Ο Νίκος Καζαντζάκης το 1946: «Γλυτόσαμε από το Nobel για εφέτο» | Σαν σήμερα 26 Οκτωβρίου του 1957 έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος συγγραφέας

Φορτωμένος με τη ρετσινιά του άθεου, του κομμουνιστή και του μηδενιστή, μεταξύ άλλων, ο Καζαντζάκης (1883-1957) δεν αξιώθηκε Νόμπελ Λογοτεχνίας. «Γλυτόσαμε από το Nobel για εφέτο... έμαθα

πως πριν από δύο μήνες έφτασε στον Μαντούδη έγγραφο από τη Σουηδία (το είδε, λέει, κι ο Ξεφλούδας) ως αναγγέλνει πως είμαι εκπρόθεσμος. Χάρηκα, γιατί έτσι κανείς πια δε θα πει ως μπήκα εμπόδιο στον αγαπητό φίλο, ποιητή» γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης τον Νοέμβριο του 1946, σε επιστολή του προς τον «Σεβαστό φίλο και Προστάτη» των λογοτεχνών Νίκο Βέη, καθηγητή Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Φιλολογίας, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Η επιστολή Καζαντζάκη με την αναφορά στο Νόμπελ, όπως και στον «αγαπητό φίλο, ποιητή» Άγγελο Σικελιανό αλλά και στην εκδίωξη του Βέη από το Πανεπιστήμιο με την κατηγορία συμμετοχής του στα Δεκεμβριανά είναι ένα από τα ανέκδοτα χειρόγραφα τεκμήρια που εναποτίθενται στις πλούσιες συλλογές του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΠΑ. Παρουσιάζεται από τις 15 Ιανουαρίου στην έκθεση «Λογοτεχνικές Αρχειολογίες στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 19ος & 20ος αιώνας». Μαζί με άλλα σπάνια χειρόγραφα, φοιτητικούς φακέλους μετέπειτα σπουδαίων λογοτεχνών (Τερζάκης, Ελύτης, Θεοτοκάς, Σικελιανός, Βάρναλης κ.ά), βαθμολόγια, τεκμήρια από τη λογοτεχνική και φοιτητική τους δράση μέσα στο Πανεπιστήμιο, από ποιητικούς διαγωνισμούς, φωτογραφικό υλικό, αλληλογραφία λογοτεχνών με πανεπιστημιακούς καθηγητές.

Ίχνη από συναρπαστικές, πολυεπίπεδες διαδρομές στον χρόνο αποτυπώνονται μέσα από το Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ που συνεχίζει δυναμικά την πορεία του αξιοποιώντας ανέκδοτο αρχειακό υλικό των συλλογών του. Και σκιαγραφεί τον κρίσιμο ρόλο που διαδραμάτισε το Πανεπιστήμιο της Αθήνας πέρα από το επιστημονικό πεδίο, στην πολιτική, κοινωνική και πνευματική ζωή της χώρας. Μια πολυδύναμη σχέση που ξεκίνησε το 1837 και συνεχίζεται ως σήμερα.

Paris, Place de la Madeleine, 1921-11-46

Αγαπητέ, Σεβαστέ φίλε και Προστάτη!

Δεν ξέρω πως μου γεννήθηκε η ιδέα να γράψω σε μια αμερικάνικη revue μία μελέτη για τον αμερικάνο φιλέλληνα How, που είταν, στη μάχη του Μανιάκι. Μα δεν έχω βιβλιογραφία κ είστε ο μόνος που μπορείτε να μου υποδείξετε που να στραφώ να μάθω για τη ζωή, τις περιπέτειες του φιλέλληνα τούτου. Σας παρακαλώ λοιπόν θερμά ό,τι ξέρετε γράψετέ τα στον φίλο μας Πρεβελάκη και αφτός θα μου τα διαβιβάσει, θα προσπαθήσει να με βρει κι ό,τι βιβλίο είναι έφκολο, να το συμβουλευτώ (τηλέφ. 32867 Πρεβελάκης).

Μάθαμε πως ένας καινούριος τίτλος προστέθηκε στους τόσους τίτλους τιμής που έχετε: πως η τωρινή, λέει Κυβέρνηση Σας έπαψε! Είναι αλήθεια; Δεν υπάρχει λοιπόν πια ντροπή στην επίσημη Ελλάδα;

Γλυτόσαμε από το Nobel για εφέτο? έμαθα πως πριν από δύο μήνες έφτασε στον Μαντούδη έγγραφο από τη Σουηδία (το είδε, λέει, κι ο Ξεφλούδας) που αναγγέλνει πως είμαι εκπρόθεσμος. Χάρηκα, γιατί έτσι κανείς πια δε θα πει πως μπήκα εμπόδιο στον αγαπητό φίλο, ποιητή.

Ο Θεός μαζί Σας, αγαπητέ φίλε! Υπομονή, υπομονή κι ο Θεός θα τα φέρει αριστερά.
Δικός σας πάντα
Ν.Καζαντζάκης

Για την επιστολή του Νίκου Καζαντζάκη όπως και του Άγγελου Σικελιανού προς τον Νίκο Βέη, που δημοσιεύει σήμερα το Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο πρόεδρος του Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, επ. καθηγητής Θεωρίας και Ιστορίας της Ιστοριογραφίας μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, σημειώνει:

«Το 1924 δημιουργήθηκε η πρώτη πανεπιστημιακή έδρα Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Φιλολογίας, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το πρώτο και μόνο ως τότε ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας. Καθηγητής εκλέχθηκε ο Νίκος Βέης, εξέχων νεοελληνιστής και δημοτικιστής, με πολύ στενές σχέσεις με πολλούς λογοτέχνες της εποχής του. Μπλεγμένος από νωρίς στην πολιτική, συνδέθηκε με την Αριστερά και γνώρισε διώξεις ήδη από την προπολεμική περίοδο. Στην Κατοχή στρατεύτηκε όπως και πολλοί άλλοι λόγιοι της εποχής του στον εθνικό αγώνα, συμμετέχοντας στο ΕΑΜ, αλλά και σε άλλους πνευματικούς κύκλους που αντιστάθηκαν στους κατακτητές. Τι άλλο, θα μπορούσε, να είναι άλλωστε η πρόσκληση του Άγγελου Σικελιανού να συναντηθούν στο σπίτι της λαογράφου Αγγελικής Χατζημιχάλη στις 15 Μαΐου 1941 λίγες μέρες μετά την είσοδο των Γερμανών κατακτητών για επείγοντα θέματα; Σημειώνουμε τη σύνθεση της παρέας: Βέης, Σικελιανός, Χατζημιχάλη και οι Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Κωνσταντίνος Τσάτσος και Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος.

Μετά την Απελευθέρωση, ο Βέης κατηγορήθηκε για τη συμμετοχή του στα Δεκεμβριανά και εκδιώχθηκε από το Πανεπιστήμιο. Σε αυτή την απομάκρυνση αναφέρεται ο Νίκος Καζαντζάκης στην επιστολή του προς τον Βέη, από το Παρίσι. Καταξιωμένος λογοτέχνης πια, έχει μπει στη διεκδίκηση του Νόμπελ Λογοτεχνίας που ποτέ δεν ήλθε. Σε αυτή τη διεκδίκηση δεν ήταν ο μόνος ΄Ελληνας. Πίσω από την αναφορά στον “ αγαπητό φίλο, ποιητή”, δεν μπορεί να κρύβεται άλλος από τον Άγγελο Σικελιανό, ο οποίος επίσης δεν αξιώθηκε το βραβείο» .

Εκλεκτέ φίλε,

Το απόγεμμα του Σαββάτου ώρα έξι, θα συγκεντρωθούμε στο σπίτι της κας Αγγελικής Χατζημιχάλη, οδός Υπερείδου 18, οι Κανελλόπουλος, Τσάτσος, Θεοδωρακόπουλος, ο υποφαινόμενος και κάποιοι άλλοι να κουβεντιάσουμε για κάποια επείγοντα ζητήματα.

Φαντάζεστε τη χαρά που από χθές ξέρω πώς είστε εδώ και πόσο η χαρά αυτή θα «πληρωθή» αν θελήσετε να έρθετε και σεις σ’αυτή τη συγκέντρωση. Η παράκληση και προσμονή είναι φυσικά από μέρους όλων μα και ιδιαίτερα και της κυρίας Χατζημιχάλη.

Με άπειρη αγάπη
Περιμένοντάς σας
Αγγελος Σικελιανός

15.5.941
Πάνου Αραβαντινού
Αθήνα

Η έκθεση «Λογοτεχνικές Αρχειολογίες στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 19ος & 20ος αιώνας» θα διαρκέσει έως 15 Φεβρουαρίου. Φιλοξενείται στο κτίριο του Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ, Σκουφά 45. Διοργανώνεται στο πλαίσιο της ενότητας «Ανοιχτές Συλλογές- Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου» του δήμου Αθηναίων. Στα εγκαίνια (15/1, ώρα 6 μ.μ.) φοιτητές και φοιτήτριες του Πολιτιστικού Ομίλου Φοιτητών Πανεπιστημίου Αθηνών θα διαβάσουν αποσπάσματα από έργα σημαντικών λογοτεχνών, παλιών συμφοιτητών τους στο Πανεπιστήμιο.

Η έκθεση «Λογοτεχνικές Αρχειολογίες στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 19ος & 20ος αιώνας» θα διαρκέσει έως 15 Φεβρουαρίου. Φιλοξενείται στο κτίριο του Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ, Σκουφά 45. Διοργανώνεται στο πλαίσιο της ενότητας «Ανοιχτές Συλλογές- Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου» του δήμου Αθηναίων. Στα εγκαίνια (15/1, ώρα 6 μ.μ.) φοιτητές και φοιτήτριες του Πολιτιστικού Ομίλου Φοιτητών Πανεπιστημίου Αθηνών θα διαβάσουν αποσπάσματα από έργα σημαντικών λογοτεχνών, παλιών συμφοιτητών τους στο Πανεπιστήμιο.