ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2024 – Ελλάδα. Ξέφραγο Αμπέλι στην Ηλεκτρική Ενέργεια (γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ)

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2024 – Ελλάδα. Ξέφραγο Αμπέλι στην Ηλεκτρική Ενέργεια.

Περίληψη – Εισαγωγή:

Oι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας (Η.Ε.) στην προημερήσια χρηματιστηριακή αγορά (DAM) τον Ιούλιο ήταν οι μεγαλύτερες του 18μήνου ΜΑΡ 2023 – ΑΥΓ 2024 κι από τις υψηλότερες στην Ε.Ε.-27. Ειδικότερα, μετά τη δύση του ηλίου και την κατακόρυφη πτώση της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), οι τιμές Η.Ε. εκτοξεύονταν σε πρωτοφανή ύψη στην αρχή της νυχτερινής ζώνης (ώρα 20:00 ή/και 21:00), όταν αυξάνονταν η ζήτηση και δέσποζε η συμμετοχή του εισαγόμενου φυσικού αερίου (φ.α.) στην παραγωγή Η.Ε. Πρόκειται για εντελώς αδικαιολόγητες αυξήσεις, αφού οι τιμές του φ.α. και των δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που συναποτελούν πάνω από 75% του μεταβλητού κόστους της παραγόμενης Η.Ε. από φ.α., ήταν στα ίδια περίπου επίπεδα με τους προηγούμενους μήνες. Στο κείμενο που ακολουθεί προτείνονται ριζικά μέτρα για την απάλειψη του φαινομένου της κερδοσκοπίας στην αγορά Η.Ε.

1. Σύνθεση του ηλεκτρικού ισοζυγίου (H.I.) της χώρας στην προημερήσια αγορά Η.Ε.

Στο 8μηνο ΙΑΝ – ΑΥΓ 2024 η συμμετοχή των πηγών Η.Ε. στο Η.Ι. ήταν η ακόλουθη (%): 

Λιγνίτης 3,14, Υδροηλεκτρικά (ΥΗΣ) 5,04, ΑΠΕ 42,29, Συμβατικά Κρήτης (πετρ. κ.α.) 2,72 , Φυσικό Αέριο (φ.α.) 33,73 και Εισαγωγές Η.Ε. 13,08.  

Τον Ιούλιο 2024, όπως προκύπτει από τον ΠΙΝ. 1 (συν. Νο1) αυξήθηκαν (σε GWh) όλες οι πηγές Η.Ε. εκτός των εισαγωγών που παρέμειναν στα ίδια επίπεδα με το μέσο μηνιαίο του α΄6μήνου. Ακόμη, στο H.I. που «κτίζεται» καθημερινά στη DAM και αποτελεί πάνω από 85% του Η.Ι. της χώρας, το μήνα Ιούλιο 2024 μεσούσης της τουριστικής περιόδου και με υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες για πολλές ημέρες παρατηρείται ότι αυξήθηκαν:

- κατά 40,2% η προσφορά Η.Ε. (παραγωγή & εισαγωγές ) στο διασυνδεδεμένο σύστημα (Δ.Σ.) ως προς τη μέση μηνιαία του 6μηνου ΙΑΝ - ΙΟΥΝ 2024.

–κατά 69,9% η μέση τιμή της ηλεκτρικής μεγαβατώρας (MWh) στη DAM και κατά 63,4% η τελική μέση τιμή αγοράς ως προς τις μέσες μηνιαίες του α΄6μήνου, αντίστοιχα.  

Ακόμη, στο 8μηνο 2024 οι εγχώριοι πόροι (ΑΠΕ, ΥΗΣ και λιγνίτης) συμμετείχαν κατά 50,5% στο σύνολο της DAM, ενώ οι εισαγόμενοι (συμβατικά Κρήτης, φ.α. και εισαγωγές Η.Ε.) κατά 49,5%, χωρίς να περιλαμβάνονται τα μη διασυνδεδεμένα νησιά Αν. Αιγαίου, Δωδεκάνησα, Μήλος, Σαντορίνη κ.α., όπου χρησιμοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά εισαγόμενα καύσιμα.

2. Αδικαιολόγητα πανάκριβες καλοκαιρινές τιμές Η.Ε.

Στον ΠΙΝ. 2 (συν. Νο 2), αναγράφονται ενδεικτικά στοιχεία ακραίων τιμών Η.Ε. στη DAM για τη θερινή περίοδο 2024 που αναδεικνύουν και επιβεβαιώνουν τα εξής συμπεράσματα:

α) Υπάρχει πολύ μεγάλη μεταβλητότητα στην 24ωρη παραγωγή Η.Ε. από ΑΠΕ, π.χ. μείωση κατά μ.ο. από 58% της συμμετοχής το μεσημέρι (ώρα 13:00) με τη μέγιστη ζήτηση Η.Ε., στο 12 % το βράδυ (ώρα 21:00) με πολύ υψηλή ζήτηση και τη μέγιστη τιμή Η.Ε., αφού μηδενίζεται η παραγωγή από φωτοβολταϊκά (Φ/Β) με τη δύση του ηλίου και παραμένουν οι ανεμογεννήτριες (Α/Γ) με μεταβαλλόμενη (αβέβαιη) παραγωγή και χαοτική επίδραση στο Δ.Σ. μεταφοράς Η.Ε. 

β) Η μέγιστη ημερήσια τιμή Η.Ε. (€/ΜWh) της DAM εμφανίζεται στην αρχή της νυχτερινής ζώνης (ώρα 20:00 ή 21:00), όταν δεσπόζει με ποσοστά 42-45% στην προσφορά Η.Ε το ολιγοπώλιο παραγωγής Η.Ε. με φ.α. και με την τιμή Η.Ε. να εκτινάσσεται κατά 6 έως και 13 φορές υψηλότερα ως προς την αντίστοιχη τιμή στις 13:00. Από τη στατιστική επεξεργασία των στοιχείων της DAM για τις 244 ημέρες του 8μήνου ΙΑΝ – ΑΥΓ 2024, ειδικότερα δε, τον υπολογισμό των συντελεστών συσχέτισης (r) μεταξύ τιμής Η.Ε. και συμμετοχής σε ΜWh ανά ημέρα των διαφόρων πηγών Η.Ε. προκύπτει, ότι όταν αυξάνεται η παραγωγή Η.Ε. από φ.α. αυξάνεται και η τιμή της Η.Ε. (r= +0,830), ενώ όταν αυξάνεται η παραγωγή από ΑΠΕ μειώνεται η τιμή της Η.Ε. (r= -0,338). Οι υπόλοιπες πηγές Η.Ε. δεν επηρεάζουν σημαντικά την τιμή Η.Ε. λόγω της χαμηλής συμμετοχής τους στο Η.Ι. και του μικρότερου κατά κανόνα κόστους της Η.Ε. ως προς την παραγόμενη από φ.α. 

Ειδικότερα, οι λιγνιτικές μονάδες, έστω και μία, εντάσσονταν σε παραγωγική λειτουργία μόνο στο 65% περίπου των 244 ημερών του 8μήνου ΙΑΝ – ΑΥΓ 2024, ενώ στις υπόλοιπες παρέμεναν αδρανείς, αφού η ΔΕΗ ΑΕ με ιδιωτική μετοχική πλειοψηφία (~66%) από τα τέλη 2021, επιτάχυνε την πρόωρη απολιγνιτοποίηση περιορίζοντας τη συμμετοχή του λιγνίτη στο Η.Ι. σε 3,1% στο 8μηνο 2024 με μέγιστο 5,2% τον Ιούλιο. Ακόμη, τα πολύ φθηνά υδροηλεκτρικά (ΥΗΣ) της ΔΕΗ συνεισέφεραν Η.Ε. πρακτικά μόνο στις πρώτες νυχτερινές ώρες λόγω των μικρών αποθεμάτων νερού στις λίμνες (ελάχιστες χιονοπτώσεις, ανομβρία κ.α.) και οι εξαγωγές Η.Ε. ήταν σε χαμηλό (μονοψήφιο) ποσοστό καθ’ όλο το 8μηνο.

Επομένως, η εκτόξευση των τιμών Η.Ε. οφείλεται στη δεσπόζουσα θέση του εισαγόμενου φ.α. στο Η.Ι. στη νυχτερινή ζώνη, επικουρούμενη από την ολιγοπωλιακή δομή των παραγωγών Η.Ε. με φ.α., φαινόμενο γνωστό στους αρμόδιους ελεγκτικούς φορείς. Το φαινόμενο αυτό οξύνθηκε από τον ΣΕΠ 2021, με αρμόδιο υπουργό τον κ. Χατζηδάκη, μετά την εφαρμογή του νέου τρόπου λειτουργίας της DAM (target model) στο σύνολο σχεδόν της εγχεόμενης Η.Ε. στο Δ.Σ. της χώρας. Αντίθετα, στο σύνολο σχεδόν των χωρών της Ε.Ε. το ποσοστό της DAM περιορίζεται κάτω από 25% της προσφερόμενης Η.Ε. αφού υπάρχουν απευθείας διμερή συμβόλαια πώλησης - αγοράς Η.Ε., αυστηροί έλεγχοι στην αγορά Η.Ε. καθώς και διάφορες άλλες ρυθμίσεις και μέτρα.

3. Απολιγνιτοποίηση με καταστροφικές συνέπειες στο ελληνικό Η.Ι. και στη χώρα.

3.1. Οι μόνιμες παθογένειες του ελληνικού Η.Ι., δηλ. η μεγάλη μεταβλητότητα στην παραγωγή Η.Ε. από ΑΠΕ και ιδίως των αιολικών (Α/Γ), η μη ένταξη αδιάλειπτων και σταθερών ΑΠΕ (γεωθερμία, βιομάζα) παρά το υφιστάμενο πλούσιο δυναμικό, η αδυναμία αποθήκευσης Η.Ε. στο ελληνικό Δ.Σ. και η μικρή συγκριτικά ισχύς των ηλεκτρικών διασυνδέσεων με τις γειτονικές χώρες για ανταλλαγές Η.Ε., είναι δεδομένες και γνωστές στους αρμόδιους. Οι επιπτώσεις στο Η.Ι και στη χώρα από την πρόωρη απολιγνιτοποίηση επισημάνθηκαν έγκαιρα με δημοσιεύσεις στο διαδίκτυο, μεταξύ των οποίων και αναλυτική ανάρτηση του υπογράφοντα το παρόν κείμενο (σχετ. Νο1).

Η αποτελεσματική τεχνικοοικονομικά επίλυση των προβλημάτων αυτών στη Ν.Α. Ευρώπη – Βαλκανική, απαιτεί χρόνο μερικών 10ετιών, αφού πρέπει να γίνουν κολοσσιαίες επενδύσεις σε έργα αποθήκευσης Η.Ε. (αντλησιοταμίευση, ηλεκτρολύτες κ.α.), σε πολλές βιομηχανικής κλίμακας εφαρμογές νέων ακόμη και ανώριμων σήμερα τεχνολογικών λύσεων, σε νέα δίκτυα μεταφοράς Η.Ε., σε νέες ρυθμίσεις και μέτρα κ.ο.κ.

Παρά τα πιο πάνω, στις 23 ΣΕΠ 2019 ο έλληνας πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης εξήγγειλε την πρόωρη απολιγνιτοποίηση της χώρας το αργότερο έως το 2028, χωρίς αυτό να επιβάλλεται από καμιά απόφαση της Ε.Ε., απόδειξη ότι γερμανοί, πολωνοί, τσέχοι κ.α., που αξιοποιούν για 100 και πλέον χρόνια ίδια κοιτάσματα γαιανθράκων σκοπεύουν να λειτουργούν τις σύγχρονες και περιβαλλοντικά συμβατές λιγνιτικές μονάδες τους μέχρι το διάστημα 2038-2049 κατά περίπτωση. Μάλιστα, αυτοί οι …κουτόφραγκοι λειτουργούν τις λιγνιτικές μονάδες τους αξιόπιστα και αποδοτικά ως μονάδες βάσης κι όχι με συχνότατες διακοπές που (όταν) λειτουργούν στη χώρα μας, λες κι είναι η ….φουφού του καστανά(!), λειτουργία που καταπονεί και απαξιώνει πρόωρα τους λιγνιτικούς ΑΗΣ που κατασκεύασε η δημόσια ΔΕΗ δαπανώντας τεράστια ποσά στην υπερχρεωμένη εδώ και 15 χρόνια χώρα μας.

3.2. Η άστοχη, λίαν επιεικώς, επιλογή της πρόωρης απολιγνιτοποίησης επιβεβαιώθηκε κατ’ επανάληψη στην πράξη, με πιο πρόσφατη το φετινό Ιούλιο - Σεπτέμβριο που απαιτήθηκε να λειτουργήσουν κατά περίπτωση όλες οι διαθέσιμες λιγνιτικές μονάδες για την κάλυψη των αναγκών των αιχμών ζήτησης κυρίως στη νυχτερινή ζώνη ώστε να μη περικοπεί η παροχή Η.Ε. Ωστόσο, υπενθυμίζεται ότι στα μέσα ΦΕΒ 2021 με τη χιονόπτωση «Μήδεια» αλλά και στο α΄10ήμερο του ΑΥΓ 2021 με τις υψηλές θερμοκρασίες και την αδυναμία των ΑΠΕ να παράγουν επαρκή Η.Ε., τέθηκαν εσπευσμένα σε λειτουργία όλες οι διαθέσιμες (7) λιγνιτικές μονάδες για να μην καταρρεύσει το σύστημα παροχής Η.Ε. Ακόμη, μετά τις αυξήσεις στις τιμές του φ.α. δόθηκε εντολή από τον ΑΔΜΗΕ ΑΕ τον ΣΕΠ 2021 για ετοιμότητα λειτουργίας όλων των διαθέσιμων (7) λιγνιτικών μονάδων ενόψει της τότε χειμερινής περιόδου. Όμως, αν και οι λιγνιτικές μονάδες ήταν φθηνότερες από τις μονάδες φ.α., δεν τέθηκαν σε λειτουργία παρά μόνο περιστασιακά. Γιατί, λοιπόν, αυτή η εμμονή στην εσπευσμένη και βίαιη απολιγνιτοποίηση;  

Μειώνοντας την παραγωγή Η.Ε. από λιγνίτη προκύπτει έλλειψη προσφοράς Η.Ε. θερμικής προέλευσης στις ώρες χαμηλής επάρκειας ΑΠΕ, αυξάνεται η παραγωγή Η.Ε. από μονάδες φ.α. και η τιμή χονδρικής στη DAM προς όφελος του μπλόκ του εισαγόμενου φ.α. (χώρες παραγωγής φ.α., μεταφορείς LNG, εισαγωγείς φ.α., παραγωγοί Η.Ε. με φ.α., μεσάζοντες κ.α.). Επομένως, η πανάκριβη Η.Ε. της Ελλάδας είναι άμεση συνέπεια της πρόωρης απολιγνιτοποίησης, αφού εξέλιπε το μοναδικό εμπόδιο, ο λιγνίτης, «διευκολύνοντας» έτσι την ακώλυτη κερδοφορία του ολιγοπωλίου των παραγωγών Η.Ε με εισαγόμενο φ.α. Αντίθετα, εάν αυξάνονταν η παραγωγή Η.Ε. από λιγνίτη με πλήρως ελεγχόμενο κόστος MWh σε βάρος της παραγωγής Η.Ε. από φ.α. και εισαγωγών, θα περιορίζονταν δραστικά η τιμή της MWh, π.χ. τον Ιούλιο 2024.

Στη συνέχεια η ιδιωτική ΔΕΗ ΑΕ, που κατέχει μακράν την κυρίαρχη θέση ως πάροχος Η.Ε. με μερίδιο πολύ μεγαλύτερο από το μερίδιό της στην παραγωγή Η.Ε., μετακυλά στη λιανική αγορά (καταναλωτές) το αυξημένο κόστος των αγορών της σε Η.Ε. από τους ιδιώτες παραγωγούς στη DAM, αδιαφορώντας για τις αυξήσεις τιμών των καταναλωτικών αγαθών.

3.3. Επισημαίνεται, ιδιαίτερα, ότι η νέα λιγνιτική μονάδα Πτολ/δα 5, υπερσύγχρονη με υψηλό (>41%) καθαρό βαθμό απόδοσης, περιβαλλοντικά συμβατή, με δυνατότητα προσθήκης εξοπλισμού για τη δέσμευση του παραγόμενου κατά την καύση του λιγνίτη CO2, με μειωμένες εκπομπές CO2 κατά ~30% ανά MWh ως προς τις παλιές μονάδες και με χαμηλό κόστος λιγνίτη από το Ορ. Μαυροπηγής (ευνοϊκή σχέση εκμ/σης <3:1), θα είναι ανταγωνιστική (μικρότερο μεταβλητό κόστος) συγκριτικά με τις μονάδες φ.α. Αυτό ισχύει για υψηλές τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 (€55-60/tn) και για μέσες τιμές του φ.α., ακόμη δε και για € 80/tn CO2 για υψηλότερες τιμές του φ.α. όπως του α΄ 6μηνου 2022.     Η υποθετική λειτουργία της νέας λιγνιτικής μονάδας Πτολ/δα 5 κατά το α΄ 6μηνο 2022 θα είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση κατά 25-30%, της μέσης τιμής κλεισίματος στην ημερήσια αγορά Η.Ε. (DAM), αξίας ~€1,13 – 1,35 δις, όπως περιγράφεται στη δημοσίευση : 

“Η συμβολή της μονάδας "Πτολεμαΐδα V" στην ενεργειακή ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας και στην οικονομικότητα λειτουργίας του συστήματος, energypress. gr, 26/ 07/ 2022” (από τους Ν. Χατζηαργυρίου, καθηγητή ΕΜΠ, πρώην αντιπρόεδρο της ΔΕΗ ΑΕ και Άρη Δημέα Δρ. ΕΜΠ, Κύριο Ερευνητή Smart Rue). Είναι, λοιπόν, πασιφανές και στο μη ειδικό γιατί πρέπει να λειτουργήσει η νέα μονάδα Πτολ/δα 5 μέχρι το 2049 ως μονάδα βάσης σύμφωνα με το πρότυπο κι άλλων χωρών της Ε.Ε. (Γερμανία, Πολωνία ).  Τονίζεται, επίσης, ότι η χώρα μας τηρούσε τις δεσμεύσεις της για τις εκπομπές CO2 στον τομέα της παραγωγής Η.Ε., ήδη, από το 2018. Επομένως, μέχρι να επιλυθούν οι μόνιμες παθογένειες του Η.Ι., θα ήταν συνετή οικονομικά και κατ’ εξοχήν πατριωτική πράξη η συνέχιση της λειτουργίας των συμβατών περιβαλλοντικά λιγνιτικών ΑΗΣ της Ελλάδας (νέα Πτολ/δα 5, ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου, ΑΗΣ Μελίτης και ΑΗΣ Μεγαλόπολη 4) ως μονάδων βάσης. Έτσι, η χώρα θα εξασφάλιζε από εγχώριο λιγνίτη καθαρή ηλεκτρική ισχύ περίπου 2000 MW έως το 2032 σε περιόδους υψηλής ζήτησης και παραγωγή Η.Ε. ~10 TWh/έτος, στόχος εφικτός στα πλαίσια του ΕΣΕΚ 2018, το οποίο, δυστυχώς, καταργήθηκε το 2019.

3.4. Η πρόωρη απολιγνιτοποίηση οδήγησε στη μείωση του λιγνίτη στο Η.Ι. από 24% (2018) κάτω του 10%, ήδη, από το 2020, με μικρότερο το 3,1% στο 8μηνο 2024, συμβάλλοντας στην αυξημένη εξάρτηση από εισαγόμενους ενεργειακούς πόρους στο συνολικό ενεργειακό ισοζύγιο, αφού ο αντίστοιχος δείκτης (%) ήταν: 75,1(2010), 76,3(2015), 82(2019), 87,9(2020) και 80(2021), παρά την ανερχόμενη συμμετοχή των ΑΠΕ (πηγή: eu energy in figures-MJAB23001ENN), προκαλώντας αφόρητη επιβάρυνση στο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, στις δανειακές ανάγκες, στην οικονομία της χώρας κ.ο.κ.

Υπενθυμίζεται ότι στις 18 Ιαν. 2024, ο έλληνας πρωθυπουργός στο Νταβός της Ελβετίας ανέφερε: «Επί του παρόντος εμείς είμαστε ένας καθαρός εισαγωγέας ενέργειας. Και για να σας δώσω κάποια στοιχεία να καταλάβετε, όταν η Ελλάδα αποφάσισε πριν από τέσσερα χρόνια να απομακρυνθεί από τον άνθρακα αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε το φυσικό αέριο ως ένα καύσιμο μετάβασης. Δεν έχουμε πυρηνική ενέργεια. Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, ήταν η μόνη προφανής επιλογή. Ξοδέψαμε 7 δις ευρώ το 2022 για να εισάγουμε φυσικό αέριο και κανονικά το ποσό που απαιτείται είναι 1 δις» (!). 

Ωστόσο, η εκτέλεση ερευνητικών γεωτρήσεων για την ανεύρεση υδρογονανθράκων στις περιοχές νότια και δυτικά της Κρήτης, Ιόνιο, Δυτ. Ελλάδα κ.α., καρκινοβατεί αδικαιολόγητα, όπως αναλύεται σε πρόσφατο βιβλίο του κ. Γιάννη Μπασιά, τ. Προέδρου και ΔΝΣ (2016-20) της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (σχετ. Νο2), από το οποίο διαβάζουμε: «..Μόνο όταν πρόσφατα έκλεισε η «Βαλτική» στρόφιγγα της Ρωσίας, αποφάσισαν οι ιθύνοντες της Ε.Ε. να εγκρίνουν στις χώρες μέλη την επανεκκίνηση της χρήσης γαιάνθρακα, τις τοπικές έρευνες για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων και την ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στο ευρωπαικό Taxonomy».  

Επιπρόσθετα, ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας κ. Στουρνάρας δήλωσε πρόσφατα, ότι θα χρειαστούν 40 χρόνια ώστε να επιστρέψει η Ελλάδα σε κανονικά οικονομικά μεγέθη, με 60% χρέος αναφέροντας, ότι «είναι κάτι εφικτό και οφείλουμε να το κληροδοτήσουμε στα παιδιά και τα εγγόνια μας». Κοντολογής μας «απειλεί» - προετοιμάζει για λιτότητα μερικών 10ετιών(!!) εξαιτίας της δεινής οικονομικής θέσης της χώρας.  

Επείγει, επομένως, η αυξημένη συμμετοχή των εγχώριων πόρων στο Η.Ι, με τη συνέχιση της λειτουργίας των συμβατών περιβαλλοντικά λιγνιτικών ΑΗΣ, όπως προαναφέρθηκε.

4. Οι επιπτώσεις της πρόωρης απολιγνιτοποίησης στη Δ. Μακεδονία. 

Η πρόωρη και βίαιη, όπως αποδείχθηκε στην πράξη, απολιγνιτοποίηση συνέβαλε στην οικονομική απαξίωση και στην κοινωνική αποδιάρθρωση του άξονα Κοζάνη – Πτολ/δα – Αμύνταιο – Φλώρινα, όπου αναπτύχθηκε η αναντικατάστατη και σωτήρια για τη χώρα 65ετής λιγνιτοενεργειακή δραστηριότητα. Δυστυχώς, όμως, στη Δ. Μακεδονία σημειώθηκε η μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού στην Ελλάδα (-10,3%) στη 10ετία 2011 – 21, μακράν η υψηλότερη ανεργία, η μαζική μετανάστευση (εσωτερικό –εξωτερικό) κ.α. Ειδικότερα:

α) Απαξιώνονται οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι «γη και ύδωρ» της περιοχής των ορυχείων της Δ/νσης Λιγνιτικού Κέντρου Δ. Μακεδονίας (ΛΚΔΜ) για τα συμφέροντα της γερμανικής RWE και άλλων, αφού εγκαθίστανται μεγαΦ/Β πάρκα σε αποκατεστημένες εκτάσεις 51.500 στρ. των ορυχείων Πτολ/δας – Αμυνταίου. Αντίθετα, με τις μέχρι πρόσφατα ισχύουσες νομοθετικές ρυθμίσεις (Εγκρίσεις Περιβαλλοντικών Όρων, Ε.Π.Ο.) θα διατίθεντο κατά μέγιστο 4.000 στρ. για ζώνη καινοτομίας, ΑΠΕ κλπ. και θα αποδίδονταν οι εκτάσεις αυτές στον πρωτογενή τομέα με απασχόληση χιλιάδων ανέργων της περιοχής αντί για εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων με μηδαμινή απασχόληση. Σχετικά, επισημαίνεται, ότι  το κύριο δίδαγμα από την αποκατάσταση των τεράστιων εκτάσεων των ορυχείων της RWE στη Β. Ρηνανία – Βεστφαλία, όπου η τοπική αυτοδιοίκηση «απαγόρευσε» την εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων, είναι η μέριμνα για εξασφάλιση εύφορης γεωργικής γης στη μεγαλύτερη οικονομία της Ε.Ε.-27 (Γερμανία) με τις απέραντες πεδινές εκτάσεις.

Ας γίνει τούτο ένα «ανεξίτηλο» μάθημα στους ιθύνοντες της Ελλάδας, με τις ελάχιστες αρδευόμενες πεδινές και ημιπεδινές εκτάσεις και στους αιρετούς της Δ. Μακεδονίας που παρακολουθούν αμήχανοι και μοιραίοι τη «θυσία» της εύφορης εν δυνάμει γεωργικής έκτασης 51.500 στρ., απώλεια που ναρκοθετεί το μέλλον των κατοίκων της περιοχής και επιταχύνει την ορατή επισιτιστική κρίση με τα πανάκριβα είδη διατροφής, εισαγόμενα και μη, στην εγχώρια αγορά.

β) Χάνεται οριστικά η δυνατότητα αξιοποίησης του λιγνίτη σε εξωηλεκτρικές χρήσεις από τη διακοπή λειτουργίας των ορυχείων. Ενδεικτικά, π.χ. η αξιοποίηση του λιγνίτη ως οργανοχουμικού λιπάσματος και εδαφοβελτιωτικού (Μελέτη ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., Θεσ/νικη, 2010) θα μπορούσε να αναβαθμίσει τη γεωργική αξία εκατοντάδων χιλιάδων στρ. στην ευρύτερη περιοχή της Δ. Μακεδονίας, στη γειτονική μεταDANIEL Θεσσαλία και στη χώρα γενικότερα.

γ) Η τραγική ειρωνεία για τη Δ. Μακεδονία, είναι ότι πάνω από δύο χρόνια εξελίσσεται το «κατόρθωμα» να εξάγεται εγχώριος λιγνίτης από ιδιωτική εταιρεία της Φλώρινας σε ΑΗΣ της Β. Μακεδονίας, συγχρόνως δε να εισάγεται Η.Ε από από τη γειτονική χώρα παραγόμενη και από ελληνικό λιγνίτη (!!). Όμως, η ίδια εταιρεία αδυνατούσε να ανταποκριθεί στην τροφοδοσία με λιγνίτη του ΑΗΣ Μελίτης και γι’ αυτό κηρύχθηκε έκπτωτη από τη σχετική σύμβαση προμήθειας λιγνίτη μετά από 20χρονη περίοδο.

δ) Μεθοδεύεται από τη ΔΕΗ ΑΕ η ανάπτυξη έργων αντλησιοταμίευσης στις τελικές λίμνες των ορυχείων, έργα που θα δεσμεύσουν τεράστιες ποσότητες νερών του υδροφορέα της ευρύτερης των ορυχείων περιοχής, ενώ σύμφωνα με τις σχετικές Ε.Π.Ο. προβλέπονταν να αξιοποιηθούν στον πρωτογενή τομέα (αρδεύσεις κ.α.), για ανάπτυξη υγροβιοτόπων κλπ. Επιπλέον το εγχείρημα αυτό εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους για την ευστάθεια των διαβρεχόμενων αποθέσεων αγόνων και των τελικών πρανών εκσκαφής των ορυχείων, εξαιτίας της συχνής μεταβολής της στάθμης του νερού των λιμνών, με συνεχή κίνδυνο κατολισθήσεων και ενδεχόμενα ανυπολόγιστες συνέπειες για το οικοσύστημα.

ε) Στο νέο νόμο για την απολιγνιτοποίηση αναφέρεται ότι οι εκτάσεις των ορυχείων είτε εισφερόμενες, είτε παραμένουσες στη ΔΕΗ ΑΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για παραγωγή ενέργειας με την καύση απορριμμάτων(!). Πρόκειται για επικίνδυνες πρακτικές για τη δημόσια υγεία με τη δημιουργία τοξικών αποβλήτων (αέριων και στερεών), όταν η τοπική κοινωνία πρωτοπορεί στη χώρα σε θέματα διαχείρισης απορριμμάτων και μπορεί να επιβάλει πιο ωφέλιμες περιβαλλοντικά εναλλακτικές πρακτικές στη διαχείρισή τους.

5. Προτάσεις:

Για την αντιμετώπιση των προαναφερθέντων προβλημάτων προτείνονται τα εξής:

(1). Αναθεώρηση της πρόωρης απολιγνιτοποίησης και υιοθέτηση παράλληλης πορείας με τις χώρες της Ε.Ε.-27 που αξιοποιούν ίδιους γαιάνθρακες για την παραγωγή Η.Ε. Ειδικότερα, να παραταθεί η λειτουργία των περιβαλλοντικά συμβατών ΑΗΣ μέχρι, π.χ. Μεγαλόπολη 4-2032, ΑΗΣΑΔ 3,4-2032, ΑΗΣΑΔ 5-2038, Μελίτη-2043 και νέα Πτολ/δα 5-2049 και να τεθούν σε λειτουργική εφεδρεία οι μονάδες ΑΗΣΑΔ 1 και 2-2030. Τα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα λιγνίτη στα, ήδη, ανοικτά ορυχεία Πτολ/δας είναι υπερδιπλάσια από τα απαιτούμενα για τη λειτουργία των λιγνιτικών ΑΗΣ Πτολ/δα 5 και ΑΗΣΑΔ 3,4 και 5, χωρίς να απαιτούνται άξιες λόγου επενδύσεις στα ορυχεία του ΛΚΔΜ. Έτσι, διασφαλίζονται:

α) Σταθερή βάση για την καταπολέμηση της κερδοσκοπίας στην αγορά Η.Ε. με την αλλαγή του τρόπου λειτουργίας (διμερή συμβόλαια μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών Η.Ε.) ώστε να λειτουργούν οι λιγνιτικές μονάδες σε συνεχή βάση.

β) Οικονομικότητα και ασφάλεια στην τροφοδοσία με Η.Ε. της χώρας, με το λιγνίτη στο ~ 20% του Η.Ι. έως το 2032 και των εγχώριων πόρων πάνω από 70%. 

 γ) Τήρηση των δεσμεύσεων της χώρας για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

δ) Επαρκής χρόνος για τη σωστή και ορθολογική αποκατάσταση των εκτάσεων των ορυχείων της ΔΕΗ ΑΕ προς όφελος των κατοίκων της περιοχής και της χώρας.

ε) Επαρκές χρονικό διάστημα για την εκτέλεση νέων ζωτικών αναπτυξιακών έργων στη Δ. Μακεδονία, όπως: Βασικές υποδομές (οδικοί άξονες, σιδηρόδρομος), αρδευτικά έργα του αγροτοδιατροφικού τομέα με αξιοποίηση των πλουσιότερων υδατικών αποθεμάτων γλυκού νερού της χώρας που βρίσκονται στη Δ. Μακεδονία, έργα ορθολογικής αξιοποίησης με σύγχρονες μεθόδους του πολυτιμότατου για τη χώρα ορυκτού πλούτου της περιοχής (λιγνίτες, κοιτάσματα χρωμίου και νικελίου, βιομηχανικά ορυκτά όπως μάρμαρα, υδρομαγνησίτες, άργιλοι, σερπεντινίτες, δουνίτες, κ.α.). και τέλος, τα πολυσυζητούμενα έργα του ενεργειακού τομέα («πράσινο» υδρογόνο, ηλεκτρολύτες, αποθήκευση Η.Ε. κ.α.). Μόνο η ταχεία και σύγχρονη υλοποίηση δέσμης παρόμοιων έργων θα αποτρέψει την οικονομική και κοινωνική κατάρρευση της Δ. Μακεδονίας, θέματος υψίστης εθνικής σημασίας. Ας μην ξεχνούμε πως για τέτοιας κλίμακας έργα και για τα ελληνικά δεδομένα απαιτείται χρόνος πέραν της 20ετίας.

(2). Εντατικοποίηση κατά προτεραιότητα του προγράμματος εκτέλεσης γεωτρήσεων για την ανεύρεση υδρογονανθράκων νότια και δυτικά της Κρήτης, στη Δ. Ελλάδα, Ιόνιο κ.α.  

(3). Να διατεθούν οι εκτάσεις των ~51.500 στρ. (30.500 στα ορυχεία Πτολ/δας και 21.000 στρ. στο Ορ. Αμυνταίου) για την ανάπτυξη σύγχρονων και δυναμικών αγροτικών - διατροφικών δραστηριοτήτων, ώστε να ενισχυθεί ο πρωτογενής τομέας και η μόνιμη απασχόληση χιλιάδων ανέργων της περιοχής στο διηνεκές

(4). Να γίνει «ανταλλαγή» εδαφών, δηλ. παραχώρηση απαλλοτριωμένων και αποκατεστημένων εκτάσεων του ΛΚΔΜ/ ΔΕΗ ΑΕ στην τοπική κοινωνία και «ισοδύναμη» παραχώρηση σε επίπεδο χώρας από την πολιτεία στη ΔΕΗ ΑΕ χερσαίων αγόνων εκτάσεων (δημόσιων ή κοινοτικών), ακόμη δε και θαλάσσιων περιοχών για εγκατάσταση μονάδων παραγωγής Η.Ε. από ΑΠΕ.

(5). Να δοθεί η δυνατότητα σε κατοίκους, συνεταιρισμούς, ΟΤΑ και άλλους φορείς της Δ. Μακεδονίας για εγκατάσταση Φ/Β στέγης με δεδομένο στην περιοχή το δίκτυο υψηλής τάσης πολύ μεγάλης ισχύος. 

(6). Να θεσμοθετηθεί η ευρεία συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας της Δ. Μακεδονίας στην αποκατάσταση των εκτάσεων του ΛΚΔΜ και των τελικών χρήσεων γης. Στη διαδικασία αυτή πρέπει απαραίτητα να συμμετέχει η ΔΕΗ ΑΕ που διαθέτει τεράστια συναφή εμπειρία και κατάλληλο προσωπικό. Ακόμη, η ΔΕΗ ΑΕ πρέπει να συμμετέχει άμεσα ως συνεταίρος και στην υπόθεση της αξιοποίησης των εδαφών σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία παρέχοντας τα εχέγγυα για ορθολογική και αποδοτική αξιοποίησή των.

(7). Να αξιοποιηθούν πρακτικά ανεξάντλητες ποσότητες κατάλληλων στρωμάτων λιγνίτη, μηδέ και των αγόνων υλικών εξαιρουμένων, σε πολλές εξωηλεκτρικές χρήσεις όπως, π.χ. για την παραγωγή οργανοχουμικών λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών, παράλληλα με τη συνεξόρυξη λιγνίτη για παραγωγή Η.Ε, με πολλαπλά οφέλη τόσο για τη ΔΕΗ ΑΕ όσο και για την εθνική οικονομία γενικότερα. 

Με τις πιο πάνω προτάσεις διευκολύνεται η καταπολέμηση της κερδοσκοπίας στην αγορά Η.Ε. και η μείωση των τιμών της Η.Ε., εφόσον, βέβαια, υπάρξει η αναγκαία πολιτική βούληση στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Παράλληλα διασφαλίζονται οι όροι για την ομαλή αναπτυξιακή μετάβαση της ευρύτερης Δ. Μακεδονίας στη μετά λιγνίτη εποχή και τη χώρα να «αποζημιώνει» συμβολικά την ανυπολόγιστης αξίας και αναντικατάστατη συνεισφορά της Δ. Μακεδονίας στη βιομηχανική, τη γενικότερη οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική της συνοχή κατά την 65ετή περίοδο της λιγνιτοενεργειακής δραστηριότητας.

ΧΡΗΣΤΟΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός Ε.Μ.Π 

τ. Δ/ντης ΛΚΔΜ/ΔΕΗ ΑΕ και τ. μέλος ΔΣ ΔΕΗ ΑΕ Κοζάνη 7 ΣΕΠ 2024  

Συνημμένο Νο 1: ΠΙΝ.1- ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ (Η.Ι.) ΠΕΡΙΟΔΟΥ 8ΜΗΝΟΥ ΙΑΝ -ΑΥΓ 2024

Συνημμένο Νο 2: ΠΙΝ.2: Καλοκαίρι 2024 - Ακραίες Τιμές Ηλεκ. Ενέργειας (Η.Ε) στην Ελληνική Προημερήσια Χρηματιστηριακή Αγορά (DAM)

Σχετ. Νο 1: vetonews.gr , kozan.gr 17-10-2019, Sme.gr 13-11-2019: ΑΠΟΛΙΓΝΙΤΟΠΟΙΗΣΗ(2028)-ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΑΙ ΣΤΗ Δ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – ΣΜΕ https://www.sme.gr/apolignitopoiisi-2028/ 12/14

Σχετ. Νο 2: Γιάννης Μπασιάς, ¨ΑΙΤΙΟ & ΑΙΤΙΑΤΟ, Οικονομική Μετάβαση και Επιπτώσεις στο Ενεργειακό Μείγμα¨, εκδόσεις ΕΥΡΑΣΙΑ, Μάιος 2024