Καλλιόπη Βέττα: «Η αποτυχημένη απολιγνιτοποίηση και οι προοπτικές για την επόμενη ημέρα»

Το πρώτο περιφερειακό Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ Π.Σ. πραγματοποιήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου στην Κοζάνη, στη Δυτική Μακεδονία, με μεγάλη συμμετοχή φορέων και πολιτών.

Κοινός τόπος όλων των συμμετεχόντων ήταν ότι η διοργάνωση, οι ομιλίες και ο διάλογος που ακολούθησε, ήταν υψηλότατου επιπέδου, γεγονός που έστεψε με επιτυχία το αποτέλεσμα.

Αποδείχθηκε, παράλληλα, για μία ακόμη φορά, ότι η κοινωνία εξακολουθεί να προσδοκά απαντήσεις από την πολιτική, αρνούμενη να υποταχθεί στις προαποφασισμένες λύσεις και τους μονοδρόμους που εγκαθιδρύει η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία.

Οι θεματικές του Συνεδρίου περιλάμβαναν, εκτός των άλλων, ζητήματα ανάπτυξης, υποδομών, υγείας, παιδείας, στέγασης και κλιματικής κρίσης.

Ωστόσο, κυρίαρχο ρόλο στην συζήτηση, ο «ελέφαντας στο δωμάτιο», διαδραμάτισε η βίαιη απολιγνιτοποίηση. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς: το 40-45% του Α.Ε.Π. της περιοχής βασίζεται στην λιγνιτική δραστηριότητα, ενώ περίπου 25-40.000 θέσεις εργασίας πρόκειται να χαθούν, ή έχουν ήδη απολεσθεί, προοιωνίζοντας ένα ζοφερό παρόν και μέλλον.

Διαπιστώσεις

Η πραγματικότητα είναι ότι η περιδίνηση της άτακτης ενεργειακής μετάβασης έχει συμπαρασύρει όλους τους ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat, η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις ανάμεσα στις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης:

• Εργασία: θέση 242 από 255 περιφέρειες.
• Ανεργία: θέση 5 από τις 255 περιφέρειες και πρώτη στην ανεργία των νέων.
• Εισόδημα: θέση 228 από τις 248 περιφέρειες.
• Δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη: θέση 173 από τις 190 περιφέρειες.

Στην Π.Δ.Μ. σημειώνεται μεγάλη μείωση (-10%) πληθυσμού (από 284 χιλ. το 2011 σε 255 χιλ. το 2021), η μεγαλύτερη στη χώρα. Ωστόσο, ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στην δραματική μείωση στις ηλικίες 0-39 ετών, που δημιουργεί εικόνα ολέθρου, καθώς σημειώνεται καθίζηση έως και 29%, ενώ στις ηλικίες 40-49 ετών έχουμε μείωση 15%, την ώρα που στην υπόλοιπη χώρα καταγράφεται αύξηση.

Παράλληλα, η απορρόφηση των διαθέσιμων πόρων είναι μηδαμινή, τα ισχνά προγράμματα στήριξης δεν δίνουν προστιθέμενη αξία στην περιοχή, οι αποκαταστάσεις εδαφών δεν έχουν καν ξεκινήσει, τα χωροταξικά σχέδια είναι ακόμη στα σπάργανα, ενώ η ανυπαρξία σχεδιασμού για την χωροθέτηση Α.Π.Ε. έχει -λόγω της άναρχης επέκτασης- δυναμιτίσει τον παραγωγικό ιστό και αλλοιώσει το φυσικό περιβάλλον.

Τέλος, στον ζωτικό τομέα της τηλεθέρμανσης, τα αδιέξοδα και οι μεγάλες αυξήσεις για τους χρήστες είναι πλέον κανονικότητα ενώ, δια επίσημων χειλών της κυβέρνησης, σε μια επίδειξη κυνισμού και κοινωνικού αυτοματισμού, οι πολίτες της Δυτικής Μακεδονίας κρίνονται ως ευνοημένοι από το υφιστάμενο καθεστώς.

Όλες αυτές οι εξελίξεις λαμβάνουν χώρα την ώρα που υποτίθεται ότι ισχύει η ρήτρα απολιγνιτοποίησης και η περιοχή έπρεπε να έχει ειδική μεταχείριση σε κάθε νομοσχέδιο, σε κάθε παρέμβαση. Στην πράξη συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, με μόνη υπαρκτή εξέλιξη την επέκταση του φυσικού αερίου -ενός ορυκτού καυσίμου δηλαδή- στην περιοχή.

Προτάσεις ΣΥΡΙΖΑ Π.Σ.

Κεντρική θέση του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι η ενεργειακή μετάβαση, με  πλήρη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα μπορεί και πρέπει να γίνει, με τρεις απαρέγκλιτες και συμπληρωματικές προϋποθέσεις: ενεργειακή ασφάλεια, πρόσβαση σε προσιτή ενέργεια για όλους και δίκαιη μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών. Σήμερα, δεν συμβαίνει τίποτε από τα προαναφερθέντα.

Είναι αναντίρρητο ότι πρέπει να προασπίσουμε την κοινωνική δικαιοσύνη, παράλληλα με την κλιματική ουδετερότητα. Αν εκλείψει η πρώτη, όπως έχει δείξει η ιστορία, ναρκοθετείται και η δεύτερη, δημιουργώντας νέες ανισότητες και οξύνοντας τις υφιστάμενες.

Ο ΣΥΡΙΖΑ Π.Σ, διαχρονικά, έχει προτείνει συγκεκριμένες λύσεις και δεσμεύσεις για την Δυτική Μακεδονία, ενώ υπάρχουν και ευρύτερες σκέψεις που μένει να κωδικοποιηθούν.

Πρώτα, είναι η ρήτρα μηδενικού αναπτυξιακού και κοινωνικού ελλείμματος. Πρόκειται για κομβική θέση, καθώς το κράτος θα καλύπτει με δική του χρηματοδότηση κάθε διαφορά μεταξύ παρελθόντων και τωρινών εισοδημάτων, ακριβώς για να καλύψει το κενό από τη μετάβαση.

Έπειτα, προτείνουμε:      

• Ανακατεύθυνση πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης για τη δίκαιη μετάβαση. Αύξηση και διατήρηση του ποσοστού χρηματοδότησης του Εθνικού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.
• Γενναίο πρόγραμμα δημόσιων υποδομών.
• Ρύθμιση χρεών και διαγραφή μέρους οφειλών όσων επένδυσαν σε μηχανολογικό εξοπλισμό για εργολαβική δραστηριότητα σε λιγνιτωρυχεία.
• Ολοκλήρωση του χωρικού/πολεοδομικού σχεδιασμού και απόδοση εδαφών στις τοπικές κοινωνίες.
• Ενίσχυση/επένδυση σε αγροτικά φωτοβολταϊκά.
• Δημόσιος έλεγχος στη ΔΕΗ, η οποία οφείλει να αποτελεί τον αναπτυξιακό και κοινωνικό πυλώνα και όχι ιδιωτικό μαγαζί εξυπηρέτησης ολιγοπωλιακών συμφερόντων.
• Επαναξιολόγηση του χρόνου λήξης της Πτολεμαΐδας V και σαφώς όχι το 2026 που ακούγεται το τελευταίο διάστημα.
• Στήριξη των ενεργειακών κοινοτήτων.
• Χωροταξικός σχεδιασμός για τις Α.Π.Ε. ώστε να σταματήσει η κερδοσκοπία με την άναρχη ανάπτυξή τους

Ειδικότερα μέτρα που μπορούν να συζητηθούν είναι η στήριξη ιδιωτικών επενδύσεων, η έρευνα και ανάπτυξη σε καθαρές μορφές ενέργειας, η αξιοποίηση της βιομηχανικής κληρονομιάς καθώς και προγράμματα ολοκληρωμένης παρέμβασης στον τομέα της εργασίας.

Συμπέρασμα

Καμία μετάβαση δεν μπορεί να είναι βιώσιμη, κοινωνικά δίκαιη, περιβαλλοντικά ισόρροπη και οικονομικά μακροπρόθεσμη αν δεν λάβει υπόψη, ανάμεσα σε άλλα, τις κοινωνικές ανισότητες, την παραγωγική βάση, τα δημογραφικά στοιχεία, την αποκατάσταση εδαφών, το κόστος ενέργειας και την ενεργειακή ασφάλεια.

Παράλληλα, η συμμετοχή των πολιτών και των φορέων στην διαμόρφωση των προτάσεων, αποτελεί δομική προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος.

Η Δυτική Μακεδονία πρέπει να αποκτήσει ένα νέο εισόδημα, με κεντρικό ρόλο του κράτους και συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας. Μόνο με αυτή την εξέλιξη, θα δοθεί τέλος στο σημερινό αποτυχημένο «πείραμα» και η περιοχή θα αποκτήσει, όραμα, προοπτική και ευημερία.