Κοζάνη 1926 - Πολιτισμός & ψυχαγωγία: "Ταξίδι στο Χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας" (19ο μέρος)

"Ταξίδι στο Χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας" - 19ο μέρος.

Συνέχεια από το προηγούμενο (μέρος 18ο).

Στα 1926 η Κοζάνη δεν έχει ούτε 14 χρόνια που απελευθερώθηκε από τον Οθωμανικό ζυγό και προσπαθεί, με αργούς ρυθμούς, να σταθεί στα πόδια της και να γίνει ένας σύγχρονος αστικός οικισμός. Γίνονται δρόμοι, υπόνομοι, έργα ύδρευσης, ανοίγουν νέα καταστήματα, ξενοδοχεία κ.λ.π

Εικόνα 1. Σημερινή οδός Βενιζέλου

Σε συνέντευξή του ο Δήμαρχος Αστέριος Τέρπου είπε για τα έργα: «Ημείς δεν ήλθαμεν δια να εξαπατήσομεν τον λαόν με προχειρολογήματα και με ακαίρους επιδείξεις. Βαδίζομεν επί προδιαγεγραμμένου προγράμματος……» Αναλυτικά το 1926: Βρίσκονται σε κατασκευαστικό στάδιο 2.000 μέτρα υπονόμων εκ των οποίων τα 1.300 μέτρα έχουν ήδη κατασκευαστεί. Για την ύδρευση της Πόλης: «κατασκευάζονται 4 νέοι κρουνοί ενώ αντικαθίστανται 1500 μέτρα πήλινων σωλήνων των υδραγωγείων δια σιδηρούν τοιούτων». «Εντός του τρέχοντος έτους θα κατασκευαστούν δυο μεγάλα τμήματα κεντρικών συλλεκτηριών υπονόμων δια να μεταφέρουν το άφθονο ύδωρ του Κεραμαριού». ^[1]

Ξεκίνησε η ρυμοτόμηση της οδού Ξενοφώντος Τριανταφυλλίδη και προετοιμάζεται η οδός Αγίου Γεωργίου. Η κεντρικότερη τότε οδός λεγόμενη «Τριανδρίας» ανακατασκευάζεται και τα πεζοδρόμια ασφαλτοστρώνονται «με το πλέον αριστοκρατικό σύστημα».^[2] Επισκευές ξεκίνησαν και στην οδό «Παύλου Μελά». Αν νυχτώσει όμως μπορείς να κυκλοφορείς μόνο με κλεφτοφάναρο λόγω έλλειψης φωτισμού. ^[3]

 

Ο ηλεκτροφωτισμός της Κοζάνης

Εικόνα 2. Εφημερίδα ΦΩΣ 11/12/1926

Μόνιμο παράπονο των κατοίκων είναι ο ηλεκτροφωτισμός ο οποίος καθυστερεί απαράδεκτα. Υπάρχουν δρόμοι που δε φωτίζονται καθόλου και άλλοι που φωτίζονται με λάμπες πετρελαίου. Όπως ξαναγράψαμε ο κατοπινός «ευεργέτης» της Πόλης Κωνσταντίνος Γκέρτζος ανέλαβε τον ηλεκτροφωτισμό της Πόλης από το 1924 ακόμα και η σύμβαση που έκανε με τον Δήμο Κοζάνης υπογράφηκε από τον τότε Δήμαρχο Ν. Τσιμηνάκη και εγκρίθηκε από το αρμόδιο Υπουργείο^[4] αλλά ουδέποτε δεν ξεκίνησε το εν λόγω έργο. Οι αδελφοί Γκέρτσιου Ζητούσαν περισσότερα λεφτά από όσα όριζε η σύμβαση και οι εφημερίδες μιλούσαν για «ψιθυριζόμενον σκανδάλον».^[5] Η σύμβαση θα  κηρυχτεί άκυρη και στα μέσα του 1928 θα υπογραφεί νέα σύμβαση μεταξύ Δήμου και των εργοληπτών Πάικου Δελιαλή και αδελφών Μπλιούρα με την έγκριση του Υπουργείου Συγκοινωνιών. ^[6] Οι νέοι εργολήπτες φάνηκαν συνεπείς και η Κοζάνη είδε «φως ηλεκτρικόν» το 1930.  Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Βελβεντός ηλεκτροδοτήθηκε με γεννήτρια 50 ίππων το 1928. ^[7]    

Πολλά δημοσιεύματα αναφέρουν ότι ο ηλεκτροφωτισμός στην Κοζάνη έγινε το 1926. Αυτό είναι σωστό μόνο εν μέρει αφού δεν αφορά συνολικά τον ηλεκτροφωτισμό της Πόλης αλλά κάποια τετράγωνα στο Κέντρο που έγιναν από γεννήτρια του κινηματογράφου «ΩΡΙΩΝ» του Λεωνίδα Βοσνιάκου. Φυσικά αυτό έγινε με σύμβαση μεταξύ του Βοσνιάκου και του Δήμου που ενέκρινε και το Υπουργείο Συγκοινωνιών και αρχικά αφορούσε διάρκεια μόνο τριών μηνών. ^[8]   

Εικόνα 3. Σακελαρίου Κώστας: Συντάκτης της «ΗΧΩ της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ και ανταποκριτής της εφ. ΦΩΣ της Θεσσαλονίκης

Ο κινηματογράφος «ΩΡΙΩΝ» ο οποίος αργότερα μετονομάστηκε σε «ΤΙΤΑΝΙΑ» βρισκόταν επί της οδού Βενιζέλου και έκανε έναρξη των παραστάσεών του στις 27/10/26. Η ονομασία δόθηκε κατόπιν ανοιχτού διαγωνισμού προς τιμήν του πιο διάσημου κυνηγού της μυθολογίας. Ήταν ο πρώτος και μοναδικός κινηματογράφος τότε στην Πόλη, διαθέτει μια ηλεκτρογεννήτρια των 23 κιλοβάτ ενώ παρήγγειλε ακόμα μία των 60 κιλοβάτ και προτίθεται να ηλεκτροδοτήσει ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο στο κέντρο της Πόλης.^[9]

Μοντέρνα καταστήματα

Ταυτόχρονα τη χρονιά αυτή έκαναν την εμφάνισή τους πολλά μοντέρνα και μεγάλα καταστήματα. Η οδός Τριανδρίας εμπλουτίζεται με νέα «αριστοκρατικότερα» καταστήματα όπως του Τόλιου και Μούκα «άρτι αφιχθέντων εξ Αμερικής» που μπορείς να βρεις όλα τα είδη που υπάρχουν σε μια σύγχρονη αγορά όπως και του Ι. Τριχόπουλου «ένα από τα μεγαλύτερα και «καλιτεχνικώτερα  υποδηματοποιεία των Αθηνών»^[10] Την ίδια χρονιά «η αγορά της Πόλης εμπλουτίσθη δι ενός άλλου αριστοκρατικού ζαχαροπλαστείου «Η ΣΕΛΙΤΣΑ»  υπό των κ.κ Πήτα και Σια» ^[11] Στις 21/2/1926 εγκαινιάζεται και το πολυτελέστατο ξενοδοχείο «ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ». Το Ξενοδοχείο είναι ιδιοκτησίας του Ευθύμιου Ταρτάτα και φιλοξενεί εξέχουσες προσωπικότητες της Εποχής όπως ο Στρατηγός Μανέτας, ο υποστράτηγος Καμένος κ.α ^[12]  

Εικόνα 4. Ο Κήπος του Τερζή. (πηγή: Κοζάνη: Μνήμες, Αναμνήσεις & Εικόνες- Καραμάρκος Κώστας)

Οι κοζανίτες (όσοι έχουν αυτή τη δυνατότητα)  διασκεδάζουν στο κέντρο «‘Επτάλοφος» του Ι. Τερζή. «Ο κήπος του Τερζή» μοιάζει σαν αληθινός κήπος του Παραδείσου και συχνά φιλοξενεί τον Νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον διευθυντή της Εθνικής κ.α. Υπάρχει το καφενείο του Καραβά, το εξοχικό κέντρο του Καραδήμου και η Λέσχη αξιωματικών όπου σχεδόν καθημερινά γίνονται χοροεσπερίδες στις οποίες συμμετέχουν εκτός των αξιωματικών και βασικοί εκπρόσωποι της αστικής τάξης της Πόλης. Υπάρχουν ακόμα  δυο πολυτελή κέντρα ψυχαγωγίας του Τσολάκη και του Στεργίου όπου διασκεδάζει η «εκλεκτή κοινωνία». Τελευταία στην Κοζάνη λειτουργεί και «πιάνο εστιατόριο» αφού ο κ. Κ. Γκρίμπας, διευθυντής του ζυθεστιατορίου  «ο Αβέρωφ»  το εμπλούτισε με πιάνο. ^[13] Πρέπει να σημειώσουμε ότι τα παραπάνω κέντρα διασκέδασης λειτουργούν και ως χώροι πολιτιστικών δραστηριοτήτων αφού φιλοξενούν κατά διαστήματα συναυλίες, θεατρικά και κινηματογραφικά έργα μέχρι και Καραγκιοζοπαίχτες. ^[14]

Διαγωνισμός ομορφιάς στην Κοζάνη

Κι ενώ ο λαός στερείται ακόμα και τα βασικά αγαθά και αγωνίζεται για να τα βγάλει πέρα η αστική τάξη της Κοζάνης το έριξε στα γλέντια και στις χοροεσπερίδες. Δημοσίευμα μάλιστα της εποχής κάνει λόγο για «χορομανία των Κοζανιτών». ^[15]  

Μεγάλη χοροεσπερίδα με διαγωνισμό ομορφιάς δόθηκε στη μεγάλη αίθουσα του Καραβά στα τέλη Οκτώβρη του 1926. Κάποιοι από τους συμμετέχοντες: Ο διευθυντής τη Νομαρχίας κ. Μακαρόνας, ο διευθυντής της Εθνοτράπεζας κ. Παπαβασιλείου, ο αλευροβιομήχανος κ. Κ. Παπακωνσταντίνου, γιατροί δικηγόροι και άλλα εξέχοντα μέλη της Κοζανίτικης «υψηλής» κοινωνίας. Ο χορός ανάβει και εκτός από τον παραδοσιακό Καλαματιανό, τα Ταγκό και το Φοξ-τροκ, χορεύεται για πρώτη φορά στην Κοζάνη και το Τσάρλεστον όπου διακρίνονται τα ζεύγη Π. Μόδης μετά της δίδος Χρυσούλας Τσίντσιλη και Δ. Καραλίβανος μετά της δίδος Μπεμπέκας Γκουρτσούλη. 

Στον διαγωνισμό ομορφιάς που ακολούθησε, «Βασίλισσα καλλονής με 437 ψήφους εκλέχτηκε η δ)δα Δόμνα Σαρρή». Τα άλλα αποτελέσματα έχουν ως εξής: Φαίδρα Παπαδοπούλου 206 ψήφους,  Χρυσούλα Τσίντζιλη 186, δις Καραγκούνη 164, Άλκιστη Κουντουρά 159, κα Ψυχούλη 144, δ)νις Γκορτσούλη 99 και η κα Πράσσου (σύζυγος του συμβολαιογράφου Ιωάννη Πράσσου) 96. ^[16]

Η συμμετοχή των προσφύγων 

Εικόνα 5. Ο νέος προσφυγικός οικισμός

Οι πρόσφυγες που ήρθαν στην Περιοχή μετά τη μικρασιατική καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923 και 1924, παρά τις οικονομικές και πολιτικές αντιθέσεις με τον ντόπιο πληθυσμό, προσέφεραν πάρα πολλά και στην οικονομική ανάπτυξη της Περιοχής και στον πολιτισμό. Εκτινάσσεται η παραγωγή καπνού, κρασιών και ζωικού κεφαλαίου, γίνονται παπλωματάδικα από σπουδαίους πρόσφυγες τεχνίτες, νέοι φούρνοι, μαγειρεία και ζαχαροπλαστεία με γεύσεις της ανατολής. Οι πρόσφυγες πρωτοστατούν στη δημιουργία αγροτικών συνεταιρισμών και στην ίδρυση του Γεωργικού επιμελητηρίου ενώ εκδίδουν την εφημερίδα «αγροτική». Στην ανατολική πλευρά της πόλης Κοζάνης οικοδομήθηκε προσφυγικός Συνοικισμός όπου στεγάστηκαν 1.400 οικογένειες προσφύγων^[17]

Εφημερίδες- περιοδικά

Εικόνα 6. "ΗΧΩ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ" 10/2/1919

Στην Κοζάνη το 2026 κυκλοφορεί η εβδομαδιαία εφημερίδα, η «ΗΧΩ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ».  Η εφημερίδα αυτή εκδίδεται από το 1914 μέχρι το 1933 και εκδότης της είναι ο Μιλτιάδης Κ. Τζώνης, απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, άριστος γνώστης της γαλλικής, γερμανικής και τουρκικής γλώσσας και έμπειρος δημοσιογράφος, με καταγωγή από τη Σέλιτσα, τη σημερινή Εράτυρα. ^[18]  Κυκλοφορεί επίσης η σατυρική εφημερίδα «ΤΟ ΚΟΥΝΟΥΠΙ» από τους Αθανάσιο Παπαδημητρίου και Αθανάσιο Μουμουζιά.^[19] Μέσα στο 1926 θα κυκλοφορήσει και το φιλολογικό και εγκυκλοπαιδικό περιοδικό «ΑΥΡΑ» υπό την διεύθυνση του «φιλοπροοδευτικού κ. Σαμ.» ^[20] 

Η «ΠΑΝΔΩΡΑ» το 1926

Η Μορφωτική Αδελφότητα «Πανδώρα» ιδρύθηκε το 1902 και το όνομά της μάλλον οφείλεται σε περιοδικό που κυκλοφορούσε τότε στην Κοζάνη μ` αυτή την ονομασία. Η «ΠΑΝΔΩΡΑ» πρόσφερε πάρα πολλά στην Πόλη αφού συνέβαλε στην ψυχαγωγία των Κοζανιτών αλλά και ευρύτερα στην άνοδο του μορφωτικού και πολιτιστικού τους επιπέδου.^[21] Την περίοδο όμως που αναφερόμαστε και ειδικότερα το 1926  παρότι έκανε αρκετούς χορούς και διάφορες εμφανίσεις στα κέντρα διασκέδασης της Κοζάνης υπήρχε στασιμότητα και πολύ γκρίνια εναντίον της.^[22]  Ο δικηγόρος Λιόντας Ν. σε μακροσκελές άρθρο του υποστηρίζει ότι η ορχήστρα της «Πανδώρας» παρά το έργο που προσέφερε δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των πολιτών της Κοζάνης. Η πρότασή του είναι να δημιουργηθεί «μπάντα» με 45 όργανα και καλεί τον δήμο Κοζάνης να συνδράμει οικονομικά στην αγορά των οργάνων. Αναφέρει μάλιστα ότι πόλεις μικρότερες από την Κοζάνη διαθέτουν μπάντες όπως τα Γρεβενά και το ορφανοτροφείο Σερβίων που έχουν μπάντες με 30 όργανα και τα Καϊλάρια με 25 όργανα. ^[23]

Εικόνα 7. Η "ΠΑΝΔΩΡΑ"

Το πραγματικό πρόβλημα της «Πανδώρας» είναι βασικά το οικονομικό. Η Έλλειψη πόρων και η διαρκώς μειούμενη χρηματοδότηση από τον Δήμο Κοζάνης, που κι αυτός βέβαια αντιμετωπίζει οικονομική στενότητα, τη φέρνουν σε δύσκολη θέση. Το ΔΣ της «Πανδώρας» προσπαθεί να αντιμετωπίσει το οικονομικό πρόβλημα με χορούς, εκδηλώσεις και εράνους αλλά παρότι ο κόσμος της Κοζάνης ανταποκρίνεται αυτά δεν αρκούν. Έτσι κάποια στιγμή, στα μέσα του 1927 όταν ο καθηγητής της μουσικής κ. Σασαρόλης παραμένει απλήρωτος επί έξι μήνες και τα ταμεία αδειάζουν η «Πανδώρα» σταματάει τη λειτουργία της και παραδίδει στο Δημαρχείο όλα της τα μουσικά όργανα τα οποία στοιβάζονται κακήν κακώς σε μια αίθουσα. ^[24] Τότε βέβαια γίνεται αισθητή η απουσία της από την Πόλη και διαμαρτύρονται όλοι ακόμα κι αυτοί που το προηγούμενο διάστημα ασκούσαν σκληρή κριτική. «Είναι αδιανόητο το δημοτικό συμβούλιο να διαλύσει την Πανδώρα όταν αυτό δεν έγινε ούτε επί Τουρκοκρατίας».^[25] Τελικά η Πανδώρα αφού σταμάτησε για ένα ολόκληρο χρόνο τη λειτουργία της θα ανασυσταθεί τον Αύγουστο του 1928 ^[26]

Μέσα στο 1926 θα συσταθεί στην Κοζάνη και Σχολή μαντολινάτας υπό τη διεύθυνση του Παναγιώτη Κωτσόπουλου, καθηγητή του Ωδείου της Αθηναϊκής μαντολινάτας ^[27]

Συνεχίζεται……

Γράφει ο «Θερμαστής»

Στο επόμενο: «Τα νέα» από την επαρχία

ΠΗΓΕΣ

[1] ΦΩΣ 11/8/1926

[2] ΦΩΣ 13/12/1926

[3] ΦΩΣ 11/12/1926

[4] ΦΩΣ 16/9/1925

[5] ΣΚΡΙΠ 22/1/1925

[6] ΦΩΣ 23/5/1928

[7] ΦΩΣ 3/6/1928

[8] ΦΩΣ 23/12/1926

[9] Ταξίδι στο χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας. Η Κοζάνη το 1926 (Μέρος 13ο)

[10] ΦΩΣ 13/12/1926

[11] ΦΩΣ 26/4/1926

[12] ΦΩΣ 16/10/1926

[13] ΦΩΣ 17/6/1926

[14] ΦΩΣ 9/9/1925

[15] ΦΩΣ 2/2/1925

[16] ΦΩΣ 29/10/1926

[17] ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ- Λάμπρου Αργυρούλα

[18] Κατερίνα Μάτσα  Ηχώ της Μακεδονίας - e-telescope online magazine

[19] ΦΩΣ 13/9/1925

[20]  ΦΩΣ 8/3/1926

[21] Η συμβολή της «Πανδώρας» στην απελευθέρωση της Κοζάνης το 1912. Του Πάρι Καραχάλιου - Ο Χρόνος : xronos-kozanis.gr

[22] ΦΩΣ 30/4/1926

[23] ΦΩΣ 28/5/1926

[24] ΦΩΣ 30/7/1927

[25] ΦΩΣ 3/3/1928

[26] ΦΩΣ 4/8/1928

[27] ΦΩΣ 27/11/1926

ΕΙΚΟΝΕΣ

1. 1.Kozani.tv
2. 2.ΦΩΣ 11/12/1926
3. 3.ΦΩΣ 28/10/1926 & φ. Σακελαρίου από 70 χρόνια από την έκδοση της πρώτης μεταπολεμικώς εφημερίδας στην Κοζάνη!…Toυ Δημήτρη Κλείδη - Ο Χρόνος : xronos-kozanis.gr
4. 4.Καραμάρκος Κώστας  Κοζάνη: Μνήμες, Αναμνήσεις & Εικόνες - Kozani | Facebook
5. Ανακαλύπτοντας την ιστορία της Κοζάνης: ΛΑΜΠΡΟΥ ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ
6. SearchCulture.gr | Ηχώ της Μακεδονίας
7. Φωτογραφία αρχείου

 

ΔΕΙΤΕ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΡΗ :