαστήριο κεραμικής, που σημαίνει εμπόριο – οικονομία και συνολική ανάπτυξη του οικισμού αλλά και της γύρω περιοχής.

14. ΡΟΔΟΧΩΡΙ

Το Ροδοχώρι Βοΐου βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του Νομού Κοζάνης και ανήκει στον Δήμο Τσοτυλίου.

Στη θέση Παλαιομονάστηρο, έχουν βρεθεί αντικείμενα της Βυζαντινής περιόδου, όμως ακόμη υπάρχουν αμφιβολίες. Τον 17ο αιώνα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ομάδες κατοίκων, οι οποίοι προέρχονταν από το Ραδοβίζι της Παραμυθιάς Ηπείρου και προς ανάμνηση του τόπου τους έδωσαν στο χωριό το όνομα Ραντοβίστι. Το 1845 μέρος του χωριού εξαγοράσθηκε από τους Τούρκους και το 1912 απελευθερώθηκε από αυτούς. Το 1927 το χωριό μετονομάστηκε σε Κρυφό. Αργοτερα εγινε Ροδοχωρι

ΠΑΛΙΟΜΟΝΑΣΤΗΡΟ ΡΟΔΟΧΩΡΙΟΥ,

Στη θέση Παλαιομονάστηρο, έχουν βρεθεί αντικείμενα της Βυζαντινής περιόδου, όμως ακόμη υπάρχουν αμφιβολίες. Τον 17ο αιώνα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ομάδες κατοίκων, οι οποίοι προέρχονταν από το Ραδοβίζι της Παραμυθιάς Ηπείρου και προς ανάμνηση του τόπου τους έδωσαν στο χωριό το όνομα Ραντοβίστι. Το 1845 μέρος του χωριού εξαγοράσθηκε από τους Τούρκους και το 1912 απελευθερώθηκε από αυτούς. Το 1927 το χωριό μετονομάστηκε σε Κρυφό.

15.ΛΕΥΚΟΘΕΑ

Ο οικισμός παλιότερα ονομαζόταν “Χουτούρι”. Δημιουργήθηκε το 1650 μ. Χ. απο Ηπειρώτες

ΦΡΟΥΡΙΟ ΛΕΥΚΟΘΕΑΣ

Στη θέση “ΔΡΑΓΑΣΙΑ” σώζονται θεμέλια από δουλεμένες πέτρες, που ανήκουν πιθανώς σε τείχος και ήταν η ακρόπολη.

Διάσπαρτα αρχαία αντικείμενα (νομίσματα,πιθάρια, αγγεία, σπόνδυλοι κιόνων κλπ.) αποκαλύφτηκαν και στις τοποθεσίες:”Βρονριζινο και “Αριφ λευκαδια”.. Στην τοποθεσία νότια της επάνω συνοικίας, υπήρχε αρχαίος οικισμός. Εδώ υπάρχουν κομμάτια από κεραμίδια και όστρακα ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής.

16, ΛΙΚΝΑΔΕΣ

Μερικά μόνο μέτρα δυτικά από το σημερινό χωριό, στην κορυφή ενός τραπεζοειδούς λόφου που υψώνεται μέσα στο υδάτινο τόξο που σχηματίζει εκεί ο ποταμός Βέλος, υπάρχουν ερείπια της αρχαιότητος.

Υπήρχε η αρχαία πόλη της Ελίμειας με το όνομα Λικνάδες ,Ακρόπολης που ήταν ένας από τους σπουδαιότερους αρχαίους (τειχισμένους) οικισμούς της Ελιμιώτιδας.

Εχουν εντοπιστεί διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα στις θέσεις «Κοπάτσια», «Σοποτούρα»,«Καραγάτσια», «Καλόγερος» ή «Πηγάδια», «Μπαχτσέδια» κ.ά. που μαρτυρούν την ύπαρξη ιερών, και κατοικιών κ.α. Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων.