17 Νοέμβρη: Η ιστορία μιας σχολικής γιορτής που δεν διδάσκεται στα σχολεία
«Ας ξεκινήσουμε από το παράδοξο να γιορτάζεται στο σχολείο ένα γεγονός το οποίο δεν διδάσκεται.
Αυτό από μόνο του δίνει στα παιδιά μια αίσθηση ιδιαιτερότητας του ίδιου γεγονότος. Ως προς αυτό υπάρχει μια διττή αντίληψη κι ένα ερώτημα: η καθιέρωση μιας γιορτής οδηγεί στην επισημοποίηση του γεγονότος, στη μη αμφισβήτησή του, εφόσον “νομιμοποιείται” από έναν επίσημο θεσμό, όπως το σχολείο, ή αντίθετα ακριβώς λόγω του εξεγερσιακού του χαρακτήρα παραμένει περιθωριακό, εξαίρεση μέσα στο θεσμικό σχολικό περιβάλλον;» λέει στο tvxs η εκπαιδευτικός Βασιλική Δραγάτση.
Στην πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία της στο Πάντειο, με αφορμή το συνέδριο για τον εορτασμό των 50 χρόνων από την εξέγερση, είχε αναφέρει μεταξύ άλλων σταθμούς της ενδιαφέρουσας ιστορίας της καθιέρωσης της σχολικής γιορτής.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, περιγράφει μεταξύ άλλων πώς υποδέχτηκαν τα κόμματα και ο Τύπος τη γιορτή του Πολυτεχνείου στα σχολεία, πώς την αντιμετώπισαν τα επόμενα χρόνια, αλλά και το πώς προσλαμβάνουν τα παιδιά τον εορτασμό σήμερα.
Πως υποδέχτηκαν τα κόμματα και ο τύπος της εποχής την καθιέρωση της σχολικής γιορτής;
Μιλώντας για το Πολυτεχνείο, ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόσληψη αυτής καθαυτής της σχολικής γιορτής ως πολιτικό γεγονός από την καθιέρωσή της έως και το 2010-2011. Αν διαβάσει κανείς τις εφημερίδες της εποχής παρατηρεί έντονες διαφοροποιήσεις ανάλογα με την ιδεολογική τοποθέτηση αλλά και τη στάση κάθε μέσου απέναντι και στην Αριστερά, αλλά και στο ΠΑΣΟΚ που μόλις είχε βγει στην κυβέρνηση.
Έτσι βλέπουμε στις δεξιές/ αντικυβερνητικές εφημερίδες την εβδομάδα 10-18 Νοεμβρίου 1981 να κυριαρχεί από τη μια, η επιθυμία οικειοποίησης της επετείου, σαν μια ανάγκη να αναγνωριστεί και στη Δεξιά η συμμετοχή στον «εθνικό αγώνα» για Δημοκρατία («Το Πολυτεχνείο ανήκει στο Έθνος», Απογευματινή, 17/11/1981) και από την άλλη να εκφράζονται δριμείς φόβοι για «εξάπλωση των μαρξιστικών ιδεών στα σχολεία» και για» επιβολή κομματικού κράτους» με αφορμή τον σχολικό εορτασμό.
Πιο χαρακτηριστική και εντυπωσιακή -δεδομένου ότι οι Συνταγματάρχες την είχαν κλείσει- είναι η περίπτωση της «Βραδυνής» η οποία κάνει λόγο για «μαρξιστική προπαγάνδα» («Όργιο προπαγάνδας σε σχολεία και TV» Βραδυνή, 18/11/19810).
Η κεντροδεξιά «Καθημερινή» είναι ήπια και αναφέρει απλά το γεγονός της καθιέρωσης της σχολικής γιορτής, αλλά κάνει λόγο ήδη για τη «γενιά Πολυτεχνείου» («Αποτίουν φόρο τιμής στη γενιά του Πολυτεχνείου» γράφει η Καθημερινή, 14/11/1981), ενώ το φιλοκυβερνητικό κεντρώο «Βήμα» επιχειρεί να ταυτίσει μέσω του εορτασμού «λαό και κυβέρνηση».
Οι κεντροαριστερές/ αριστερές εφημερίδες (Ελευθεροτυπία, Αυγή, Ριζοσπάστης) φυσικά εκφράζουν ενθουσιασμό για τις μαθητικές εκδηλώσεις και έχουν αναλυτικά σχετικά ρεπορτάζ. Επισημαίνεται ότι τόσο η «Αυγή» όσο -κυρίως- και ο «Ριζοσπάστης» ρίχνουν το βάρος στις δραστηριότητες των ίδιων των μαθητών και όχι τόσο στην κυβερνητική απόφαση της καθιέρωσης της σχολικής γιορτής.
Πως αλλάζει και προς ποια κατεύθυνση η αντιμετώπιση της γιορτής τις επόμενες δεκαετίες με δεδομένες τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές;
Δέκα χρόνια αργότερα, το 1991, ουδείς ασχολείται με τη σχολική γιορτή, ενώ ήδη «Το Βήμα» κάνει λόγο για «Επαναστάτες το ’73, γιάπις το 91» (17/11/1991), ενώ η «Καθημερινή» μιλάει για «Ενηλικίωση μιας γενιάς», ωσάν το ’73 οι εξεγερμένοι να ήταν ανώριμα παιδιά που έπαιζαν… Ωστόσο στις 17/11/1991, η Ελευθεροτυπία δημοσιεύει ρεπορτάζ με τίτλο «Πόσο πάει η σβάστικα;» επισημαίνοντας πολύ νωρίς την ύπαρξη νεοναζιστικών συμμοριών.
Το 2001 το κέντρο ενδιαφέροντος του κεντρώου και κεντροδεξιού Τύπου περιορίζεται στα επεισόδια, έχει εξαφανιστεί η πρόθεση απόδοσης εθνικού χαρακτήρα στην επέτειο, ενώ φιλοξενούνται άρθρα που ήδη αντιμετωπίζουν την εξέγερση ως μουσειακό είδος. Η σχολική γιορτή επανέρχεται ως είδηση τον Νοέμβριο του 2011 μετά από επεισόδια με μέλη της Χρυσής Αυγής έξω από σχολεία. Η αδιαφορία και η αμφισβήτηση των προηγούμενων ετών φαίνεται να έχει αποκρυσταλλωθεί σε μια συνολική άρνηση και εχθρότητα απέναντι σε ένα εξαρχής αμφισβητούμενο είτε ως προς τη σημασία του είτε ως το μέγεθός του, γεγονός. Δεν ξέρω πόσοι μετάνιωσαν για την απαξιωτική τους στάση απέναντι στην επέτειο του Πολυτεχνείου, βλέποντας τι έθρεψε κι αυτό ανάμεσα στα άλλα, αλλά το 2011 ήταν ήδη αργά…
Πως εκλαμβάνουν σήμερα τα παιδιά αυτόν τον εορτασμό;
Σας είπα και πριν για το παράδοξο να γιορτάζεται στο σχολείο ένα γεγονός το οποίο δεν διδάσκεται. Η στάση των μαθητών/ τριών ποικίλλει ανάλογα με την ιδεολογία και την πολιτική θέση του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, τη στάση του ίδιου του σχολείου (αναδεικνύει τη γιορτή ή επιδιώκει να την ξεπετάξει;), τον τόπο κατοικίας τους, αλλά και τη θέση τους απέναντι στο εκπαιδευτικό σύστημα, οπότε με δυσκολία θα μιλούσα για ενιαία στάση των παιδιών απέναντι στο Πολυτεχνείο.
Σε γενικές γραμμές και σε σχέση με τις υπόλοιπες γιορτές, δείχνουν μεγαλύτερο ενθουσιασμό και διάθεση για συμμετοχή, κυρίως γιατί εισπράττεται και ως γιορτή της νεολαίας, «δική» τους γιορτή. Αυτό που σίγουρα όλοι και όλες κατανοούν -στον βαθμό που τους ενδιαφέρει- είναι ότι η εξέγερση του ’73 δεν στράφηκε εναντίον κάποιου εξωτερικού εχθρού, αλλά εναντίον του εγχώριου αυταρχισμού.
Επιπλέον, η εξέγερση συνέβη μέσα σε έναν χώρο μάθησης, συνδέοντάς τον με την κοινωνία και τα προβλήματά της, δίνοντας το ισχυρό μήνυμα στους νέους ανθρώπους ότι η εκπαίδευση δεν είναι ούτε πρέπει να είναι μια αποστειρωμένη διαδικασία. Ίσως το πιο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια είναι η αντίδραση των παιδιών με ξένη καταγωγή.
Σύμφωνα με τις εμπειρίες μου μοιάζει να είναι η μόνη γιορτή που νιώθουν να τα αφορά και ως εξέγερση της νεολαίας, αλλά και για την ευρύτητα των αιτημάτων που δεν ήταν αμιγώς εθνικά. Και αυτό ίσως θα πρέπει να αναδειχθεί: η εξέγερση του Πολυτεχνείου ως συνδετικός κρίκος με τα πανανθρώπινα και διαχρονικά αιτήματα για Ελευθερία και Δημοκρατία.
Πως επικαιροποιείται σήμερα το μήνυμα της εξέγερσης 50 χρόνια μετά;
Τα ιστορικά γεγονότα δεν έχουν δοσμένο εκ των προτέρων νόημα. Ενίοτε ξεφεύγουν και από τις προθέσεις των ίδιων των πρωταγωνιστών, αυτονομούνται και νοηματοδοτούνται ανάλογα την εποχή, τα ζητήματά και τις ανάγκες της.
Το σύνθημα «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» επανέρχεται κάθε φορά που κάποιο από τα τρία απειλείται. Κυρίως το «ψωμί» και η «ελευθερία», γιατί κατά κάποιο τρόπο η Παιδεία δεν αποτελεί πλέον ισχυρό αίτημα της ελληνικής κοινωνίας. Η ανάγκη όμως για κοινωνική ισότητα και πολιτικά δικαιώματα παραμένει πάγιο αίτημα, συνεχώς ανατροφοδοτούμενο.
Αυτή ακριβώς είναι η ιδιαιτερότητα της Ιστορίας: ποτέ τίποτα δεν είναι οριστικά λυμένο. Κάθε φορά ανακύπτουν ζητήματα που ξυπνάνε παλιούς φόβους και απαιτούν νέες μάχες.
Στη Μεταπολίτευση ζήσαμε πάρα πολύ με τη βεβαιότητα της οικονομικής ευρωστίας και της στέρεης Δημοκρατίας. Παρά τα πολλά βήματα ανάπτυξης και εκδημοκρατισμού που βεβαίως έγιναν, καταλήξαμε στην πολλαπλή κρίση: οικονομική, θεσμική, κοινωνική.
Επομένως τα αιτήματα του Πολυτεχνείου επανέρχονται ως διαχρονική διατύπωση απλών κανόνων κοινωνικής συμβίωσης και όρων του κοινωνικού συμβολαίου: «Αξιοπρέπεια, Μόρφωση και Δημοκρατία για όλους και όλες», ως αφύπνιση από τον ήσυχο και γαλήνιο ύπνο της συνείδησής μας.
ΠΗΓΗ: www.tvxs.gr
