Ο ρόλος του Πολιτισμού στην εποχή της Μετάβασης με αφορμή μια Διημερίδα (της Δήμητρας Καραγιάννη)

Το μεσημέρι του Σαββάτου 20/1 ολοκληρώθηκε η Διημερίδα με τίτλο «Ο αναπτυξιακός ρόλος του Πολιτισμού στην εποχή της Μετάβασης»,

που διοργάνωσε η Παρέμβαση, μια πρωτοβουλία που στόχο είχε να ενεργοποιήσει την πολιτιστική αντίληψη, να προκαλέσει έναν γόνιμο προβληματισμό, αλλά κυρίως να αφήσει πίσω της ιδέες και προτάσεις, ξεκινώντας μια ουσιαστική κουβέντα για το πώς θα μπορούσε ο Πολιτισμός να αξιοποιηθεί πρακτικά στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας.

     Η ιδέα για την πραγματοποίηση αυτής της δράσης γεννήθηκε μέσα από την τριβή και την ενασχόληση με τον τομέα του πολιτισμού, τόσο σε δημιουργικό όσο και σε οργανωτικό επίπεδο. Όταν        ζεις και μαθαίνεις κάτι εκ των έσω, γνωρίζεις καλά τις αδυναμίες του, αλλά και τις δυνατότητές του. Και ο πολιτισμός έχει πολλές δυνατότητες.

   Ο πολιτισμός είναι πολλά πράγματα. Πρόκειται για μια ευρεία έννοια. Είναι τα επιτεύγματα των ανθρώπων και των τόπων -τεχνικά και πνευματικά-, είναι η υλική και άυλη δημιουργία μας, είναι η κουλτούρα μας και ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε και εκφραζόμαστε. Εκτός όμως από όλα όσα «είναι» ο πολιτισμός, υπάρχουν άλλα τόσα στα οποία μπορεί να μετατραπεί. Η ευφυία, άλλωστε, μιας κοινωνίας έγκειται στο να μπορεί να μετουσιώνει καθετί που διαθέτει, σε κάτι νέο, αξιοποιώντας το στο έπακρο για να μπορεί να εξελίσσεται.

   Ο πολιτισμός είναι μια δύναμη διαρκώς εξελισσόμενη, που μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός τόπου, εν προκειμένω στην ανάπτυξη της Δ. Μακεδονίας, και δη στην εποχή της Μετάβασης, όπου η αναζήτηση νέας ταυτότητας είναι προφανώς ο μόνος δρόμος. Είναι, λοιπόν, μάλλον «αναγκαίο καλό» να μπει δυναμικά ο πολιτισμός στη συζήτηση για τη Μετάβαση, μία συζήτηση που μέχρι στιγμής έχει αναφορά σε κρίσιμα ενεργειακά ζητήματα και σε αμιγώς τεχνοκρατικούς τρόπους προσέγγισης του θέματος. Όμως η αλλαγή προϋποθέτει και κάτι ακόμη, πολύ βασικό. Προϋποθέτει την κοινωνία. Και ο πολιτισμός είναι η κοινωνία. Γεννιέται και αναπτύσσεται μέσα σε αυτήν και εξελίσσεται μαζί της. Η οικονομική ανάπτυξη εξάλλου ταυτίζεται με την κοινωνική ανάπτυξη.

     Ο Πολιτισμός συχνά θεωρείται πολυτέλεια, μια περιττή συνθήκη, που δίπλα στα υπόλοιπα «σημαντικά» που συμβαίνουν, υπάρχει κι αυτός για να τα συνοδεύει, να τα ομορφαίνει, να τα διανθίζει. Ένα συμπλήρωμα, που καλό είναι να υπάρχει, αλλά ως εκεί. Υπάρχουν διακριτά όρια σε αυτά που συνήθως η πολιτεία, η πολιτική ή οι θεσμοί αναγνωρίζουν στον πολιτισμό ως δυνατότητες ή ως προοπτικές. Στον σύγχρονο, όμως, κόσμο θα έπρεπε καλά να ξέρουμε πως δεν νοείται ανάπτυξη χωρίς πολιτιστική αντίληψη. Κανένας τόπος δεν μπορεί να πετύχει καμία ανάπτυξη χωρίς ένα πολιτιστικό και πνευματικό υπόβαθρο, που να κινητοποιεί την ευφυΐα και τη δημιουργικότητά του.

   Ο πολιτισμός συνδέεται με την οικονομία, την επιχειρηματικότητα, τον εναλλακτικό τουρισμό, το περιβάλλον, την εκπαίδευση. Μπορεί να λειτουργήσει μαζί μ’ αυτά ή και ανεξάρτητα από αυτά. Αξίζει πάντως να δούμε σε βάθος πώς αυτοί οι κρίκοι μπορούν να φτιάξουν μια ωραία αλυσίδα στο δρόμο της ανάπτυξης.

     Όλα αυτά μπορούν να τρέξουν παράλληλα σε δύο ταχύτητες. Από τη μία οργανώνοντας μακροπρόθεσμες αναπτυξιακές κινήσεις, έργα και επενδύσεις που απαιτούν χρόνο και προϋποθέσεις για να γίνουν. Και από την άλλη, εστιάζοντας ταυτόχρονα σε αυτό που μπορεί να γίνει άμεσα, με τα δεδομένα που έχουμε στο τώρα. Κι ο πολιτισμός μπορεί να αξιοποιηθεί άμεσα.

   Είναι αυταπόδεικτο πως θα πρέπει να ενταχθεί στον πυρήνα των πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Γιατί μπορεί να γίνει πολύτιμο εργαλείο και όπλο σε μια μάχη που δύσκολα κερδίζεται.

   Γιατί, λοιπόν, να γίνει όλη αυτή η κουβέντα για τον πολιτισμό; Πολύ «απλά», γιατί η ανάπτυξη είναι μια διαδικασία που απαιτεί να βρίσκεται ένας τόπος σε εγρήγορση και σε διαρκή κίνηση. Κι ο πολιτισμός είναι αυτό ακριβώς. Είναι η κίνηση που χρειαζόμαστε στην καρδιά της κοινωνίας. «Ο πολιτισμός είναι μια κίνηση, όχι μια κατάσταση. Είναι ένα ταξίδι, όχι ένα λιμάνι» (Α. Τόινμπι). Σε έναν τόπο, λοιπόν, που δεν έχει λιμάνι, ας κάνουμε ένα αλλιώτικο ταξίδι∙ με αφετηρία τον πολιτισμό.

 

***

 

Ευχαριστίες…

Θερμό ευχαριστώ σε όλους τους εισηγητές, σε όσους συμμετείχαν (Κορίνα Χατζηπαναγιωτίδου, Αντώνη Σκιαθά, Παύλο Γερουλάνο, Σάσα Ελευθεριάδου, Δημήτρη Καμαριάδη, Άννα Μπατσή, Λευτέρη Ιωαννίδη, Τάσο Σιδηρόπουλο, Νίκο Ντάβο, Βαλεντίνα Πλάκα, Κατερίνα Μαρκοπούλου, Πάνο Χριστοδούλου, Γιώργο Παπαϊωάννου, Χρήστο Καρρά, Κώστα Λασκαράτο, Κωνσταντίνο Κική, Παναγιώτη Δημόπουλο, Γιάννη Ζιώγα, Παύλο Τεγτεβερενίδη, Βαγγέλη Νικόπουλο, Κέλλυ Γρηγοριάδου), στους φορείς που συνέδραμαν (Υπουργείο Πολιτισμού, Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, Δήμο Κοζάνης, ΕΒΕ Κοζάνης) και ήταν υποστηρικτές της προσπάθειας (Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας, Υπουργείο Εσωτερικών (Μακεδονίας-Θράκης), στην Δημοτική Βιβλιοθήκη που φιλοξένησε την εκδήλωση και σε όσους το παρακολούθησαν. Θερμό ευχαριστώ, επίσης, στη Φιλιώ Μπτούρη, στον Δημήτρη Στραβού, στα ΜΜΕ που κάλυψαν την εκδήλωση.