Ένα παιχνίδι με αισιόδοξους παίχτες (του Θανάση Σκαμνάκη)
Μπορεί να κοιτάμε την ιστορία σαν μια υπόθεση κερδισμένων μαχών και χαμένων πολέμων. Καθώς ο κόσμος μας κάνει βήματα, όπως συχνά λέμε, προς τα πίσω.
Καθώς οι δυνάμεις της καταστροφής επικρατούν εκείνων της δημιουργίας, οι οποίες γίνονται πιο εκκωφαντικές επειδή βρίσκονται δίπλα στα σπουδαία θαύματα των επιστημονικών ανακαλύψεων και των αλλαγών που διεκδικούν, και μπορούν, να κάνουν τη ζωή διαρκώς καλύτερη.
Καθώς οι κατακτήσεις γενεών αναιρούνται. Καθώς οι εντυπώσεις επικρατούν του βάθους. Καθώς ό,τι συμβαίνει φαίνεται να είναι αιώνιο, και ό,τι συνέβη να ήταν προσωρινό. Καθώς ό,τι κατακτάμε δεν το εμπιστευόμαστε κι ό,τι κερδίζουμε σαν να μην έχει μέλλον. Κι έτσι αντί να αμφιβάλλουμε για την ακλόνητη θέση του συστήματος αμφιβάλλουμε για τη δική μας.
Κι όμως, η ιστορία είναι γεμάτη επεισόδια σαν τα σημερινά δικά μας. Όταν τα γεγονότα κρατάνε την ανάσα τους – για λόγους που έχουν να κάνουν με την ιστορική αναμονή και την ανθρώπινη αδυναμία – μερικές φορές από απόγνωση, θεωρούμε πως η ίδια η αναπνοή του κόσμου έχει κοπεί. Κι έτσι, χωρίς αναπνοή, πως ο κόσμος καταρρέει.
Και πως να πεις σ’ ένα παιδί να πιστεύει το μέλλον όταν το παρόν του έχει αχρηστέψει ζωτικά όργανα; Να βλέπει τον ορίζοντα όταν επιπλέει πάνω σε μια λίμνη αποβλήτων και βαριά σύννεφα σκεπάζουν τη ζωή του;
Τα Τέμπη, ας πούμε, δεν είναι ένα περιστατικό, είναι ένας παγκόσμιος συμβολισμός. Αλλά, ακριβώς, δεν έχει μόνο τη μία όψη. Ίσα-ίσα που η όψη της επίμονης πάλης βγαίνει πιο πάνω από εκείνη της κυβερνητικής και συστημικής αβελτηρίας. Δεν είναι το μπάζωμα που νικάει αλλά οι μανάδες.
Αυτές οι διαπιστώσεις δεν είναι εξ αιτίας της επιθυμίας, ή της ανάγκης, να εκπέμπονται συχνά αισιόδοξα μηνύματα ώστε να σκεπάζουν κάπως τη γκριζάδα και την κατήφεια ενός δύσκολου καιρού. Ούτε είναι μια αιθεροβατούσα αισιοδοξία, εκτός τόπου και χρόνου, κάτι σαν μεταφυσική πίστη. Είναι το ότι κάθε φορά που επανέρχεται η ιστορία στη γνώση μας, στερεώνει τη βεβαιότητα πως οι αγώνες είναι αιώνιοι, οι νίκες και οι ήττες επίσης, σαν μια εναλλαγή σε λούνα παρκ με μυστήρια, και πως εν τέλει ο κόσμος έτσι προχωράει, ποτέ σαν μια πορεία αιθρίας, ποτέ σαν μια θλίψη Γολγοθά.
Κι ακόμη αν δεν νικάει, το ότι παλεύει είναι μια νίκη.
Διαβάστε (είναι σχεδόν απαραίτητο) το νέο βιβλίο του Ερίκ Βιγιάρ, Μια αξιοπρεπής έξοδος, (εκδόσεις Πόλις) που μιλάει για τον πόλεμος της Ινδοκίνας και την «περηφανή» ήττα των Γάλλων (και εν συνεχεία την Αμερικανών) από τους αμόρφωτους, παρακατιανούς κίτρινους.
Ο Βιγιάρ μπαίνει στο βάθος. Μπλέκει το πολιτικό σύστημα, τις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις και από τις δυό πλευρές του Ατλαντικού, το πως μετονομάζονται σε πατριωτισμό, το πως γίνονται τρέλα, νεκροί στρατιώτες και επιχειρηματική υψηλή τέχνη.
Γράφει: «… και θα έπρεπε για λόγους ακριβείας, να μετονομάσουμε τη Μάχη του Κάο Μπανγκ, με αφορμή την οποία έχει πέσει φαγωμάρα στο Κοινοβούλιο, σε Μάχη για την Ανώνυμη Εταιρεία Ορυχείων Κασσίτερου του Κάο Μπανγκ · κάτι που θα της προσέδιδε την πραγματική της σημασία…
Η μάχη του Μάο Κε, που θα πραγματοποιηθεί λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του ’51, θα μπορούσε κι αυτή να μετονομαστεί. Θα μπορούσαμε κάλλιστα να την λέμε Μάχη για τη Γαλλική Εταιρεία Ανθρακωρυχείων του Τονκίνο, και αντί της αιματηρής, σώμα με σώμα μάχης που καταγράφουν τα βιβλία μας, θα έπρεπε επίσης να αφηγηθεί, με ύφος λιγότερο μυθιστορηματικό, αλλά κατά βάθος τραγικότερο, πως οι τετρακόσιοι φαντάροι, με την ενίσχυση του 6ου Αποικιακού Τάγματος Αλεξιπτωτιστών, τριών αντιτορπιλικών, δύο αποβατικών σκαφών και την τελική επέμβαση βομβαρδιστικών και καταδιωκτικών, ανταποκρίθηκαν στην σπαραχτική έκκληση που τους απηύθυναν από το Παρίσι, σε ένα μήκος κύματος εκτός του ορατού σ’ εμάς φάσματος, και χάρη σ’ ένα λεπτό παιχνίδι αντανακλάσεων, τα είκοσι χιλιάδες εκτάρια στα οποία εκτείνονται οι γαιανθρακοφόρες εκτάσεις του Μάο Κε, και τα οποία διαιρούνταν τότε σε 78.760 μετοχές.
… Αλλά κι εκείνη του Χοά Μπιν, τον Δεκέμβριο του ’51, δεν διαθέτει άραγε κι αυτή κάποιο κεφάλαιο και κάποιο τζίρο; Και δεν θα μπορούσαμε μήπως να τη μετονομάσουμε σε Μάχη για την Ανώνυμη Εταιρεία των Κοιτασμάτων Χρυσού του Χοά Μπιν; Θα κατανοούσαμε καλύτερα έτσι το μένος στις μάχες. Και η περίφημη μάχη του Ντογκ Τριέου μήπως δεν δόθηκε ταυτόχρονα από το γαλλικό εκστρατευτικό σώμα και από το εμπορικό επιμελητήριο του Σεν;».
Και πάει έτσι η αφήγηση φτάνοντας σε εκείνη την ώρα, στις 29 Απριλίου 1975, όταν οι Αμερικανοί συνωστίζονται στις ταράτσες περιμένοντας τα ελικόπτερα, σπρώχνονται, πέφτουν στη θάλασσα, παίρνουν βάρκες, σπεύδουν με κάθε τρόπο να φύγουν.
Αυτή κι αν είναι μια νίκη της αισιοδοξίας.
Αλλά ο ανταριασμένος καιρός του παρόντος επιστρέφει να θυμίσει το τί απέγινε εκείνη η νίκη. Και που βρίσκεται τώρα εκείνο το σπουδαίο Βιετνάμ.
Αλλά και πάλι τα αλλά (και είναι περισσότερα), υπενθυμίζουν επίσης πως έτσι γινόταν ανέκαθεν με τις μεγάλες στροφές της ιστορίας. Τις εξάρσεις, τις επαναστάσεις, τις ανατροπές! Και τις υποχωρήσεις!..
Ο πόλεμος των χωρικών στη Γερμανία του 16ου αιώνα, η αγγλική και μετά η γαλλική επανάσταση, η ρώσικη, η κουβανέζικη…
Από την άλλη διαβάζουμε και κρατάμε την 29η Απριλίου αλλά έχουμε ήδη λησμονήσει πόσες ατέλειωτες ημέρες σκοτεινού καιρού, αβεβαιότητας, απελπισίας, μεσολάβησαν μέχρι να φτάσει εκείνη η μέρα. Τις πόσες ώρες αυτής της μαρτυρικής, ορατά αδιέξοδης, προετοιμασίας των μικρών μαρτύρων της ιστορίας, που γίνονται αυτόπτες πολύ μετά, γιατί στο παρόν τους είναι απλώς μάρτυρες του μαρτυρίου.
Το επόμενο παιχνίδι είναι πάντα αυτό που δεν έχει ακόμα παιχτεί. Και οι νικητές δεν έχουν οριστεί!
Άρα ο ορίζοντας παραμένει εκεί. Περιμένοντας!…
ΠΗΓΗ: www.kommon.gr
