ΝΕΑΠΟΛΗ - Όπως θυμάμαι τον εμπορικό δρόμο
Του Γιάννη Γουσιόπουλου
Το 1970 πήγαινα στην τετάρτη Δημοτικού. Το σχολείο ήταν εκεί που είναι σήμερα, σε άλλο κτίριο πιο παλιό.
Κάθε Κυριακή πρωί τα παιδιά συγκεντρωνόμασταν για να πάμε στην εκκλησία. Ο εκκλησιασμός τότε ήταν υποχρεωτικός. Αφού μαζευόμασταν, μαθητές και δάσκαλοι – οι μαθητές σε γραμμές – ξεκινούσαμε για την εκκλησία. Η εκκλησία που θα πηγαίναμε ήταν η Αγία Τριάδα. Ο Άγιος Γεώργιος κτιζόταν ακόμη.
Από το προαύλιο του σχολείου βγαίναμε στο σημείο που βρίσκεται το ψηλό ρολόι. Με προσοχή κατηφορίζαμε το λιθόστρωτο σοκάκι όπου στο τέρμα συναντούσαμε τον δρόμο. Ο δρόμος αυτός, μέχρι την πλατεία και λίγο παραπέρα, ήταν ο πιο εμπορικός της πόλης. Όσο κατηφορίζαμε το καλντερίμι, στο δεξί μας χέρι βλέπαμε την Αστυνομία και το αυτοκίνητο της Αστυνομίας μπροστά, παρκαρισμένο. Το αυτοκίνητο ήταν μάρκας Ντόιτς «τριών τετάρτων», όπως τα έλεγαν, σαν του στρατού, σε χρώμα γκρι.
Μετά την Αστυνομία και στο δεξί μας χέρι πάντα, βρισκόταν το καφενείο του Γιώργου Καραθάνου. Το καφενείο στεγαζόταν σε ένα παλιό ισόγειο κτίριο. Τότε περίπου, το κτίριο κατεδαφίσθηκε και έγινε πολυκατοικία. Αμέσως μετά το καφενείο ήταν το παντοπωλείο του Γιώργου Παγανά. Από το παντοπωλείο αυτό ψώνιζαν οι γονείς μου τα Σάββατα. Σε αυτό πήγαινα και εγώ σχεδόν κάθε απόγευμα, όταν με έστελνε η μάνα μου, για να αγοράσω κάτι.
Θυμάμαι το παντοπωλείο πολύ καλά, σαν να είμαι τώρα εκεί. Στα δεξιά ήταν τα ντουλάπια με τη ζάχαρη και τα ρύζια και παραπάνω τα ράφια με τα γάλατα. Αριστερά σε υπερυψωμένο δάπεδο ήταν οι κουβάδες και οι σφουγγαρίστρες και στον τοίχο τα ράφια με τις χλωρίνες και τα σαπούνια. Στο βάθος φάτσα ήταν το γραφείο, ο πάγκος με τη ζυγαριά και στην ίδια ευθεία προς τα αριστερά, το μεγάλο ψυγείο με το τυρί, τα σαλάμια και τα λουκάνικα. Σε ένα μέρος του ψυγείου ο κυρ Γιώργος έσερνε το βαρύ συρταρωτό καπάκι και έβγαζε από μέσα το τυρί.
Κάτω από το υπερυψωμένο δάπεδο και με ξεχωριστή εξωτερική πόρτα βρισκόταν ο ασβέστης. Ο ασβέστης είχε τότε μεγάλη ζήτηση, γιατί με αυτόν οι νοικοκυρές άσπριζαν τους τοίχους. Τον έσβηναν σε έναν τενεκέ, το ανακάτευαν με το ξύλο, βουτούσαν μέσα στον ασβέστη ένα γούνινο γάντι που φορούσαν και που το είχαν γι’ αυτή τη δουλειά και ύστερα άλειφαν τον τοίχο. Οι μαγαζάτορες άσπριζαν το κράσπεδο μπροστά στο μαγαζί τους. Οι γεωργοί ασβέστωναν τους κορμούς των οπωροφόρων δένδρων για να προστατεύονται από τα ζιζάνια.
Δίπλα από το παντοπωλείο και για λίγο καιρό μετά, ήταν το καφενείο του Χρήστου Δίρναλη. Στη συνέχεια ήταν το εστιατόριο του Θανάση Τσολομανίδη. Μια μέρα που η μάνα μου με την αδελφή μου έλειπαν ο πατέρας μου και εγώ φάγαμε εκεί. Ήταν η πρώτη φορά που έτρωγα σε εστιατόριο. Όταν μπήκαμε στο μαγειρείο για να δούμε τι θα φάμε μου έκαναν εντύπωση οι κατσαρόλες, πόσο μεγάλες ήταν. Τα φαγητά μού φάνηκαν τόσο πολλά που δεν ήξερα ποιο να διαλέξω.
Από την άλλη μεριά ήταν το ξενοδοχείο του Στέργιου Καραδήμου. Το κτίριο που το στέγαζε είναι και σήμερα. Τα δωμάτια ήταν στον δεύτερο όροφο και έμεναν κυρίως καπνομεσίτες, αντιπρόσωποι εταιρειών και διάφοροι έμποροι. Στο ισόγειο και λίγο προς τα πίσω ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου είχε και ένα μικρό καφενείο για τους πελάτες κυρίως του ξενοδοχείου.
Σε ένα μέρος του ισογείου και με ξύλινο χώρισμα βρισκόταν το κουρείο του Γιώργου Γιαπουτζή. Ήταν το πιο κοντινό κουρείο στο σπίτι που μέναμε τότε η οικογένειά μου και εγώ και εκεί κουρευόμουνα. Τις πρώτες φορές με πήγε ο πατέρας μου. Από την τρίτη Δημοτικού και μετά πήγαινα μόνος ή με κανένα άλλο παιδί από τη γειτονιά. Ο κυρ Γιώργος θυμάμαι έλεγε συνέχεια ιστορίες από τα κυνήγια.
Στα δεξιά και ύστερα από το εστιατόριο ήταν το μαγαζί του Παναγιώτη Παραλή και του γιου του Γιάννη. Πουλούσαν ψυγεία, σόμπες πετρελαίου και άλλες οικιακές συσκευές. Πουλούσαν όμως και τρακτέρ μάρκας Στάγιερ με τις σπαρτικές μηχανές. Όταν ήρθαν οι πρώτες τηλεοράσεις, το κάθε μαγαζί που τις πουλούσε είχε μια ανοιχτή να παίζει συνέχεια. Έτσι εγώ και άλλα παιδιά της γειτονιάς στεκόμασταν έξω από το μαγαζί του κυρ Παναγιώτη στο πεζοδρόμιο και βλέπαμε τηλεόραση. Η χαρά μας φυσικά δεν περιγράφεται.
Μετά δεξιά μας αλλά πάνω στον κεντρικό δρόμο, βλέπαμε τα ταξί, ή μάλλον τα Αγοραία, έτσι τα έλεγαν τότε. Πάρκαραν κάθετα στο πεζοδρόμιο, όπως και σήμερα, με τη μούρη όμως πάντα προς τον δρόμο για να είναι έτοιμα να φύγουν. Στα αριστερά μας, σε μεγάλο και σε καινούργιο τότε, κτίριο στεγαζόταν το μανάβικο του Τέλη Λαμπρόπουλου και του Κώστα Γιαννουλούδη, καθώς και το κρεοπωλείο δίπλα, του Μιχάλη Κεραμάρη και του αδελφού του Γιάννη. Το μανάβικο ήταν μεγάλο και από αυτό ψώνιζαν άλλα μανάβικα από τα χωριά του Τσοτυλίου. Το φορτηγό του Αλέξη Λαμπρόπουλου καθημερινά έφερνε φρούτα από παντού. Πορτοκάλια από την Άρτα, σταφύλια από την Λάρισα, μήλα από την Καστοριά, ροδάκινα από τη Βέροια. Το μανάβικο είχε πολλή δουλειά, δούλευαν εκεί πολλά άτομα. Ψυχή όμως του μαγαζιού ήταν η μάνα του κυρ Τέλη, η θεια η Χρύσου, που έκανε τον λογαριασμό με το μυαλό της, χωρίς μολύβι και χαρτί και που όλο ήθελε να πηγαίνει στο χωριό της το Αηδονοχώρι.
Το κρεοπωλείο ήταν και αυτό μεγάλο. Θυμάμαι τα κρέατα κρεμασμένα στα τσιγκέλια και καμιά φορά να στάζουν κάτω αίμα. Με το κρεοπωλείο τέλειωνε το πρώτο τμήμα του δρόμου. Στη συνέχεια κάθετα και λίγο λοξά, ήταν ο επαρχιακός δρόμος Κοζάνης – Τσοτυλίου και μετά το δεύτερο τμήμα του εμπορικού δρόμου μέχρι την πλατεία και λίγο παραπέρα, στο παλιό τζαμί που τότε στεγαζόταν αν δεν κάνω λάθος για τελευταία χρονιά το Γυμνάσιο.
Το δεύτερο τμήμα του δρόμου είχε πιο παλιά και πιο μικρά μαγαζιά. Δεξιά πηγαίνοντας και ακριβώς μπροστά στον Αϊ – Γιώργη βρισκόταν, κλειστός τότε, ο φούρνος του Βενέτη. Μπροστά στην εκκλησία ήταν και το περίπτερο του καπνομεσίτη Κώστα Καραμπέτη. Ο φούρνος μπροστά είχε τον χώρο με τα ντουλάπια που έβαζαν το ψωμί και πίσω τον φούρνο και το ζυμωτήριο. Τότε κοντά, τον φούρνο άνοιξε ο Ευγένης Μπαλτατζής που είχε άλλον λίγο παραπάνω. Θυμάμαι και στους δύο φούρνους όταν ο κυρ Ευγένης φούρνιζε ή ξεφούρνιζε το ψωμί και περνούσες απ’ έξω εκείνη την ώρα, έβλεπες ξαφνικά να βγαίνει από μια τρύπα του τοίχου ένα ξύλο. Το ξύλο ήταν το πίσω μέρος του φτυαριού. Αυτό γινόταν επειδή ο χώρος από μέσα ήταν μικρός για να κουμαντάρουν το μακρύ ξύλινο φτυάρι. Από το περίπτερο τα παιδιά αγοράζαμε μαστίχες με εικόνες ποδοσφαιριστών, σταφιδόψωμα και φυσικά σοκολάτες. Στη συνέχεια, λίγο θυμάμαι το μπακάλικο και μανάβικο του Θωμά Αμπατζίδη.
Προχωρώντας και απέναντι από το μπακάλικο του Αμπατζίδη, εκεί που σήμερα είναι το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης, ήταν το εφαπλωματοποιείο του Γιώργου και του Παναγιώτη Καρούτα. Δίπλα από αυτό, σε ένα διώροφο κτίριο ο Τρούλης Κομνηνός είχε αποθήκη με υδραυλικά και παραδίπλα ο Βασίλης Μάντζιος το ωρολογοποιείο, το κουρείο και τα πετρογκάζ με τις μποτίλιες υγραερίου.
Το μαγαζί του Μάντζιου ήταν ιδιαίτερο από τα πολλά πράγματα που έκανε. Στο πίσω μέρος είχε και ένα δωμάτιο όπου έμενε με τη γυναίκα του, πέρα από το κανονικό σπίτι που είχε σε άλλη γειτονιά. Ιδιαίτερο για τα πολλά πράγματα που πουλούσε ήταν και το διπλανό μαγαζί του Κώστα Πρεπόνη με τα έτοιμα ενδύματα – παντελόνια μάλτες, τραγιάσκες με αυτιά, αμερικάνικα τζάκετ. Απέναντι και από την κάτω μεριά του δρόμου ήταν το μπακάλικο του Νίκου Μουμουλίδη. Χαρακτηριστικό του μαγαζιού ήταν οι πολλές ελιές, τα παστά και τα τουρσιά που πουλούσε. Δεν θα μπορούσε να ήταν και αλλιώς, αφού ο κυρ Νίκος ήταν προσφυγικής καταγωγής και οι πρόσφυγες ήταν μερακλήδες στους μεζέδες. Στο μαγαζί αυτό όταν έμπαινα μου άνοιγε η όρεξη, ήθελα τις ελιές που αγόραζα να τις φάω εκείνη τη στιγμή.
Ένα άλλο μπακάλικο στη συνέχεια ήταν αυτό του Χαράλαμπου Τσιπίδη. Το μπακάλικο εκτός από τα συνηθισμένα είχε και μπογιές, λαδομπογιές, στόκο, γύψο και ό,τι άλλο χρειάζεσαι για να βάψεις το σπίτι. Είδη σπιτιού, όλα όμως από λαμαρίνα – λεκάνες, ποτιστήρια, νιπτήρες, φανάρια και άλλα τέτοια, πουλούσε στο μαγαζί του από την άλλη μεριά του δρόμου ο Θωμάς Παντόπικος. Μόνο που τότε δειλά – δειλά άρχισαν να κυκλοφορούν τα ίδια προϊόντα αλλά από πλαστικό.
Στη συνέχεια και στα δεξιά του δρόμου, με το ραφείο του Παύλου Φωτόπουλου και το κουρείο του Θεμιστοκλή Μιχαλόπουλου τέλειωνε μια σειρά καταστημάτων και άρχιζε η πλατεία. Το ραφείο είχε και μερικά τόπια από ύφασμα για να διαλέξεις γρήγορα χωρίς να χασομεράς ψάχνοντας στα μεγάλα εμπορικά. Το κουρείο ήταν τυπικό, όπως όλα τα άλλα – η πολυθρόνα με τον μεγάλο καθρέφτη απέναντι, το τραπέζι με τα ψαλίδια, τις μηχανές, τα ξυράφια το πινέλο, το κύπελλο με τη σαπουνάδα, τις κολόνιες και την πούδρα. Αίσθηση έκανε η κρεμασμένη δίπλα, πέτσινη λωρίδα που ακόνιζαν τα ξυράφια.
Το εφαπλωματοποιείο των αδελφών Γιώργου και Γιάννη Ζαχαριάδη ήταν το δεύτερο σε αριθμό της Νεάπολης. Κάποια είδη μαγαζιών, δεν ξέρω γιατί, ήταν από δύο – δύο παπλωματάδικα, δύο βιβλιοπωλεία, δύο παπουτσάδικα, δύο εμπορικά. Τα παπλωματοποιεία είχαν στη μέση του μαγαζιού έναν μεγάλο πάγκο, μεγαλύτερο και από το πιο μεγάλο πάπλωμα. Σε αυτόν πάνω οι παπλωματάδες σκυμμένοι τεντώνονταν για να ράψουν το πάπλωμα.
Η πλατεία ήταν όπως περίπου και σήμερα. Το συντριβάνι όμως ήταν πολύ διαφορετικό, ήταν σαν μια μεγάλη βαθιά γαβάθα. Κάποιες φορές το νερό που πιτσιλούσε έπεφτε έξω και σχημάτιζε μια μεγάλη μπάρα. Γύρω – γύρω η πλατεία και από την μέσα μεριά είχε παρτέρι για λουλούδια, αλλά με λιγοστά λουλούδια φυτεμένα. Από την πάνω μεριά είχε και μια χαμηλή σίτα με χαμηλά τσιμεντένια κολονάκια για να χωρίζεται από τον δρόμο. Σε μια από τις τρεις γωνίες της πλατείας, αυτήν απέναντι από το καφενείο, ήταν το περίπτερο του Στράτου Παμπουκίδη. Η πλατεία είχε τη βρύση όπως είναι και σήμερα, έναν μεγάλο πλάτανο που δεν υπάρχει σήμερα και μερικά μικρότερα δένδρα. Στην πλατεία εκείνο τον καιρό, κάποιες Κυριακές μετά την εκκλησία, έδινε συναυλία μπροστά σε κόσμο στρατιωτική μουσική μπάντα από την Καστοριά.
Το παπουτσάδικο του Κώστα Παπουτσή και το εμπορικό κατάστημα του Γιώργου Σαββίδη δέσποζαν στην πλατεία, όπως στη συνέχεια του δρόμου και το καφενείο του Γιώργου Αντωνόπουλου. Στο παπουτσάδικο όταν έμπαινες έντονη ήταν η μυρουδιά του δέρματος. Στο εμπορικό έντονη ήταν η μυρουδιά της ναφθαλίνης που έβαζαν για να προστατεύσουν τα υφάσματα από τον σκόρο. Στο εμπορικό δεκάδες ήταν τα τόπια υφάσματος καθώς και οι κουβέρτες. Από το καφενείο του κυρ Γιώργου στο παλιό κτίριο λίγα πράγματα θυμάμαι. Κάπου τότε κοντά, έκανε το καινούργιο κτίριο και το καινούργιο καφενείο με τα ποδοσφαιράκια, το τζου – μποξ και το πρακτορείο του ΚΤΕΛ. Στο καφενείο αργά το απόγευμα όλο και κάποιος φαντάρος έριχνε καμιά ζεϊμπεκιά, αφού είχε πιει ένα ποτηράκι παραπάνω.
Στο σημείο αυτό του δρόμου στρίβαμε δεξιά στον λοξό δρόμο, κάτω από την πλατεία και μετά αριστερά για να κατηφορίσουμε προς την Αγία Τριάδα. Το τελευταίο μαγαζί της διαδρομής, στον λοξό δρόμο και στο αριστερό μας χέρι, ήταν το μπακάλικο του Χρήστου Παπαχρήστου. Από εκεί και μετά, ως την εκκλησία, ήταν μόνο σπίτια με αυλή. Μερικά μαγαζιά ακόμη ήταν μέχρι το τέλος του εμπορικού δρόμου, στο τζαμί. Μαγαζιά βέβαια, ήταν αρκετά και στους άλλους δρόμους. Αυτός ο δρόμος όμως, ήταν ο πιο εμπορικός της Νεάπολης.
