Έφυγε απο τη ζωή η Ελένη Γρηγοριάδου... Η γυναικεία αντίσταση στην Ξηρολιμνη Κοζάνης
Γρηγοριάδου Ελένη 21/10/1921 – 21/09/2020.
Παραθέτουμε τον συγκινητικό επικήδειο λόγο που εκφώνησε μέλος
της Τομεακής Επιτροπής Κοζάνης του ΚΚΕ:
“Η Τομεακή Επιτροπή Κοζάνης του ΚΚΕ αποχαιρετά τη συντρόφισσα Ελένη Παπαδοπούλου Γρηγοριάδου που έφυγε πλήρης ημερών, έχοντας συνδέσει τη ζωή της μετην υπόθεση του ΚΚΕ για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης από την καπιταλιστική εκμετάλλευση.
Η συντρόφισσα Ελένη γεννήθηκε το 1921 στη Ρωσία, σε ποντιακή οικογένεια, από όπου έφυγαν ως πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν στην Ξηρολίμνη.
Από νεαρή ηλικία, μαζί με το σύντροφο της Κώστα Γρηγοριάδη, ξεκίνησαν την κοινή τους πορεία στη ζωή αλλά και το συλλογικό αγώνα, μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ
Τα δύσκολα χρόνια της κατοχής ο σύζυγός της πήρε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση.Στη συνέχεια εξορίστηκε στη Μακρόνησο για 1 χρόνο μαζί με άλλους Ξηρολημνιώτες.Η συντρόφισσα Ελένη, ακλόνητη απέναντι στις δυσκολίες και τις κακουχίες, συνέβαλε στο μετερίζι του αγώνα για την απελευθέρωση του λαού.
Είναι χαρακτηριστικές οι ιστορίες που έλεγε στους νεότερους συντρόφους, που αποτελούν παράδειγμα αφοβίας απέναντι στον αντίπαλο, όσο ανίκητος και αν φαίνεται: Τα χρόνια της κατοχής, στην άκρη του χωριού, μπροστά στο δημόσιο δρόμο, λειτουργούσε ο αστυνομικός σταθμός των Γερμανών Η συντρόφισσα Ελένη, περνούσε δίπλα από το σταθμό άφοβη, στο δρόμο για τον κάμπο, κρύβοντας μέσα στα δέματα από στάχυα, όπλα και πολεμοφόδια για τους αντάρτες του ΕΛΑΣ
Σε όλη της τη ζωή, σε όλες τις καμπές, στάθηκε άξιο μέλος του ΚΚΕ, περήφανη κομμουνίστρια και σύμβολο αγώνα στο χωριό, δίπλα στους φτωχούς αγρότες και αγρότισσες
Είναι χαρακτηριστικό ότι τη δεκαετία του ’80 συμμετείχε ως αντιπρόσωπος των συλλόγων γυναικών της περιοχής στο Συνέδριο της ΟΓΕ (Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας). Μιλώντας για τη ζωή της αγρότισσας του χωριού, τους αγώνες της φτωχής αγροτιάς, ξεσήκωσε όλο το Συνέδριο!Μαζί με το σύζυγό της ήταν μέλη της ΠΕΑΕΑ και έδιναν αγώνα για να κρατηθούν «ζεστά»τα ιδανικά της Εθνικής Αντίστασης, να αποτελέσουν παράδειγμα αγώνα για τις νέες γενιές
Η συντρόφισσα Ελένη ήταν αγαπητή σε όλο το χωριό, για τη δράση της και τη στάση ζωής της. Είναι χαρακτηριστικό του κύρους που είχε σε όλους τους κατοίκους η προσπάθεια να μαζέψει οικονομική ενίσχυση για το Κόμμα, δραχμή τη δραχμή, που ανταποκρίνονταν όλοτο χωριό.Σύντροφος ήταν ο Ριζοσπάστης που πάντα με ζήλο ζητούσε από τους συντρόφους να της φέρνουν ακόμα και τις τελευταίες μέρες της ζωής της.
Συντρόφισσα Ελένη, η αγωνιστική σου αξιοπρέπεια, το παράδειγμα σου ας είναι η σποράγια τις νέες γενιές κομμουνιστών. Η ακλόνητη στάση σου ας είναι μια μικρή παρηγοριά για λους τους αγαπημένους σου, τα παιδιά σου, τους συγγενείς σου και για μας τους συν-τρόφους σου στο Κόμμα.Το παράδειγμα σου θα λάμπει φωτεινό για τις νέες γενιές των κομμουνιστών και κομμουνιστριών, θα παίρνουμε δύναμη από την τόλμη σου, την αταλάντευτη στάση σου μέσα στο Κόμμα σε όλες τις συνθήκες.
Σε αποχαιρετάμε με την υπόσχεση ότι με μεγαλύτερο πείσμα και δύναμη θα συνεχίσουμε την πάλη μας για το δίκιο του λαού μας, για το σοσιαλισμό-κομμουνισμό.
Καλό ταξίδι συντρόφισσα.”
Τομεακή Επιτροπή Κοζάνης του ΚΚΕ
Η Γυναίκα στην Κατοχή και την Αντίσταση
«Κι όταν μιλάμε για αντίσταση, δεν πρέπει να τρέχει ο νους μας μόνο
στην ένοπλη πάλη και στον ένοπλο αγώνα στα πολεμικά μέτωπα στα βουνά.
Όταν λέμε Εθνική Αντίσταση δεν εννοούμε μόνον εκείνους που συμμετείχαν
ενεργητικά στον αγώνα, ή ανήκαν σε αντιστασιακές οργανώσεις. Δε
λογαριάζουμε μόνο τους αντιστασιακούς, αυτούς που παίζαν τη ζωή τους
κορώνα-γράμματα, κάθε μέρα, τους πρωτοπόρους, τους τολμηρούς, τα
παλληκάρια, τους μπροστάρηδες. Όταν αναφερόμαστε στην Εθνική Αντίσταση,
δεν εννοούμε μόνο τους φυλακισμένους, τους ομήρους, τους εκτελεσμένους.
Συμπεριλαμβάνουμε όλους όσοι αντιστέκονταν με οποιονδήποτε τρόπο
στην κατακτητή. Όλους εκείνους οι οποίοι με την ανυπακοή τους να
πειθαρχήσουν στις εντολές του κατακτητή, με την άρνησή τους, με την
εναντίωσή τους να αποδεχτούν οποιαδήποτε εντολή του, δεν υπέκυπταν, αλλά
αγωνίζονταν. Αντίσταση έκανε και ο μαχητής και εκείνος που δεν πίστευε σε
όσα του κανοναρχούσε ο κατακτητής. Αντίσταση έκανε κι όποιος έδινε μια
μπουκιά ψωμί στον πεινασμένο και μια κούπα νερό στο διψασμένο να
ξεδιψάσει.
Αντίσταση έκανε και η μάνα του αγωνιστή, του ομήρου, του φυλακισμένου,
που ξεροστάλιαζε ώρες, μεσάνυχτα, μήνες και χρόνια να τον περιμένει μπροστά
στις θύρες της αγωνίας και προσμονής, κι εκείνος να μην έρχεται κι ούτε να
παίρνει μήνυμά του. […] Η ικανότητα να μετατρέπεται από το κάθε άτομο,
το καθεστώς της δουλείας, με την πείνα, τις αρρώστιες, τους
βασανισμούς και τις εκτελέσεις, σε καθεστώς που έπρεπε να ανατραπεί,
αυτό αποτελούσε κατάφαση στη ζωή και κατάφαση αγώνα γαι τη ζωή,
αυτό εσήμαινε αντίσταση. Η αντίσταση προσδιορίζει την έννοια της
προσφοράς γαι τη σωτηρία του συνόλου, την υπέρτατη έγνοια για το
κοινωνικό σύνολο, για το έθνος».
(Μανώλης Γλέζος, Εθνική Αντίσταση 1940-1945, Τ. Α΄, Αθήνα: Στοχαστής, σ.
Οι γυναίκες μαζί με τους νέους αναλαμβάνουν το άνοιγμα των
σχολείων και των παιδικών σταθμών, την περίθαλψη των παρανόμων, των
καταδιωκόμενων, των φυλακισμένων, των πυροπαθών. Στην ελεύθερη Ελλάδα
σημαντική ήταν η προσφορά τους στην ίδρυση και τη λειτουργία νοσοκομείων,
αναρρωτήριων, ιατρικών κέντρων, σταθμών πρώτων βοηθειών. Πολλά
πρόσφεραν επίσης στον τομέα της ψυχαγωγίας και του εκπολιτισμού. Τη
μεγαλύτερη όμως ανάγκη από την παραδοσιακή δουλειά των γυναικών την είχε
ο λαϊκός στρατός. Οι αντάρτες χρειάζονται καθαρά ρούχα, μάλλινες κάλτσες,
φανέλες, πουλόβερ αλλά και ηθική στήριξη που οι γυναίκες πρόθυρα τους
προσφέρουν. Η προσφορά τους όμως δεν σταματά εκεί. Μετέχουν σε έργα που
δεν θεωρούνται ταιριαστά με τη «γυναικεία φύση». Αναλαμβάνουν την
φρούρηση του χωριού, είναι σύνδεσμοι, κρατούν το τηλέφωνο και σε ιδιαίτερα
κρίσιμες και δύσκολες στιγμές εμφανίζονται και στο πεδίο της μάχης.
Υπολογίζεται ότι στον τακτικό στρατό η αναλογία ανάμεσα στους μάχιμους και
τους στρατιώτες των υπηρεσιών ήταν 1 προς 7 και στο αντάρτικο 1 προς 14:
αυτοί στην πλειονότητα τους ήταν γυναίκες. Και στο πολιτικό κίνημα ξεφεύγουν
από τα «γυναικεία έργα» και προσχωρούν προς την αυτονόμηση τους από την
οικογένεια. Αρκετές φεύγουν από το σπίτι και ζουν στην παρανομία ή βγαίνουν
στο βουνό στις ελεύθερες περιοχές, ως καθοδηγήτριες γυρνούν τα χωριά,
κοιμούνται σε ξένα σπίτια και ταξιδεύουν μέσα από άγρια δάση.
(Τασούλα Βερβένιώτη ««Οι υποδειγματικές διμοιρίες ανταρτισσών ΕΛΑΣ–
ΕΠΟΝ στη Μακεδονία» στο Μακεδονία και Θράκη, 1941–1944. Κατοχή–
Αντίσταση–Απελευθέρωση, Διεθνές Συνέδριο: ‘Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου
του Αίμου και Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ/νίκης, Τμήμα Ιστορίας και
Αρχαιολογίας, σ. 311–322. Θεσσαλονίκη: ΄Ιδρυμα Μελετών Χερσονήσου του
Αίμου.)
(4,5,6: Παραθέματα του σχολικού βιβλίου Ιστορίας Γ΄ Γυμνασίου,
ενότητα 48).
Στην Ελλάδα η συμμετοχή των γυναικών στην Εθνική Αντίσταση υπήρξε
μεγάλη, σημαντική , πολύπλευρη και αξιόλογη. Σημαντική ένδειξη της συμμετοχής
των Ελληνίδων στην προσπάθεια αντίστασης κατά του κατακτητή είναι το γεγονός
ότι στο συλλαλητήριο της Αθήνα στις 22 Ιουλίου 1943 τουλάχιστον δύο από τα
θύματα ήταν γυναίκες. Γυναίκες στις πόλεις και τα χωριά προσέφεραν την εργασία
τους γενναιόδωρα για την απελευθέρωση της χώρας. Η συμμετοχή των γυναικών
στις οργανώσεις, ενώ στην αρχή ξεκινά με αργό ρυθμό, τον τελευταίο χρόνο της
Κατοχής αυξάνεται με ρυθμό γεωμετρικής προόδου. Οι περισσότερες γυναίκες
οργανώθηκαν μετά την άνοιξη του 1943. Όπως ήταν φυσικό, η έντονη δράση των
γυναικών που περιγράφηκε παραπάνω επέφερε και τις αναμενόμενες αντιδράσεις
από τη μεριά των σωμάτων κατοχής. Η ενεργός συμμετοχή των γυναικών
προκάλεσε πλήγματα στο στρατό κατοχής όχι μόνο αναλογιζόμενοι τις υλικές
φθορές αλλά λαμβάνοντας υπόψη ότι οι γυναίκες αυτές με τις ενέργειές τους
τόνωσαν το γενικότερο αίσθημα για αντίσταση αλλά και βοήθησαν στη συνέχιση
του αγώνα. Οι συνέπειες της δράσης αυτής των γυναικών αφορούσαν άλλοτε τις
ίδιες άλλοτε όμως τις οικογένειές τους ή ακόμα σε πολλές περιπτώσεις και
ολόκληρα χωριά. Τα παραδείγματα που επιβεβαιώνουν την εκδικητική διάθεση των
κατακτητών καθώς και τη βιαιότητα που επέδειξαν σε ολόκληρους πληθυσμούς
είναι δεκάδες σε ολόκληρη την επικράτεια. Η οποιαδήποτε δράση των
αντιστασιακών που έπληττε τα σώματα κατοχής θεωρήθηκε πράξη δολιοφθοράς
κατά του κατακτητή και τα αντίποινα υπήρξαν βαριά, βίαια και συχνά απάνθρωπα.
Ανάμεσα στους βασανιστές και δολοφόνους των γυναικών αυτών υπήρξαν και
αρκετοί Έλληνες συνεργάτες του κατακτητή».
Η Ελληνίδα στον αγώνα για εθνική και κοινωνική ελευθερία
«Δεν ντρέπεστε να βγαίνετε κι εσείς οι γυναίκες στα πεζοδρόμια αντί να
κάθεστε στο σπίτι σας να κοιτάξετε τα παιδιά σας», είπε κάποιος ασυνείδητος
«Έλληνας» σε μια νέα. Κι αυτή τον κοίταξε με περιφρόνηση και του απάντησε:
«Οι Ελληνίδες δεν μπορούν να είναι σκλάβες και μάνες σκλάβων. Σήμερα ο
προορισμός μας είναι ο αγώνας για τη ζωή και τη λευτεριά όλων των παιδιών
της Ελλάδας». Με το στόμα της απαντούν όλες οι Ελληνίδες.
«Ηρωίδες του ‘43», στο Γυναικεία δράση, 25-3-43. Τ. Βερβενιώτη, Η
γυναίκα της Αντίστασης, Οδυσσέας, Αθήνα 1994, σ. 275-276
- «Πολλές Ελληνίδες πήραν μέρος στον αγώνα εναντίον των κατακτητών.
Μερικές, μάλιστα, έγραψαν με αίμα τη δική τους ιστορία αντίστασης. Η
Ηλέκτρα Αποστόλου, η Λέλα Καραγιάννη, η Ηρώ Κωνσταντοπούλου και η
Παναγιώτα Σταθοπούλου είναι μερικά μόνο παραδείγματα γυναικών που
θυσιάστηκαν. Επίσης, αρκετές γυναίκες εντάχθηκαν στα ένοπλα τμήματα
του ΕΛΑΣ». - «Τον Μάρτιο του 1944 το ΕΑΜ δημιούργησε την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής
Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), γνωστότερη ως κυβέρνηση του βουνού, η οποία
ανέλαβε τη διοίκηση των απελευθερωμένων περιοχών. Λίγο καιρό αργότερα
οργανώθηκαν, όπου ήταν εφικτό, εκλογές για την ανάδειξη Εθνικού
8
Συμβουλίου (εθνοσυνέλευση). Τότε ψήφισαν για πρώτη φορά στην
Ελλάδα γυναίκες αλλά και νέοι από 18 ετών. Το Εθνικό Συμβούλιο, στο οποίο
εκλέχτηκαν και πέντε γυναίκες, συνήλθε στο χωριό Κορυσχάδες της
Ευρυτανίας» - Αποφάσισαν να οργανώσουν και τις γυναίκες […] Μου είπαν: «Να
’ρθεις κι συ στην Οργάνωση. Να οργανωθούμε ενάντια στους κατακτητές […]
κι εγώ δέχτηκα αμέσως. Ήμασταν μια γκρούπα –πέντε –έξι στην αρχή. Οι δυο
κόρες του Κουτσίνα, εγώ κι άλλες δυο κοπέλες απ’ το χωριό μας. Οι γονείς
μου δε θέλανε. Δεν ήταν μονάχα ο φόβος απ’ τους Ιταλούς, αλλά ήταν –πώς
να το πω;- η κατακραυγή απ’ το χωριό. Νόμιζαν ότι εμείς που μπήκαμε στην
Οργάνωση και πηγαίναμε σε κανένα διπλανό χωριό για δουλειά-ότι εμείς δεν
είμαστε καλά κορίτσια».
(Μαρτυρία Δ. Γκριζιώνα, στο Βασιλική Παπαγάννη, Κραυγές της μνήμης.
Κατοχή-Αντίσταση-Εμφύλιος, Αθήνα, Σοκόλης 2005, σ. 163) - Δασκάλα: «Έβλεπες τις γυναίκες που οντότητα δική τους δεν
είχανε, ήτανε κινούμενα των ανδρών, να λένε: ‘Μα κάτι είμαι κι εγώ, κάτι
μπορώ κι εγώ’, άρχισαν να σκέφτονται ότι μπορούν κι αξίζουν και κάτι τι, όχι
μόνο να μαγειρεύουν, να πλένουν και να δέχονται εντολές. Αυτό ήταν το
πρώτο ξύπνημα της αγρότισσας, το οποίο αυτό τους έκανε μεγάλη
εντύπωση».
Αγρότισσα: «Μας άρεσε και μας τραβούσε, για αυτό πηγαίναμε (στις
συνελεύσεις αυτές). Ηθέλαμε κι εμείς λίγο… να ξεβγούμε, να μη μας λένε
σήκω-σήκω, κάτσε -κάτσε. Γιατί οι άντρες ήτανε έτσι τότε, σαν
δικτατορία, οπού λένε…».
Αγρότισσα: «Μια ελευθερία ηθέλαμε κι εμείς σαν γυναίκες οπού
ήμασταν, να έχουμε δικαίωμα να μιλούμε, να μην είμαστε στους άντρες…
να μας δέρνουν και να δουλεύουμε. Ηθέλαμε κι εμείς λευτεριά. Εδώ
βγήκαμε στα βουνά, πυρομαχικά να τα κουβαλούμε στον ώμο,
πολυβολεία να κάνουμε, μέρα νύχτα να δουλεύουμε, συνδέσμοι,
πηγαίναμε κι εμείς συνδέσμοι ας είμαστε γυναίκες, κι ηθελήσαμε κι εμείς
το καλό να μας ερθεί. Να έχουμε μια λευτεριά, να μην έχουμε σκλαβιά,
πώς το λένε, νa μην μπορούμε να μιλήσουμε…».
Ρίκη Βαν Μπουσχότεν, Ανάποδα χρόνια: Συλλογική μνήμη και Ιστορία στο
Ζιάκα Γρεβενών, Πλέθρον, Αθήνα 1997, 102.
Ο γυναικείος αντιστασιακός αγώνας
Στην αντιφασιστική πάλη ενάντια στην ξενική κατοχή
ξεπηδά ένας νέος παράγοντας, πρώτη φορά τόσο
σημαντικός και τόσο μαζικός, στην ιστορία των
ελληνικών αγώνων. Είναι η γυναικεία συμβολή. Επί
τέσσερα χρόνια η Ελληνίδα έδωκε στον αγώνα αυτόν τα
πάντα. Θυσίασε επάγγελμα, υπάρχοντα, την υγεία της,
τα παιδιά της και τη ζωή της. Κορίτσια του θρανίου
μέσα στα ιδανικά της Ε.Π.Ο.Ν. κι αγρότισσες γιαγιάδες
κάτω από τα συνθήματα του Ε.Α.Μ.-Ε.Λ.Α.Σ. κατάφεραν
απίστευτα πράματα. […] Τη βρίσκουμε ζωσμένη τ’
άρματα και να πολεμά στα βουνά. Τη βρίσκουμε ελασίτισσα φρουρό
διαφεντεύοντας της Ελλάδας τις πόρτες. […] Κύματα κοριτσιών στη διαδήλωση
να καλύπτουν τα τανκς. Τα εκτελεστικά αποσπάσματα να γαζώνουν το στήθος
της κι αυτή να στέκει αγέρωχη φωνάζοντας: Ζήτω η λευτεριά! Τη βρίσκομε να
υφαίνει, να πλένει, να μοχτεί μέρα-νύχτα για τους αντάρτες μας. Να κουβαλά
ζαλίγκα τ’ αντάρτικα πολεμοφόδια στ’ απάτητα ρουμάνια, όπου δεν επλησίαζε
μήτε πουλί πετάμενο. […] Να θάβει τα πρώτα παιδιά της και να ετοιμάζει
γρήγορα να ρίξει και τα υπόλοιπα στου χάρου τον αγώνα. […] Οι γυναίκες που
σκίζανε το μοναδικό τους πουκάμισο και το’ καναν σημαία. […] Οι γυναίκες που
φούσκωναν τ’ ανύπαρκτα από τη στέρηση στήθια τους με τον παράνομό μας
τύπο και μας τον κουβαλούσανε […] Οι γυναίκες που κρύβανε, που θρέψανε, που
πλέναν τις πληγές στα ξένα παλικάρια μας όταν τα δικά τους παιδιά δεν
υπήρχανε πια. Κι οι γυναικείοι σύνδεσμοι που σκαμπανέβαζαν βουνά να
συναντήσουν τους πολεμιστές μας. […] Κι εκείνες οι αξέχαστες κινητοποιήσεις
των γιαγιάδων, όταν “συντεταγμένες” ζητούσαν από τους δολοφόνους ψωμί για
τα εγγόνια τους. […] Αυτών όλων τη θυσία δε θα τη λησμονήσει η Γη…
(Μέλπω Αξιώτη, Άπαντα. Γ’ τόμος. Χρονικά, Αθήνα, Κέδρος, 1980, σ. 195-198)
ΠΗΓΗ: karagiannia.gr
