Ανακυκλώνοντας την ρύπανση (του Δημήτρη Κούλαλη)
Πόσο νομίζουμε ότι απέχουν τα πνιγμένα από τον τοξικό καπνό χωριά της Μαλαισίας από τον μολυσμένο ουρανό του Βόλου; Πόσο απέχει η προ του 2018 Κίνα από τη μετατροπή
της Ελλάδας σε υψικάμινο της Ευρώπης;
ΕΛΛΟΓΑ ΠΑΡΑΛΟΓΑ
ΤΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ της Παρασκευής 18 Σεπτεμβρίου λήγει η διορία διαβούλευσης του σχεδίου νόμου για τα Πλαστικά Μιας Χρήσης και τα αλιευτικά εργαλεία που περιέχουν πλαστικές ύλες. Πρακτικά, αυτό φέρνει την επιβολή της εισφοράς προστασίας θαλάσσιου περιβάλλοντος ύψους 4 λεπτών σε όλες τις πλαστικές συσκευασίες τροφίμων και ποτών κατά την πώλησή τους από καταστήματα μαζικής εστίασης ή λιανικής πώλησης. Το μέτρο θα εφαρμοστεί από την 1η Ιανουαρίου του 2022. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα νομοθετική πρωτοβουλία, την ώρα που, έπειτα από την πυρκαγιά σε εργοστάσιο ανακύκλωσης στην Αθήνα, ανήμερα του δεκαπενταύγουστου, έχει ανοίξει και πάλι η συζήτηση γύρω από το πλαστικό και τον ρόλο των εταιρειών ανακύκλωσης στη χώρα μας.
ΑΣ ΔΟΥΜΕ όμως πρώτα τη μεγάλη εικόνα.
ΤΟ ΠΛΑΣΤΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ στο σύγχρονο κόσμο μας. Τρώμε απ’ αυτό. Πίνουμε απ’ αυτό. Το φοράμε… Ακόμη και τα σωτήρια για την ανθρώπινη ζωή ιατρικά μηχανήματα είναι κατασκευασμένα απ’ αυτό. Είναι το θαύμα του καιρού μας: δυνατό, ευλύγιστο και φθηνό. “Καθώς παράγεται σχετικά φθηνά μπορείς να το διαμορφώσεις σε χιλιάδες διαφορετικά πράγματα”, λέει ο οικονομολόγος Ted Siegler. Το πρόβλημα ωστόσο με τα πλαστικά είναι ότι δεν εξαφανίζονται ποτέ. Με τον Siegler, φαίνεται να συμφωνεί και ο Steve Wong, ιδρυτής της Fukotomi Recycling. Τονίζοντας ότι «το πλαστικό είναι ανθεκτικό, μα απαίσιο, γιατί χρειάζεται 200 χρόνια για να βιοδιασπαστεί». Καλό είναι να λάβετε σοβαρά υπόψη τα λεγόμενα του κ. Wong. Θα καταλάβετε γιατί, σε λίγο.
ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ στο πλαστικό, ένας σημαντικός αριθμός επιστημόνων ανησυχεί σοβαρά για την επίδραση του στην υγεία μας, από τον τρόπο κατασκευής του μέχρι τη χρήση και την απόρριψή του. Παρόλα αυτά η παραγωγή του αυξάνεται συνεχώς. Σήμερα έχουμε 380εκατ. τόνους πλαστικού που παράγονται ετησίως. Με τους ειδικούς να προειδοποιούν ότι με αυτούς τους ρυθμούς , όλος ο κόσμος κινδυνεύει να καταληφθεί από το διάσημο προϊόν της πετροχημικής βιομηχανίας. Μα, αλήθεια, γιατί κάτι τόσο ενσωματωμένο στην καθημερινότητά μας έχει καταστεί παγκόσμια απειλή; Για να απαντήσουμε, ίσως χρειαστεί να εξετάσουμε τα βαθύτερα αίτια, τις ρίζες της σχέσης μας με το πλαστικό. Πώς δημιουργήθηκε αυτή η βιομηχανία; Πώς διαμορφώσαμε το πλαστικό; Κυρίως, όμως, πώς διαμόρφωσε αυτό τη ζωή μας;
ΤΟ ΠΛΑΣΤΙΚΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΡΥΚΤΑ καύσιμα όπως το αργό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Εταιρείες- κολοσσοί όπως η Dow Chemical, η Chevron, η Εxxon Mobil, οι γίγαντες της πετροχημικής βιομηχανίας εν ολίγοις, παίρνουν αυτά τα βασικά συστατικά, τα αναμιγνύουν με άλλα χημικά και τα μετατρέπουν σε ένα είδος πλαστικού, τη ρητίνη. Σας κούρασα με τα διαδικαστικά; Υπομονή. Τώρα μπαίνουμε στο ψητό.
Ανακυκλώστε, κάνει καλό
ΑΝ ΚΑΙ το πλαστικό αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι πολλών καθημερινών συνηθειών των ανθρώπων ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα, η πετροχημική βιομηχανία εκτοξεύθηκε μετά τον Β’ Π.Π. Βλέπεις, οι καταναλωτές ήταν έτοιμοι να ξοδέψουν και χάρη στο πλαστικό είχαν πληθώρα φθηνών αγαθών να επιλέξουν. Όμως, η πραγματική… πλαστική επανάσταση (νέος όρος, καταχωρήστε τον ως τέτοιον, παρακαλώ) ήρθε όταν τα μεγάλα κεφάλια της βιομηχανίας αναψυκτικών συγχώνευσαν τις διαδικασίες παραγωγής του. Όπως αναφέρει σχετικό με τη θεματική του σημειώματος ντοκιμαντέρ: «Ήθελαν αναπτυχθούν και να αποκτήσουν μεγάλα κέντρα, στα οποία θα παρήγαγαν μαζικές ποσότητες αναψυκτικών, που θα διακινούσαν σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο». Και εγένετο πλαστικό μιας χρήσης. Ξέρετε, εκείνη η συσκευασία που συναντάτε κάθε μέρα έξω απ’ την πόρτα του σπιτιού σας ή που κρέμεται σαν εξωγήινο στολίδι στην ουρά των ψαριών, στη θάλασσα… Plastic is a state of mind, θα λέγαμε παραφράζοντας το πρωθυπουργικό σλόγκαν για την επανεκκίνηση του ελληνικού τουρισμού.
ΣΤΟ ΘΕΜΑ μας, όμως.
ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ και κατανάλωση πλαστικού μιας χρήσης, δεν πήρε και πάρα πολύ στα μπουκάλια, τις σακούλες και τις συσκευασίες να αρχίσουν να ρυπαίνουν το περιβάλλον. Ήταν καιρός για δράση. Η λύση άκουγε στο όνομα ανακύκλωση και έμελλε να γίνει μια μεγάλη βιομηχανία με αξία, μόνο το 2018, κοντά στα 3,7 δισ.δολάρια, παρά το γεγονός ότι υπολογίζεται πως μόνο το 9% του συνολικά παραγόμενου πλαστικού έχει εν τέλει ανακυκλωθεί. Το υπόλοιπο θάφτηκε, κάηκε, αφέθηκε στο περιβάλλον. Στα 1971, όμως, η ιδέα της ανακύκλωσης αγκαλιάστηκε από ένα μεγάλο κομμάτι του αναδυόμενου περιβαλλοντικού κινήματος. Εκείνη τη χρονιά κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ και το πρώτο αντιρρυπαντικό διαφημιστικό σποτάκι, που χρηματοδοτήθηκε από τον οργανισμό Keep America Beautiful (ΚΑΒ) και έδειχνε έναν Ινδιάνο να κλαίει βλέποντας την αυξανόμενη περιβαλλοντική μόλυνση. «Οι άνθρωποι ξεκινούν τη μόλυνση», έλεγε το σποτάκι, προετοιμάζοντας την ετυμηγορία, υπό τη συνοδεία πλάνων που έδειχναν ασυνείδητους οδηγούς να πετούν έξω από το αμάξι τους σκουπίδια. Το συμπέρασμα ήταν προβλέψιμο: Οι άνθρωποι, δηλαδή οι απλοί πολίτες είναι αυτοί που ρυπαίνουν, όχι οι εταιρείες που παράγουν τα πλαστικά, αρά αυτοί και μόνο αυτοί μπορούν να σταματήσουν τη ρύπανση. Σας μυρίζει και εσάς ατομική ευθύνη; Δε ρωτώ τυχαία, φυσικά. Όπως προείπα, πίσω από τη διαφήμιση βρισκόταν η οργάνωση ΚΑΒ, η οποία εκείνη την εποχή τύχαινε να έχει οικονομικά αλισβερίσια με τη βιομηχανία αναψυκτικών. Η συνέχεια ήταν δεδομένη. Το μήνυμα δούλεψε. Κι ο κόσμος έστρεψε την προσοχή του σε θέματα όπως τα σκουπίδια και η ανακύκλωση. Με τον τρόπο όμως που ήθελαν οι… από πάνω. Οι κατασκευαστές πλαστικών συσκευασιών μπορούσαν πλέον να πουλούν περισσότερο. Η μόνη τους υποχρέωση απέναντι στο περιβάλλον και την κοινωνία ήταν να τυπώνουν επάνω στα πλαστικά τη σήμανση με τα βελάκια (το σήμα κατατεθέν των ανακυκλώσιμων προϊόντων), όπως αποφάσισε το Αμερικανικό Συμβούλιο Πλαστικών. Για τον Μάρτιν Μπουρκ, εκτελεστικό διευθυντή του Κέντρου Οικολογίας στο Μπέρκλεϊ των ΗΠΑ: «Ήταν η προαιρετική προσπάθεια- των εταιρειών του κλάδου- να επιτρέψουν στον κόσμο να ταξινομεί – τα προϊόντα- σε κατηγορίες εκ των οποίων, μία ή δύο ήταν πραγματικά ανακυκλώσιμες».
Κίβδηλη ευφορία
ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1990, πάνω από 10 χιλιάδες κοινότητες στις ΗΠΑ προχώρησαν στην εγκαθίδρυση προγραμμάτων ανακύκλωσης. Η εποχή της παγκοσμιοποίησης είχε έρθει και σταδιακά κι άλλες χώρες μπήκαν στο νόημα, καθιερώνοντας τη συλλογή και ανακύκλωση των πλαστικών πάντα με γνώμονα το κόστος και το κέρδος. Πολύ γρήγορα έγινε αντιληπτό ότι ήταν φτηνότερο και πιο εύκολο για τα ανεπτυγμένα κράτη να πουλήσουν το πλαστικό τους σε μία άλλη χώρα. Ο λόγος φυσικά για την Κίνα. Την πάλαι ποτέ Μέκκα της ανακύκλωσης πλαστικών απορριμάτων. Άλλωστε, είχε όλα τα φόντα… Η εξαιρετικά μεγάλη βιομηχανική της υποδομή, το φθηνό εργατικό δυναμικό και η ισχυρή ναυτιλιακή της παρουσία (αναγκαία για την φθηνή εισαγωγή κοντέινερ με πλαστικά από όλη την οικουμένη) ήταν μερικά μόνο απ’ αυτά. Σημειώστε ακόμη ότι το ανακυκλωμένο πλαστικό ήταν φθηνότερο από το καινούριο. Έχει κι αυτό τη σημασία του. Ήταν μια win-win συμφωνία. Οι κινεζικές εταιρείες έβγαζαν χρήμα ανακυκλώνοντας, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος, ενθουσιασμένος που απομακρύνθηκαν τα σκουπίδια από την πόρτα του, συνέχιζε να καταναλώνει. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι το 2017, υπολογίζεται ότι η Κίνα αγόραζε τα 3/4 των παγκόσμιων απορριμάτων πλαστικού. Μόνο που, όπως πάντα, ό, τι αρχίζει ωραίο τελειώνει με πόνο. Κι αυτό δεν το γνωρίζουν μόνο οι πικραμένες καρδιές, που λέει και το γνωστό λαϊκό άσμα, αλλά τώρα πια και οι διαχειριστές των εσωτερικών υποδομών ανακύκλωσης των υπόλοιπων χωρών.
ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΜΟΛΥΝΣΗ που προκάλεσε η καύση των περίσσιων απόβλητων από τις κινεζικές εταιρείες ανακύκλωσης, η μέθη του κέρδους έδωσε τη θέση της στην πραγματικότητα. Τον Ιούλιο του 2018, η κινεζική κυβέρνηση εξαπέλυσε μια επιθετική πολιτική αντιρρύπανσης, με σκληρά μέτρα ενάντια στα λεγόμενα ξένα σκουπίδια. Το Πεκίνο είχε αποφασίσει ότι θα πάψει να αποτελεί πλέον τον μπλε κάδο του πλανήτη. Οι Κινέζοι πολίτες είχαν δικαίωμα να ξαναδούν το μπλε του ουρανού. «Όταν η Κίνα (…) είπε όχι σε ένα σωρό υλικά, κυρίως πλαστικά, οδήγησε τον υπόλοιπο κόσμο σε πανικό», εξηγεί η Κίμπερλι Σάιμπλι, διευθύντρια συμμόρφωσης και πελατειακών σχέσεων στην Υγειονομική Υπηρεσία της κομητείας Μαρίν, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Μη βιαστείτε να με κατηγορήσετε για άκριτη υιοθέτηση των αντικινεζικών κορώνων της αντίπερα όχθης του Ατλαντικού. Το πρόβλημα, άλλωστε, δεν είναι στη λέξη «πανικός», αλλά στο ρήμα «οδήγησε»…
ΠΑΡΟΛΑ ΑΥΤΑ, το πρόβλημα παρέμενε: Οι σωροί επί σωρών ανακυκλώσιμων υλικών, μάλιστα με μήκος όσο ένα γήπεδο ράγκμπι, όπως χαρακτηριστικά έλεγαν τα αμερικανικά ΜΜΕ, έψαχναν ανάδοχη οικογένεια. Ο κόσμος των… ανεπτυγμένων έψαχνε τον νέο παγκόσμιο σκουπιδότοπο. Η νοτιοανατολική Ασία ήταν το ιδανικό μέρος για το κοινό μεν, βρώμικο δε μυστικό των ΗΠΑ, της Ευρώπης, της Ιαπωνίας κ. ά. Η ζωή των κατοίκων της Κουάλα Λουμπούρ στη Μαλαισία, θα άλλαζε για πάντα. Τόσο για ανθρώπους σαν τον ΣΚ Γιαν, ιδιοκτήτη μονάδας ανακύκλωσης, με περιουσία ύψους 10εκατ. δολαρίων, όσο και για τους κατοίκους των περιοχών γύρω από τα παράνομα στην πλειοψηφία τους εργοστάσια του πράσινου θαύματος.
ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ του κ. Γιαν δουλεύει υπό το καθεστώς 24/7. Μα, ακόμη κι έτσι είναι αδύνατο να εξυπηρετήσει το χείμαρρο των πλαστικών που έχει ξεχειλίσει στη χώρα Η λύση βρέθηκε στο αυθαίρετο κάψιμο των σκουπιδιών και τη ρίψη τους στον δρόμο των επαρχιακών πόλεων, λίγο έξω από την πρωτεύουσα. «Κάθε πρωί μυρίζουμε καμένο στην κοινότητά μας, καμένο πλαστικό στον αέρα», παραπονιέται ο Τσιάμ Γιαν Τουάν, κάτοικος της Κλάνγκ. Ενώ επισημαίνει και την απροθυμία των τοπικών αρχών να επιληφθούν του θέματος. Αλλά και οι κάτοικοι του μικρού χωριού Τζεντζάρομ σοκαρίστηκαν όταν βρήκαν έναν τεράστιο σωρό λίγο έξω από το κέντρο της μικρής τους πόλης. Το 2018 εισήχθησαν 1 εκατομμύριο τόνοι πλαστικών αποβλήτων, αποκαλύπτει η ακτιβίστρια Pua Lay Peng. Φανερώνοντας ταυτόχρονα τον πραγματικό αντίκτυπο της παράνομης καύσης απορριμάτων στην περιοχή: Αναπνευστικά προβλήματα, κυρίως σε μικρά παιδιά, αύξηση έως και 4 φορές των περιπτώσεων καρκίνου, επιβάρυνση της υγείας ανθρώπων με άσθμα…
ΑΝΑΡΩΤΙΕΜΑΙ, μετά από όλα αυτά: Πόσο μας κοστίζει η ανακύκλωση, όταν η βιομηχανία που κρύβεται πίσω από τους πολύχρωμους κάδους με τα περιστρεφόμενα βελάκια, τις περισσότερες φορές, δεν αποτελεί παρά μια παρασιτική κάστα που κερδοσκοπεί ρυπαίνοντας;
ΚΙ, ΕΝ ΤΕΛΕΙ, πόσο νομίζουμε ότι απέχουν τα πνιγμένα από τον τοξικό καπνό χωριά της Μαλαισίας από τον μολυσμένο ουρανό του Βόλου που δέχεται καθημερινά τους ρύπους της καύσης σκουπιδιών από τα εργοστάσια της ΑΓΕΤ; Πόσο νομίζουμε ότι απέχει η προ του 2018 Κίνα από τη μετατροπή της Ελλάδας σε υψικάμινο της Ευρώπης; Ο γενικός γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του υπουργείου Περιβάλλοντος , κ. Γραφάκος είχε πει τον περασμένο Νοέμβριο: «Δεν μπορούμε εμμονικά να απαγορεύουμε την παραγωγή ενέργειας από τα απορρίμματα. Το λέμε ευθέως, ο επόμενος εθνικός σχεδιασμός που θα τροποποιηθεί μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2020 θα είναι ανοιχτός ως προς τις τεχνολογίες και θα βοηθήσει με αυτό τον τρόπο να μειωθούν τα απορρίμματα που θάβονται». Η νέα μεγάλη επενδυτική ευκαιρία, λένε στον “Ημεροδρόμο” άνθρωποι με καλή γνώση του θέματος, είναι η παραγωγή ενέργειας ευκολότερα και φθηνότερα. Ακόμη κι αν απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα διόξινες, τοξίνες, μικροσωματίδια κ.λπ. Εξάλλου, όπως λέει κι ο πρώην κάτοχος του 7% τoυ συνόλου του εισαγόμενου ανακυκλώσιμου στην Κίνα, κ. Wong: «Για πολλές εταιρείες ανακύκλωσης ο βασικός στόχος είναι να βρεθεί ο πιο αποτελεσματικός τρόπος ανακύκλωσης. Όμως, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος, δεν είναι και ο πιο περιβαλλοντικός». Εσείς, δεν έχετε παρά να κάνετε την αντιστοιχία.
ΠΗΓΗ: Ημεροδρόμος
