Ο Καπιταλισμός έχει “επέτειο”…
Νίκος Μπογιόπουλος
Πάμε πίσω πριν από 85 χρόνια. Η μεγαλύτερη καπιταλιστική κρίση του 20ου αιώνα εκδηλώνεται. Ήταν ακριβώς σαν σήμερα:
«Πέµπτη 24 Οκτώβρη 1929. Αρχίζει η καταστροφική πορεία από το χρηµατιστήριο της Νέας Υόρκης: 12.894.650 µετοχές προσφέρθηκαν για πώληση. Έγινε πανικός. Τρίτη 29 του Οκτώβρη οι προσφερόµενες µετοχές έφτασαν τα 30 εκατοµµύρια. Ήταν η αρχή της καταστροφής. Οι 30 µεγαλύτερες βιοµηχανικές µετοχές έπεσαν από 364 σε 62 δολάρια κατά µέσο όρο. Εκατοµµύρια µικροαποταµιευτές καταστράφηκαν. 5.094 τράπεζες (στις 24.000 που υπήρχαν τότε στις Ηνωµένες Πολιτείες) κήρυξαν πτώχευση (...). Οι άνεργοι µέσα σε λίγους µήνες, από 429.000 που ήταν, έγιναν 4.600.000. Το 1930 ανέβηκαν στα 7.800.000. Τον Οκτώβρη του 1932 ήταν 11.600.000 και το 1933 έφτασαν τα 14 εκατοµµύρια, δηλαδή περισσότερο από το 27% του ενεργού πληθυσµού (...). Αλλά αυτή η κρίση εξαπλώθηκε σ’ όλο τον υπόλοιπο κόσµο, φανερώνοντας έτσι την αυξανόµενη αστάθεια της οικονοµίας του καπιταλιστικού συστήµατος. Όλες οι χώρες, όπως εξάλλου δείχνουν και οι στατιστικές τους, δέχτηκαν τα πυρά της εξαθλίωσης. Διαρκείς υποτιµήσεις έφεραν τη φτώχεια στους λαούς, ενώ σε όλο τον κόσµο οι άνεργοι έφταναν τον αριθµό των 30 εκατοµµυρίων. Το 1933 µια χώρα, η µόνη σοσιαλιστική, είχε µια παραγωγή στη βιοµηχανία που ήταν ανώτερη από εκείνη του 1929: η Σοβιετική Ένωση». (1)
***
Η αιτία και τότε, και τώρα και πάντα, είναι πάντα η ίδια:
«H µαζική παραγωγή πρέπει να συνοδεύεται από µαζική κατανάλωση. H µαζική κατανάλωση, µε τη σειρά της, προϋποθέτει διανοµή πλούτου για να παράσχει στα άτοµα αγοραστική δύναµη. Αντί της αναδιανοµής αυτής, µία γιγαντιαία αντλία αναρρόφησης συγκέντρωσε σε λίγα χέρια τον παραγόµενο πλούτο. Kάτι που µπορεί να βοήθησε στη συσσώρευση του κεφαλαίου αλλά αφαιρώντας αγοραστική δύναµη από τα χέρια των καταναλωτών, οι αποταµιευτές αρνήθηκαν στους εαυτούς τους το είδος της αποτελεσµατικής ζήτησης για τα προϊόντα τους που θα δικαιολογούσε µία επανεπένδυση των συσσωρευµένων κεφαλαίων τους σε νέα εργοστάσια. Kατά συνέπεια, όπως συµβαίνει σε µία παρτίδα πόκερ όπου τις µάρκες συγκέντρωναν όλο και λιγότερα χέρια, οι άλλοι παίκτες µπορούσαν να παραµείνουν στο ΠΑΙΧΝΊΔΙ
µόνο µε δανεισµό. Όταν η πίστωσή τους τελείωσε, το παιχνίδι σταµάτησε...» (2)
Kι όµως αυτό το τόσο «σηµερινό» κείµενο δεν γράφτηκε για τις ανάγκες εξήγησης της τρέχουσας συγκυρίας. Δεν γράφτηκε ούτε για τα Μνημόνια, ούτε για την τρόικα, ούτε για την κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2009, αλλά για την ανάλυση των αιτίων της κρίσης του 1929. Πρόκειται για την «εξοµολόγηση» κάποιου υπεράνω κάθε υποψίας: Του αρχιτραπεζίτη των ΗΠΑ, του Μαρίνερ Εκλς, επικεφαλής της FED, από το 1934 έως το 1948.
***
Η απάντηση στο ερώτημα γιατί συμβαίνουν όλα αυτά, μας οδηγεί στην αειθαλή επιστημονική ανάλυση του Μαρξ :
«Η τελική αιτία όλων των πραγµατικών κρίσεων παραµένει πάντα η φτώχεια και ο περιορισµός της κατανάλωσης των µαζών...» (3). «Εξάλλου, µια και το ποσοστό της αξιοποίησης του συνολικού κεφαλαίου, το ποσοστό του κέρδους, αποτελεί το κίνητρο της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής (...), η πτώση του ποσοστού του κέρδους επιβραδύνει το σχηµατισµό καινούργιων αυτοτελών κεφαλαίων και εµφανίζεται έτσι απειλητική για την ανάπτυξη του κεφαλαιοκρατικού προτσές παραγωγής, προάγει την υπερπαραγωγή, την κερδοσκοπία, τις κρίσεις...» (4)
Το συμπέρασμα για το πώς θα αποδράσουμε από όλα αυτά, από τις καπιταλιστικές κρίσεις λόγω της υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου σε «όλο και λιγότερα χέρια», μας οδηγεί πάλι στον Μαρξ και στην αειθαλή, την πολιτική του – αυτή τη φορά - ανάλυση: Ο καπιταλισμός, έλεγε, είναι ένα σύστημα «συνεπές µονάχα στην απληστία του για πλούτη και στο µίσος του ενάντια στους ανθρώπους που τα παράγουν».
Συνεπώς: Η’ αυτό το σύστημα που είναι σύμφυτο με τις κρίσεις του θα ανατραπεί ή το μίσος του ενάντια στην ανθρωπότητα θα συνεχίσει να καταγράφεται στις στατιστικές με τις εκατόμβες των κατεστραμμένων, των χρεοκοπημένων, των πεινασμένων, των άνεργων και των καταπιεσμένων όλου του κόσμου.
***
1) «Οι κρίσεις του καπιταλισµού», εκδόσεις Καρανάση.
2) Χάρης Σαββίδης, «Ηµερησία», 25/10/2008.
3) Καρλ Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», τόµος Γ, σελ. 160, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή.
4) Καρλ Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», τόµος Γ, σελ. 306, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
