kozanitvbanner1363x131pix

banner 728x90 PJC 4

b834pix

ecofloor230

ΤΕΝΤΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ 1

pantelidisGIF834pix

asepop 2021 a

artinhouse2

garden hall banner1

musicart834pix

κοζάνη, ειδήσεις, νέα, Πτολεμαΐδα

noisi1

9 Μάη 1945: Η μέρα της αντιφασιστικής νίκης με την κόκκινη σημαίακαρφωμένη στην καρδιά του ναζιστικού κτήνους (2) | Επιμέλεια Νίκος Δινόπουλος

κοζάνη, ειδήσεις, νέα, Πτολεμαΐδα Πηγή για τις πληροφορίες που περιέχονται στο κείμενο είναι το βιβλίο «Stalin: The History and Critique of a BlackLegend» του DomenicoLosurdo

 

***

[9 Μάη 1945: Η μέρα της αντιφασιστικής νίκης με την κόκκινη σημαία καρφωμένη στην καρδιά του ναζιστικού κτήνους (1)]

***

«Ίσως ακόμη περισσότερο και από τον Ψυχρό Πόλεμο, υπάρχει και ένα άλλο ιστορικό γεγονός που επιβάλλει μια ριζική στροφή στην ιστορία και της εικόνας του Στάλιν.

Η ομιλία του Τσόρτσιλ από τις 5 Μαρτίου 1946 έχει λιγότερο σημαντικό ρόλο από μια άλλη ομιλία, αυτή που δόθηκε δέκα χρόνια αργότερα, για την ακρίβεια, στις 25 Φεβρουαρίου 1956, από τον Νικήτα Χρουστσόφ κατά τη διάρκεια του Εικοστού Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης».

«Αυτή η Έκθεση, που περιγράφει την εικόνα ενός τρελού και αιμοσταγή δικτάτορα, που είτε είναι ματαιόδοξος, είτε μέτριος, είτε εντελώς γελοίος σε πνευματικό επίπεδο, ικανοποίησε σχεδόν τους πάντες για περισσότερες από τρεις δεκαετίες. Επέτρεψε στη νέα ηγετική ομάδα της ΕΣΣΔ να παρουσιαστεί ως η μόνη πηγή επαναστατικής νομιμότητας μέσα στη χώρα, στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο και στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα που έβλεπε τη Μόσχα ως το κέντρο του. Ενισχυμένη στις παλιές της πεποιθήσεις και με νέα επιχειρήματα διαθέσιμα για τη διεξαγωγή του Ψυχρού Πολέμου, η Δύση είχε επίσης τα κίνητρά της να ικανοποιηθεί (ή να ενθουσιαστεί)».

«Χάρη στις «αποκαλύψεις» που ήρθαν από τη Μόσχα, κορυφαίοι διανοούμενοι μπορούσαν εύκολα να ξεχάσουν το ενδιαφέρον, τη συμπάθεια, ακόμη και τον θαυμασμό που έτρεφαν για την ΕΣΣΔ του Στάλιν. Οι διανοούμενοι που είχαν ως σημείο αναφοράς τους τον Τρότσκι βρήκαν ιδιαίτερη στήριξη σε αυτές τις «αποκαλύψεις». Για πολύ καιρό ήταν ο Τρότσκι που είχε ενσαρκώσει, στα μάτια των εχθρών της Σοβιετικής Ένωσης, τη δυσφήμιση του κομμουνισμού, και είχε προβάλει ιδιαίτερα τις «εξοντώσεις» ή ακόμα και την «εβραϊκή εξόντωση» (infra, κεφ. 5, § 15)· μέχρι το 1933, όταν ήταν ήδη εξόριστος για αρκετά χρόνια· για τον Σπένγκλερ, ο Τρότσκι συνέχισε να εκπροσωπεί τον «μπολσεβίκο μαζικό δολοφόνο» (BolschewistischerMassenmörder)[1]. Ξεκινώντας από το σημείο καμπής, το Εικοστό Συνέδριο του Κόμματος του ΚΚΣΕ, ήταν μόνο ο Στάλιν και οι στενότεροι συνεργάτες του που έπρεπε να περιοριστούν στο μουσείο φρίκης».

«Κάνοντας αισθητή την επιρροή της πολύ πέρα ​​από τους τροτσκιστικούς κύκλους, η Έκθεση Χρουστσόφ έπαιξε ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ρόλο για ορισμένες μαρξιστικές αριστερές ομάδες, που ένιωσαν απαλλαγμένοι από το επίπονο έργο της επανεξέτασης της θεωρίας του Δάσκαλου [Μαρξ] και του συγκεκριμένου αντίκτυπου στην ιστορία·πράγματι, το κράτος φαινόταν να είναι υπερβολικά ισχυρό - συγκεντρωτικό αντί να μαραζώνει στις χώρες που κυβερνούνταν από τους κομμουνιστές·ήταν μακριά από την εξαφάνιση οι εθνικές ταυτότητες που έπαιζαν όλο και πιο σημαντικό ρόλο στις συγκρούσεις που θα οδηγούσαν στη διαίρεση, και τέλος στην κατάρρευση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου· κανείς δεν μπορούσε να διακρίνει κανένα σημάδι κατάργησης του χρήματος ή της αγοράς, που έτεινε να επεκτείνεται με την οικονομική ανάπτυξη. Ναι, όλα αυτά είναι έξω ​​από τη συζήτηση, για όλα φταίει ο Στάλιν ή ο «σταλινισμός»! Επομένως, δεν υπήρχε λόγος να αμφισβητηθούν οι ελπίδες και οι βεβαιότητες που είχαν συνοδεύσει την επανάσταση των Μπολσεβίκων ή που είχαν την προέλευσή τους στον Μαρξ».

«Αυτά τα πολιτικο-ιδεολογικά μπλοκ,παρά το γεγονός ότι ήταν αντίθετα μεταξύ τους, ανέπτυξαν τα πορτρέτα τους για τον Στάλιν βασισμένα σε κολοσσιαίες αυθαίρετες αφαιρέσεις. Στην αριστερά, προχωρούν στην εξάλειψη της ιστορίας του μπολσεβικισμού, και ακόμη περισσότερο στην εξάλειψη της ιστορίας του μαρξισμού, και του ανθρώπου που είχε τον περισσότερο χρόνο από κάθε άλλον στην άσκηση εξουσίας στη χώρα που προέκυψε από μια επανάσταση, που προετοιμάστηκε και εκτελέστηκε σύμφωνα με τις ιδέες του Μαρξ και του Ένγκελς.Από την πλευρά τους, οι αντικομμουνιστές αφήνουν άνετα έξω τόσο την ιστορία της τσαρικής Ρωσίας όσο και την ιστορία του Β' Τριακονταετούς Πολέμου, το πλαίσιο στο οποίο διαδραματίζεται η τραγική και αντιφατική εξέλιξη της Σοβιετικής Ρωσίας και των τριών δεκαετιών του Στάλιν. Και έτσι, κάθε ένα από τα διαφορετικά πολιτικο-ιδεολογικά μπλοκ ξεκίνησε από την ομιλία του Χρουστσόφ για να καλλιεργήσει τη δική του μυθολογία, είτε πρόκειται για την αγνότητα της Δύσης είτε για την καθαρότητα του μαρξισμού ή του μπολσεβικισμού. Ο σταλινισμός ήταν ο τρομερός συγκριτικός όρος που επέτρεπε σε κάθε έναν από τους ανταγωνιστές να συγχαρεί τον εαυτό του, αντιπαραθέτοντας τη δική του άπειρη ηθική και πνευματική υπεροχή.

«Εκείνοι που με την έναρξη της κρίσης της Μεγάλης Συμμαχίας, άρχισαν να κάνουν παραλληλισμούς μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης του Στάλιν και της Γερμανίας του Χίτλερ επικρίθηκαν αυστηρά από τον ThomasMann. Αυτό που χαρακτήριζε το Τρίτο Ράιχ ήταν η «φυλετική μεγαλομανία» της αυτοαποκαλούμενης «κύριας φυλής (άριας φυλής)», που είχε ένα «διαβολικό πρόγραμμα μείωσης του πληθυσμού» και πριν από αυτό ήθελε να εξαλείψει τον πολιτισμό των κατακτημένων περιοχών. Ο Χίτλερ έμεινε κολλημένος στο αξίωμα του Νίτσε: «αν κάποιος θέλει σκλάβους, είναι ανόητο να τους εκπαιδεύει σαν αφέντες».Ο προσανατολισμός του «ρωσικού σοσιαλισμού» ήταν ακριβώς το αντίθετο:διευρύνοντας μαζικά την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, είχε αποδείξει ότι δεν ήθελε «σκλάβους», αλλά αντίθετα «σκεπτόμενους ανθρώπους», τοποθετώντας τους επομένως στο «μονοπάτι προς την ελευθερία». Κατά συνέπεια, η σύγκριση μεταξύ των δύο καθεστώτων είναι απαράδεκτη. Επιπλέον, αυτοί που προέβαλαν ένα τέτοιο επιχείρημα θα μπορούσαν να θεωρηθούν ύποπτοι για συνενοχή με τη φασιστική ιδεολογία που προσπαθούσαν να καταδικάσουν: Το να τοποθετούμε τον ρωσικό κομμουνισμό και τον ναζισμό - φασισμό στην ίδια ιδεολογική - ηθική θέση, στο μέτρο που και οι δύο είναι ολοκληρωτισμοί, στην καλύτερη περίπτωση είναι επιπολαιότητα και στη χειρότερη φασισμός. Ο καθένας που επιμένει σε αυτή τη σύγκριση θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί δημοκράτης, αλλά ένας φασίστας είναι ήδη βαθιά μέσα στην καρδιά του, και φυσικά θα πολεμήσουν τον φασισμό μόνο με επιφανειακό και υποκριτικό τρόπο, ενώ θα διατηρούν όλο τους το μίσος για τον κομμουνισμό»[2].

«Μετά το ξέσπασμα του Ψυχρού Πολέμου και με τη δημοσίευση του βιβλίου της για τον ολοκληρωτισμό, η Άρεντ θα έκανε το 1961 αυτό που ακριβώς κατήγγειλε ο Μαν. Κι όμως, σχεδόν ταυτόχρονα, ο Kojève είχε υποδείξει τον Στάλιν ως τον πρωταγωνιστή μιας αναμφισβήτητα προοδευτικής ιστορικής καμπής πλανητικών διαστάσεων. Το 1948, ο Λάσκι είχε σε κάποιο βαθμό τονίσει την άποψή του που είχε εκφράσει τρία χρόνια νωρίτερα. Για να ορίσει την ΕΣΣΔ, είχε χρησιμοποιήσει ξανά μια θέση που χρησιμοποιούσε μια άλλη ηγετική φυσιογνωμία του βρετανικού εργατισμού, η BeatriceWebb, η οποία ήδη από το 1931, αλλά και κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μέχρι τον θάνατό της, είχε αναφερθεί στο σοβιετικό έθνος ως «Νέος πολιτισμός.» Ναι -επιβεβαίωσε ο Λάσκι- είναι μια τρομερή προσπάθεια που δίνει κοινωνική ώθηση στις τάξεις που για τόσο καιρό ήταν εκμεταλλευόμενες και καταπιεσμένες· και με την εισαγωγή στο εργοστάσιο και στους χώρους εργασίας νέων κοινωνικών σχέσεων, που δεν είχαν πλέον τις ρίζες τους στην κυριαρχία των ιδιοκτητών στα μέσα παραγωγής, η χώρα με επικεφαλής τον Στάλιν αναδείχθηκε ως «πρωτοπόρος ενός νέου πολιτισμού». Παράλληλα, και οι δύο έσπευσαν να ξεκαθαρίσουν ότι η «βάρβαρη Ρωσία» εξακολουθούσε να βαραίνει τον «νέο πολιτισμό» που αναδυόταν. Εκφραζόταν με δεσποτικούς τρόπους, αλλά -τόνισε ιδιαίτερα ο Λάσκι- για να διατυπωθεί μια σωστή κρίση για τη Σοβιετική Ένωση, ήταν απαραίτητο να μην παραβλέψουμε ένα ουσιαστικό γεγονός: «Οι ηγέτες της ήρθαν στην εξουσία σε μια χώρα που είχε συνηθίσει να έχει μια αιματηρή τυραννία» και αναγκάστηκαν να κυβερνήσουν σε μια κατάσταση που χαρακτηριζόταν από μια λίγο πολύ μόνιμη «κατάσταση πολιορκίας» και από έναν «δυνητικό ή συνεχή πόλεμο». Επιπλέον, σε καταστάσεις έντονης κρίσης, η Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν επίσης περιορίσει τις παραδοσιακές ελευθερίες με περισσότερο ή λιγότερο δραστικούς τρόπους»[3].

Με βάση τις ιδιαίτερες διαφορετικές αφαιρέσεις τους, αυτές οι αναγνώσεις εξακολουθούν να καταλήγουν και να παράγουν ορισμένες μεθοδολογικές συγκλίσεις. Εξετάζοντας τον τρόμο χωρίς να δίνουν πολλή προσοχή στην αντικειμενική κατάσταση, τον ανάγουν στην πρωτοβουλία ενός μεμονωμένου ατόμου ή μιας περιορισμένης ηγετικής τάξης, αποφασισμένων να επαναβεβαιώσουν την απόλυτη εξουσία τους με κάθε απαραίτητο μέσο. Ξεκινώντας από αυτή την υπόθεση, αν ο Στάλιν μπορούσε να συγκριθεί με μια άλλη κορυφαία πολιτική προσωπικότητα, κι αυτή μπορούσε να είναι μόνο με τον Χίτλερ. Κατά συνέπεια, για την κατανόηση της ΕΣΣΔ του Στάλιν, η μόνη δυνατή σύγκριση ήταν με τη ναζιστική Γερμανία.Είναι ένα θέμα που αναδύθηκε ήδη στα τέλη της δεκαετίας του 1930 με τον Τρότσκι, ο οποίος καταφεύγει επανειλημμένα στην κατηγορία της «ολοκληρωτικής δικτατορίας» και, σ’ αυτό το πλαίσιο, αφενός αναδεικνύει τον «σταλινικό» τύπο και αφετέρου από την άλλη πλευρά τον «φασιστικό» τύπο (και τον χιτλερικό τύπο ειδικά)[4], καταφεύγοντας σε μια πλαισίωση που αργότερα γίνεται η συμβατική σκέψη του Ψυχρού Πολέμου και η κυρίαρχη ιδεολογία του σήμερα.

Είναι αυτή η επιχειρηματολογία πειστική;Ή θα ήταν καλύτερα να στραφούμε σε μια συνολική σύγκριση, χωρίς να παραβλέπουμε ούτε την ιστορία της Ρωσίας στο σύνολό της, ούτε τις χώρες που εμπλέκονται στον Δεύτερο Τριακονταετή Πόλεμο; Είναι αλήθεια ότι αυτό μας οδηγεί σε σύγκριση χωρών και ηγετών που έχουν πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ τους. Αλλά είναι αυτή η ποικιλομορφία αποκλειστικά λόγω των ιδεολογιών τους;Ή η αντικειμενική κατάσταση παίζει επίσης σημαντικό ρόλο, δηλαδή η γεωπολιτική θέση και η προηγούμενη ιστορία κάθε χώρας που εμπλέκεται στον Δεύτερο Τριακονταετή Πόλεμο; Όταν συζητάμε για τον Στάλιν, οι σκέψεις μας μεταπηδούν αμέσως στην εξατομίκευση της εξουσίας, στο συγκεντρωτικό κράτος και στην απέλαση ολόκληρων εθνοτικών ομάδων. Αλλά αυτά τα περιστατικά, εκτός από την ΕΣΣΔ, εμφανίζονται μόνο στη ναζιστική Γερμανία ή εκδηλώνονται σε διαφορετικούς βαθμούς -ανάλογα με τη μεγαλύτερη ή μικρότερη σοβαρότητα της κατάστασης έκτακτης ανάγκης και την περισσότερο ή λιγότερο παρατεταμένη διάρκειά της- σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων με μια πιο ενοποιημένη φιλελεύθερη παράδοση; Προφανώς, είναι απαραίτητο να μην παραβλέπουμε τον ρόλο της ιδεολογίας, αλλά μπορεί πραγματικά να συγκριθεί η ιδεολογία που ακολούθησε ο Στάλιν με αυτή που εμπνέει τον Χίτλερ; Ή μήπως η ιδεολογική σύγκριση -όταν είναι απαλλαγμένη από προκαταλήψεις- οδηγεί σε εντελώς απροσδόκητα αποτελέσματα; Σε αντίθεση με τους θεωρητικούς της αγνότητας, ένα πολιτικό κίνημα ή ένα πολιτικό καθεστώς δεν μπορεί να κριθεί με βάση την αριστεία των διακηρυγμένων ιδεωδών που το υποκινούν. Στην αξιολόγηση αυτών των ίδιων ιδανικών, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το Wirkungsgeschichte (την «ιστορία των επιπτώσεων») που προκαλούνται από αυτά· αλλά πρέπει, αυτή η προσέγγιση να εφαρμοστεί σε όλες τις πλευρές και όχι μόνο για το κίνημα που βρήκε έμπνευση στον Λένιν και τον Μαρξ;

Αυτά τα ερωτήματα φαίνονται περιττά και ακόμη και παραπλανητικά σε όσους παραβλέπουν το πρόβλημα της ασυνέπειας στην εικόνα του Στάλιν, βασιζόμενοι στην πεποίθηση ότι ο Χρουστσόφ είχε επιτέλους φέρει στο φως την κρυμμένη αλήθεια. Ωστόσο, ένας ιστορικός θα έδειχνε παντελή έλλειψη μεθοδολογικής αυστηρότητας αν έψαχνε να βρει το 1956 το έτος της οριστικής και τελικής αποκάλυψης, αγνοώντας τις συγκρούσεις και τα συμφέροντα που είχαν οδηγήσει την εκστρατεία αποσταλινοποίησης και τις διάφορες πτυχές της, και ότι ακόμη νωρίτερα είχε παρακινήσει τη σοβιετολογία του Ψυχρού Πολέμου. Οι ριζικές αντιθέσεις μεταξύ των διαφορετικών εικόνων του Στάλιν θα πρέπει να ενθαρρύνουν τον ιστορικό όχι μόνο να μην απολυτοποιεί ούτε μία, αλλά μάλλον να τις εξετάσει όλες εξονυχιστικά.

 

Σημειώσεις

 


[1]Spengler (1933), p. 86 note 1.

[2]Mann (1986a), pp. 271 and 278-279; Mann (1986b), pp. 311-312.

[3] Webb (1982-1985), vol. 4, pp. 242 and 490 (diary entries from March 15th, 1931, and December 6th, 1942); Laski (1948), pp. 39-42 et passim.

[4]27. Τρότσκι (1988), σελ. 1285.

Πληροφορίες για τα cookies

Τα cookies είναι σύντομες αναφορές που αποστέλλονται και αποθηκεύονται στον σκληρό δίσκο του υπολογιστή του χρήστη μέσω του προγράμματος περιήγησης όταν αυτό συνδέεται στο Ιντερνέτ. Τα cookies μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συλλογή και αποθήκευση δεδομένων του χρήστη όσο αυτός είναι συνδεδεμένος, για να του παράσχουν τις ζητούμενες υπηρεσίες και που ορισμένες φορές τείνουν να μην διατηρούν. Τα cookies μπορεί να είναι τα ίδια ή άλλων:

  • Technical cookies (τεχνικά cookies) που διευκολύνουν την πλοήγηση των χρηστών και τη χρήση των διαφόρων επιλογών ή υπηρεσιών που προσφέρονται από τον ιστό, όπως προσδιορίζουν τη συνεδρία, επιτρέπουν την πρόσβαση σε ορισμένες περιοχές, διευκολύνουν τις παραγγελίες & τις αγορές, συμπληρώνουν φόρμες & εγγραφές, παρέχουν ασφάλεια, διευκολύνουν λειτουργίες (βίντεο, κοινωνικά δίκτυα κλπ.).
  • Customization cookies (cookies προσαρμογής) που επιτρέπουν στους χρήστες να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους (γλώσσα, πρόγραμμα πλοήγησης - browser, διαμόρφωση, κ.α.).
  • Analytical cookies (cookies ανάλυσης) που επιτρέπουν την ανώνυμη ανάλυση της συμπεριφοράς των χρηστών του Ιντερνέτ, επιτρέπουν την μέτρηση της δραστηριότητας του χρήστη και την ανάπτυξη προφίλ πλοήγησης για την βελτίωση των ιστότοπων.

Ως εκ τούτου, όταν έχετε πρόσβαση στον ιστότοπο μας, σύμφωνα με το Άρθρο 22 του Νόμου 34/2002 των Υπηρεσιών Κοινωνίας της Πληροφορίας, στην αναλυτική επεξεργασία των cookies ζητάμε τη συγκατάθεση σας για τη χρήση τους, με σκοπό να βελτιώσουμε τις υπηρεσίες μας. Χρησιμοποιούμε την υπηρεσία του Google Analytics για τη συλλογή ανώνυμων στατιστικών πληροφοριών όπως για παράδειγμα ο αριθμός των επισκεπτών στον ιστότοπο μας. Τα cookies που προστίθενται από την υπηρεσία Google Analytics διέπονται από τις πολιτικές απορρήτου του Google Analytics. Αν επιθυμείτε μπορείτε να απενεργοποιήσετε τα cookies από το Google Analytics.

Παρακαλούμε, σημειώστε ότι μπορείτε να ενεργοποιήσετε ή απενεργοποιήσετε τα cookies σύμφωνα με τις οδηγίες του προγράμματος πλοήγησης σας (browser).