Λέξεις και φράσεις της Ποντιακής διαλέκτου με ρίζες από την αρχαιοελληνική διάλεκτο | 1. Άλικον 2. Εβρουχνίασεν 3. Εσάπεν 4. Εκάγα 5. Κρίματα 6. Συρίζω (της Δέσποινας Μιχαηλίδου - Καπλάνογλου)
Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου που εμφανίζονται στον τίτλο της σημερινής δημοσίευσης αντλήθηκαν από το τραγούδι η ‘’πίτα’’.
ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
Η πίτα
Η πίτα εβρουχνίασεν ο πετεινόν εσάπεν
τεμέτερον ο Γιωρίκας κάθκαν ημέραν χάται.
*Η πίτα, η πίτα το αλυκόν η πίτα εγώ απ’ ατό πως έφαγα
και εκάγα ασή δίψα κανείς νερό κ’ εδώκε εμέν και εκάγα ασή δίψα.
* Αφκά σο παραθυρόπο ς’ τραγωδώ και συρίζω
εσύ αφκά κι κατηβαίντς καίουμαι και βρουλίζω.
* Η πίτα, η πίτα το αλυκόν η πίτα εγώ απ’ ατό πως έφαγα
και εκάγα ασή δίψα κανείς νερό κ’ εδώκε εμέν και εκάγα ασή δίψα.
*Λύε με, μάνα μ’, λύε με λύε με θ’ αποθάνω
φοβούμαι εποίκα κρίμματα και κατ’ κακό παθάνω.
*Η πίτα, η πίτα το αλυκόν η πίτα εγώ απ’ ατό πως έφαγα
και εκάγα ασή δίψακανείς νερό κ’ εδώκε εμέν και εκάγα ασή δίψα.
*Τα ρασομήτα ένοιξαν τα λεφτοκάρεα φύλλα μαθάνω σεβταλούκ
εφτάει τεμόν η τρανταφύλλα.
*Η πίτα, η πίτα το αλυκόν η πίτα εγώ απ’ ατό πως έφαγα
και εκάγα ασή δίψα κανείς νερό κ’ εδώκε εμέν και εκάγα ασή δίψα.
ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Η ΠΙΤΑ
Η πίτα μούχλιασε και ο πετεινός σάπισε και ο δικός μας ο Γιώργης
κάθεται όλη την ημέρα και χάνεται
Η πίτα ήταν αλμυρή εγώ από αυτό πως το έφαγα και κάηκα από την δίψα κανένας δεν μου έδωσε νερό κάηκα από την δίψα
Κάτω από το παράθυρο σου τραγουδώ και τσιρίζω εσύ κάτω δεν κατεβαίνεις καίγομαι και τρελαίνομαι
Η πίτα ,η πίτα η αλμυρή η πίτα αυτή εγώ πως την έφαγα και κάηκα από την δίψα κανείς νερό δε με έδωσε και κάηκα από την δίψα
Αλλοίμονο σε με μάνα αλλοίμονο σε μένα θα πεθάνω φοβάμαι πως έκανα αμαρτίες και κάποιο κακό θα πάθω.
Η πίτα η πίτα η αλμυρή η πίτα εγώ πως από αυτή έφαγα και κάηκα από την δίψα κανείς νερό δεν με έδωσε και κάηκα από την δίψα
Στην βουνοκορφή άνοιξαν τα φύλλα στα φουντούκια και η δική μου η Τρανταφύλλα (προσωνυμία ωραίας κόρης) ερωτοτροπεί .
Η πίτα ,η πίτα η αλμυρή η πίτα αυτή εγώ πως την έφαγα και κάηκα από την δίψα κανείς νερό δε με έδωσε και κάηκα από την δίψα.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ
1.Αλικόν.
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη :Άλλας
Ετυμολογία : άλας < (λόγιο) αρχαία Ελληνική άλας
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο :
Συγγενικές λέξεις : Άναλον
============================================================
2. Εβρουχνίασεν
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη :ευρώς ,ευρωτίαση
Ετυμολογία : ευρωτιώ < αρχαία Ελληνική ευρωτιάω / ευρωτιώ< ευρώς.
Ευρωτίαση < ευρωτιώ < αρχαία Ελληνική ευρωτιάω / ευρωτιώ< ευρώς.
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Μούχλιασε.
Συγγενικές λέξεις : Βρουχνέας , βρουχνάρης .
============================================================
3.Εσάπεν
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Σήπω , αόριστος εσάπην
Ετυμολογία : σάπιος < μεσαιωνική Ελληνική σάπιος < σαπίζω < αρχαία σήπομαι (αόριστος εσάπην), παθητική φωνή του ρήματος σήπω
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Σάπισε
===========================================================
4 . Εκάγα
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Καίομαι.
Ετυμολογία : καίγομαι <αρχαία Ελληνική καίομαι παθητική φωνή του ρήματος καίω άγνωστης ετυμολογίας και χωρίς συγγενείς λέξεις έξω από την ελληνική.
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Κάηκα.
============================================================
5.Κρίματα
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Κρίμα
Το κρίμα παράγεται από το Αρχαίο Ελληνικό ρήμα κρίνω που σημαίνει κρίσις καταδίκη, αλλά και α) αμαρτία( το κρίμαν ς σην γούλα σ΄) ,και β) δήλωση εκπλήξεως,λύπης, συμπαθείας επί γεγονότος λυπηρού η όχι ευχάριστου (κρίμαν επιφ.).
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Αμαρτίες.
============================================================
6.Συρίζω
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : σίζω.
Ετυμολογία : σίζω < αρχαία Ελληνικό σίζω < (ηχομιμητική λέξη)
Ρήμα σίζω(λόγιο ) συρίζω, βγάζω συριστικό ήχο.
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Σφυρίζω.
Συγγενικές λέξεις : Ποντιακό Σύρισμαν=σφύριγμα.
