Ποντιακές λέξεις με αρχαιοελληνική προέλευση: 1. Ετσακοφτερουλίεν 2. Κάθουν 3. ‘Εγκαν ποτήν 4. Καταρωτά και πάει 5. Ατόν 6. Επαρεγέρασεν (της Δέσποινας Μιχαηλίδου - Καπλάνογλου)
Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου προέρχονται από Ποντιακούς στίχους τραγουδιών
ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ
ΤΡΕΙΣ ΑΕΤΟΙ
Τρεις αετοί ,τρεις αετοί κι οι τρεις καϊτανεμένοι
έγκαν φαίν ,έγκαν ποτήν, ,κάθουν και τρων’ και πίνε
Ο εις έπεν πολλά κρασίν και εμέθυξεν και ερρούξεν
άλλος επαραστράτησεν και ελάθεψεν την στράταν,
και άλλος επαρεγέρασεν και ετσακοφτερουλίεν
Μη κλαίτε ατόν,π΄ εμέθυξεν απομεθεί και σκούται
μη κλαίτε ατόν που ελάθεψεν καταρωτά και πάει
κλαψέστε ατόν π’ εγέρασεν κι άλλο φτερά κι΄ φέρει.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ
Τρείς αετοί , τρείς αετοί και οι τρείς γαϊτανοστολισμένοι
φέραν φαγί,φέραν ποτό,,κάθονται και τρων και πίνουν
ο ένας ήπιε πολύ κρασί και μέθυσε και έπεσε και κοιμήθηκε
ο άλλος παραστράτησε και λάθεψε το δρόμο
και ο άλλος παραγέρασε και έσπασαν τα φτερά του.
Μη κλαίτε αυτόν που μέθυσε θα ξεμεθύσει και θα σηκωθεί
μην κλαίτε αυτόν που έκανε λάθος τον δρόμο, θα βρει άκρη ρωτώντας
κλάψτε αυτόν που γέρασε και πια φτερά δεν φέρνει.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
1. Ετσακοφτερουλίεν ,2. Κάθουν,3. Έγκαν ποτήν 4 . Καταρωτά και πάει ,5.Ατόν 6.Επαρεγέρασεν
********************************************
1. Ετσακοφτερουλίεν
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Τσακί+πέτομαι
Ετυμολογία :
τσακίζω < ίσως από τον ήχο τσακ (ηχομιμητική λέξη) ή από τη μεσαιωνική τσακί (σπαστός σουγιάς)
φτερουγίζω < πτερυγίζω < πτέρυξ - υγος
Στην νεοελληνική αποδίδεται: ‘Έσπασαν τα φτερά του.
*****************************************************
2.Κάθουν
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη :.Κάθημαι
Ετυμολογία Κάθομαι < μεσαιωνική ελληνική κάθομαι < αρχαία ελληνική κάθημαι
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Κάθονται
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Ανακάθομαι επικάθομαι καλοκάθομαι κατακάθομαι κωλοκάθομαι.
*****************************************************
3.‘Εγκαν ποτήν
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Ήνεικα + ποτός
Ετυμολογία
Έγκα - ήγκα αρχ. Ιωνικό ήνεικα, αορ του φέρω
Ποτό < αρχαία ελληνική ποτόν, ουδέτερο του επιθέτου ποτός
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Έφεραν ποτό.
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Πότης ,ποτοποιείον.
********************************************
4.Καταρωτά και πάει
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Ερωτῶ + (υπό+ άγω )
Ετυμολογία :
Ερωτώ Συγγενικό μέ τό ἔρομαι ἤ ἐρέω (=ἐρωτῶ) - ερωτώ < αρχαία ελληνική ἐρωτάω / Ερωτῶ
Πάω / πηγαίνω < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική πηγαίνω και ὑπαγαίνω < αρχαία ελληνική ὑπάγω[1] < υπό +άγω =υπό+ άγω
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Θα βρει την άκρη ρωτώντας.
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Ερώτηση .
*****************************************************
5.Ατόν
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνική λέξη :.Αυτός (εύ+το)
Ετυμολογία
αυτός < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική αὐτός < ινδοευρωπαϊκή ρίζα *h₂ew (αὖ) + *to-
αὐτόθεν
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Αυτόν
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Αὐτόθι αὐθωρεί αὐτόχειρ αὐτόχθων αὐτόχρημα αὐτοτελής
*****************************************************
6.Επαρεγέρασεν
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Παρά + γερ(άζω)
Ετυμολογία
Παρά = παρα- < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική παρα- < αρχαία ελληνική παρα- < πρόθεση παρά (τόπος) πλάι, δίπλα, ενώπιον
Γέρος =γερνάω < γερν(ώ) + -άω < γερ(άζω) με μεταπλασμό σε -ώ
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Παραγέρασα
Σύνθετη ή συγγενής λέξη :: απογερνώ ,κακογερνάω, κακογερνώ ,παραγερνάω,
παραγερνώ
********************************************
