“Αχ, πιδάκι μ’. Να μην ξαναγίνει ποτές πόλεμους!” (γράφει ο Μιχάλης Πιτένης)

“Αχ, πιδάκι μ’. Να μην ξαναγίνει ποτές πόλεμους!”.

Αρχές της δεκαετίας του 90, με έναν καιρό ανοιξιάτικο κι ας κόντευε να τελειώσει ο Οκτώβρης, ανηφορίσαμε με τον Αργύρη Παφίλη και τον Κώστα Κουτσονάνο στον Πεντάλοφο του Βοΐου. Σκοπός μας να βρούμε κάποιες από τις φημισμένες γυναίκες της Ηπείρου που στο αλβανικό έπος έριξαν στον ώμο τα ξύλινα κιβώτια με τα πολεμοφόδια και τα μετέφεραν στην πρώτη γραμμή του μετώπου, με τα πόδια να βουλιάζουν στο χιόνι και τη λάσπη. Ανήμερα την 28η του Οκτώβρη είχαμε προγραμματίσει να κάνουμε οι τρεις μας μια εκπομπή αφιέρωμα στη μεγάλη μέρα στον ραδιοφωνικό σταθμό του West radio της Κοζάνης, που τότε ονομαζόταν Μουσικός Δίαυλος.

Μας καλοδέχτηκε η πρώτη που μας άνοιξε την πόρτα της και με το που περάσαμε στο χαμολοτάβανο σπίτι της, χείμαρρος ορμητικός ξεπήδησαν απ’ τα στόματα μας οι ερωτήσεις που θέλαμε να της κάνουμε, για τα πώς και τα γιατί. Το μυαλό μας είχε πλάσει ήδη τις εικόνες, με την οικοδέσποινα όχι γριά και ζαρωμένη όπως στεκόταν μπροστά μας, αλλά νέα, ευθυτενής και δυναμική, να προστρέχει οικειοθελώς και αυτοβούλως στην ελληνική στρατιωτική διοίκηση και να αρπάζει ρίχνοντας το στον ώμο το πρώτο κιβώτιο με πολεμοφόδια που βρήκε μπροστά της. Κι ύστερα να κινάει, πρώτη ή να γίνεται ένας ακόμα κρίκος μιας μακριάς αλυσίδας γυναικών, που δαμάζοντας τη φύση και τη λογική, δεν έβαλαν απλώς ένα λιθαράκι στην νίκη που θ’ ακολουθούσε μα αναδείχθηκαν σε προσωποποίηση της νίκης.

“Μπήκαν ιδώ, στου σπίτ΄, κι μας πήραν οι φαντάρ΄ για να φορτουθούμι. Μάνα μ’κρύου, χιόν΄, παγουνιά. Πώς άντιξαμι; Αλλά και τι να κάνουμε; Σάματις μπορούσαμε να πούμι όχι ”.

Ναι, η φράση του Τσώρτσιλ πως “οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες” αποδείχτηκε στην πράξη, αλλά κάποιοι άνθρωποι δεν γεννιούνται ήρωες ούτε αποφασίζουν από μόνοι τους να γίνουν. Είναι οι συνθήκες που τους οδηγούν, ή τους αναγκάζουν, να γίνουν.  

Η δεύτερη γυναίκα δεν πρόσθεσε πολλά. Απλώς επιβεβαίωσε ό,τι είχαμε ακούσει από την προηγούμενη.

“Αν χρειαζόταν, θα το ξανακάνατε;”.

Στράφηκε προς το μέρος μου, και πήρε μια βαθιά ανάσα πριν απαντήσει.

“Αχ, πιδάκι μ’. Να μην ξαναγίνει ποτές πόλεμους!”.

Έσπασαν τα τηλέφωνα της εκπομπής. Ο λόγος συνδυάστηκε αρμονικά με τις μουσικές που επέλεξαν ο Αργύρης με τον Κώστα και η συγκίνηση και των τριών όταν παρουσιάσαμε το θέμα συνέβαλε στο να δημιουργηθεί η κατάλληλη ατμόσφαιρα. Αποχαιρετίσαμε τους ακροατές μας με την ακροτελεύτια φράση της δεύτερης γυναίκας.  

“Αχ, πιδάκι μ’. Να μην ξαναγίνει ποτές πόλεμους!”.

Έκτοτε, κάθε φορά που ανοίγω ένα βιβλίο ιστορίας, θυμάμαι αυτές τις δύο γυναίκες. Και μέσα από τα δικά τους πρόσωπα προσπαθώ να δω και τα τόσα άλλα πρόσωπα όλων αυτών των ανθρώπων που έγιναν ήρωες χωρίς να το επιδιώξουν αλλά συνέβαλαν καθοριστικά στο να γυρίσουν οι τροχοί της ιστορίας, κι ας μην τους αντάμειψε ποτέ εκείνη με μια, έστω, ονομαστική αναφορά, αλλά τους ενέταξε σ’ αυτό τον απροσμέτρητο αριθμό των ανώνυμων και αφανών ηρώων, χάρη στους οποίους έγιναν όλα και τους χρωστάμε τα πάντα…