Χαραυγή Κοζάνης: Από το παλιό στο νέο χωριό [ γράφει ο Θόδωρος Μήγκος ]
Η παλιά Χαραυγή ήταν ένα από τα χωριά της ευρύτερης περιοχής των λιγνιτωρυχείων της Δ.Ε.Η, όπως η Καρδιά, η Εξοχή, ο Κλείτος και ο Κόμανος.
Βρισκόταν σε υψόμετρο 730 μέτρων.
Εξαιτίας της επέκτασης του λιγνιτωρυχείου της Δ.ΕΗ
η (παλιά) Χαραυγή μεταφέρθηκε σε νέα τοποθεσία τη σημερινή Νέα Χαραυγή.
Παλιά Χαραυγή:
Η παλιά Χαραυγή βρισκόταν, βορειοδυτικά της Κοζάνης και νοτιοανατολικά της Πτολεμαΐδας, στην άκρη εύφορου κάμπου, τον οποίο ως τη δεκαετία του ΄50 κάλυπτε το έλος Κίτρινη Λίμνη (γνωστό και ως Σαρή- Γγκιόλ). Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας το χωριό ονομαζόταν Τζουμάς και έτσι αναφέρεται το 1918 οπού ορίζεται ως έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Το 1928 μετονομάστηκε σε Αμύγδαλα καθώς στην άκρη του χωριού υπήρχαν πολλές αμυγδαλιές ενώ, το 1961 μετονομάστηκε σε Χαραυγή.
VIDEO:
Στο χωριό κατοικούσαν πρόσφυγες που ήρθαν από την περιοχή του Πόντου και της Μικράς Ασίας αλλά και της Ανατολικής Θράκης πριν και μετά από την μικρασιατική καταστροφή, ντόπιοι και Τούρκοι. Κατά τα έτη 1922, 1923 και 1924 εγκαταστάθηκαν πρόσφυγές από το Νυφίο και Παπάζλη του Νομού Σμύρνης, από το Κερμένι και το Νιχώρι του νομού Ραιδεστού της Ανατολικής Θράκης και από το Γιαλαγούζ Τσαμ του νομού Καρς.
VIDEO:
Οι Μικρασιάτες ήταν οι πρώτοι πρόσφυγες οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στον τότε Τζουμά. Το 1923 ξεκίνησαν να καταφτάνουν οι πρώτες οικογένειές Κερμενιωτών και σταδιακά εγκαταστάθηκαν στο χωρίο 110 οικογένειες. Το 1924 κατέφθασαν στο χωριό οι Νιχωρίτες, οι Καυκάσιοι, μεμονωμένες οικογένειες από τα χωριά Φανάρι, Επιβάτες, Βιζύη, Σηλυβρία, Περίσταση, Πλαγιάρι, Στράντζα, Ελμπασάν, Δελλιώνες και Αϊβαλή. Επίσης ορισμένες οικογένειες ήρθαν στο χωριό από Τυρολόη, Τσατάλτσα, Τσακίλι, Εσκί-Σεχίρ και τα Ίσπαρτα της Ανατολίας.
Το χωριό Τζουμάς χωριζόταν σε δύο μέρη από ένα ποτάμι το οποίο είχε νερό το χειμώνα και την άνοιξη. Από τη μια πλευρά του ποταμού βρισκόταν, ο πάνω μαχαλάς (ο οποίος κατά της διάρκεια της δεκαετίας του ΄60 μετονομάστηκε σε «Κολωνάκι») και ο συνοικισμός ενώ, από την άλλη πλευρά βρισκόταν, το κέντρο του χωριού και ο κάτω μαχαλάς. Οι Τούρκοι ξεκίνησαν να αποχωρούν από το χωριό το φθινόπωρο του 1923 και το καλοκαίρι του 1924 είχαν φύγει όλοι ενώ, οι Έλληνες πρόσφυγες εξακολουθούσαν να καταφθάνουν στο χωριό.
Κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου, διεξαγόταν στο χωριό, μεγάλος εορτασμός συνοδευόμενος από τριήμερη εμποροπανήγυρη. Η γεωργία και η κτηνοτροφία ήταν οι βασικές δουλειές των κατοίκων με εξαίρεση, τους λιγοστούς επαγγελματίες που υπήρχαν στο χωριό. Κάθε Παρασκευή διεξαγόταν στο χωριό μεγάλη λαϊκή αγορά.
Στο χωριό υπήρχαν: διθέσιο νηπιαγωγείο, εξαθέσιο δημοτικό σχολείο, γυμνάσιο (αρχικά ιδιωτικό και έπειτα δημόσιο), αγροτικό ιατρείο, οδοντιατρείο, δύο αγροτικοί συνεταιρισμοί, κρεοπωλεία, αθλητικός και πολιτιστικός σύλλογος, κινηματογράφος, παντοπωλεία, καφενεία, ζαχαροπλαστείο, κατάστημα ηλεκτρικών ειδών, επίπλων, ένδυσης, υπόδησης, στεγνοκαθαριστήριο, περίπτερα, πρατήρια υγρών καυσίμων, καφεκοπτείο, κουρεία, ραφείο και σταθμός της Χωροφυλακής.
Στα μέσα της δεκαετίας του ΄70 η Δ.ΕΗ ξεκίνησε, διαδικασίες απαλλοτρίωσης του χωριού στηριζόμενη σε μια παλαιά νομοθεσία και χωρίς κάποια ιδιαίτερη μέριμνα για τη μελλοντική φροντίδα του χωριού αλλά και του περιβάλλοντος. Στην απόφαση της Δ.Ε.Η αντέδρασαν ο τότε Μητροπολίτης Κοζάνης, καθώς και πολλοί αιρετοί εκείνης της περιόδου. Έπειτα από πολλές διαμαρτυρίες των κατοίκων με αποκορύφωμα, τα επεισόδια μεταξύ δυνάμεων των Μ.Α.Τ και κατοίκων του χωριού τον Ιούλιο του 1978, η κυβέρνηση παραδέχτηκε ότι έγινε λάθος στη διαχείριση της όλης υπόθεσης.
Τελικώς, έκανε δεκτά όλα τα αιτήματα των κατοίκων και μάλιστα και με το παραπάνω. Τον Οκτώβριο του 1981 δόθηκαν στους κατοίκους ικανοποιητικές αποζημιώσεις και το 1985 άρχισε η ανοικοδόμηση του νέου οικισμού.
Νέα Χαραυγή:
Η Νέα Χαραυγή αποτελεί δημοτική κοινότητα τους δήμου Κοζάνης βρίσκεται, 5 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης και απέναντι από το δημοτικό πάρκο Κουρί το οποίο, αποτελεί δημοφιλή τόπο αναψυχής και πρασίνου.
VIDEO:
Ο πληθυσμός της Νέας Χαραυγής (σύμφωνα με την απογραφή του 2021) είναι 1.185 κάτοικοι. Δημιουργήθηκε μετά από την απαλλοτρίωση του παλαιού χωριού από τη Δ.Ε.Η. Το χωριό διαθέτει: δημοτικό σχολείο, φούρνο, κρεοπωλείο, καφενείο, πιτσαρία- καφετέρια, φαρμακείο και μίνι μάρκετ. Επιπλέον, έχει: πολιτιστικούς συλλόγους και αθλητικό σύλλογο. Το χωριό είναι συνδεδεμένο με το δίκτυο τηλεθέρμανσης.
Η πηγή των φωτογραφιών είναι από την ομάδα στο facebook: Παλιά Χαραυγή
Δείτε περισσότερες φωτος , κάντε κλικ στην παρακάτω διεύθυνση ή στην εικόνα:
https://www.facebook.com/groups/36913608734
Πηγές:
Βιβλία:
«Οι Έλληνες της Ανταλλαγής. Από την Ανατολή στον Τζουμά – Χαραυγή Κοζάνης» Γεώργιος Δ. Τουλουμενίδης
Διαδίκτυο:
https://kede.gr/wp-content/uploads/2023/04/APOF_APOT_MON_DHM_KOIN.pdf
* Επικαλεστήκαμε μαρτυρίες κατοίκων του χωριού ηλικιωμένων αλλά και νεότερων.
Για το www.kozani.tv Θόδωρος Μήγκος - δημοσιογράφος
