Ήττα και Περηφάνια: για τη διαλεκτική των χλωμών ερώτων και του αγώνα (του Παύλου Μουρουζίδη)
"για τη διαλεκτική των χλωμών ερώτων και του αγώνα".
Το μυθιστόρημα «Ήττα και Περηφάνια» είναι κατά κάποιο ένα χρέος μου απέναντι σε γνωστούς, φίλους και συντρόφους, ευρύτερα πρωταγωνιστές μιας πραγματικής, συγκλονιστικής ιστορίας, η οποία (παρότι γνωστή στο λεκανοπέδιο τουλάχιστον της Πτολεμαΐδας και ευρύτερα στο χώρο της ηλεκτροπαραγωγής και παρότι συντάραξε τα πολιτικοσυνδικαλιστικά δεδομένα της περιόδου), δεν γράφτηκε ποτέ.
Ήταν ένα χρέος να αποδοθεί η συγκεκριμένη ιστορία χωρίς υπερβολές και να αποδοθούν κάποιοι πρωταγωνιστικοί χαρακτήρες πολύ χαρακτηριστικοί μιας εποχής στην οποία οι δυναμικοί απεργιακοί αγώνες χρωματίζονταν από υψηλά ιδεώδη, διάθεση προσφοράς ακόμη και αυτοθυσίας σε τέτοιο βαθμό, ώστε να πανικοβάλλει ακόμα και αυτές τις δυνάμεις της αστυνομικοστρατιωτικής καταστολής.
Τα ελάχιστα διαθέσιμα δημοσιεύματα της περιόδου δεν ήταν αρκετά να αποδώσουν τα παραπάνω, οπότε το στοίχημα της λογοτεχνικής απόδοσης των γεγονότων μαζί με τις εσωτερικές συγκρούσεις και τα διλήμματα που αυτά έθεταν, αναζητήθηκαν σε πολλές συνεντεύξεις με τους πραγματικούς πρωταγωνιστές.
Η μυθιστορία όμως έχει τις δικές της απαιτήσεις και οι συγκρούσεις των πρωταγωνιστών, έχουν τη δική τους αυτοτέλεια. Όταν οι επόμενες γενιές αναρρωτιούνται και ψάχνουν για απαντήσεις, συχνά τις αναζητούν στα έργα και ημέρες των προηγούμενων γενεών.
Ο έρωτας της Μαργαρίτας με τον Αχιλλέα, πρωταγωνιστή στην απεργία που θα καταλήξει σε μια ιδιότυπη “ναυμαχία” στο φράγμα της Σφηκιάς, ασθμαίνει στον απεργιακό ανήφορο. Σύντομα οι προσωπικές ιστορίες και υποκειμενικότητες, μπαίνουν στην απεργιακή μέγγενη, χρωματίζοντας με το δικό τους προσωπικό τόνο και βίωμα τις δικές τους επιλογές και αγωνίες.
Η ήττα θα οδηγήσει σε ένα περήφανο φινάλε ή η ανυποχώρητη Περηφάνια θα οδηγήσει στην Ήττα, όπως κατηγορείται; Και ο έρωτας; Πως γίνεται από έμπνευση να καταντάει τροχοπέδη;
Συμπτωματικά ο Αχιλλέας συνεχίζει απτόητος την ώρα που η Μαργαρίτα του γυρνάει την πλάτη; Και η αποφασιστικότητα όμως, η σιγουριά της νίκης δεν είναι ανυποψίαστη και αφελής:
Δεν είναι μόνο οι κοινωνικές συγκρούσεις και η πάλη των τάξεων που την απορροφά. Είναι και ο έρωτας. Είναι η παιδικότητα και οι αποδράσεις στα καλοκαίρια με τις ατελείωτες περιπλανήσεις στο δάσος και στα μονοπάτια του. Είναι και το τραγούδι του πόνου και του καημού, είναι το ερωτικό κάλεσμα της Μαργαρίτας με τον υφέρποντα ρομαντικό τυχοδιωκτισμό της, με την απελπιστική κραυγή του περιθωρίου από τη μια και το βαθύ, εμπνευσμένο από την κοινωνική χειραφέτηση τραγούδι της Εύας από την άλλη. Είναι και ο αφανής μικρόκοσμος του μηχανουργείου και του σκληρού μεροκάματου.
Η διαλεκτική της ήττας και της νίκης, θα μας αποκαλύπτει τις εσωτερικές αντιφάσεις και τις αντιθέσεις στην κάθε αδυσώπητη ατομική έκφρασή τους, ως τη νέα κοινωνική-ιστορική τους σπείρα ανάπτυξης και λύσης. Το αξιακό φορτίο συγκρότησης του κάθε χαρακτήρα, προεξοφλεί τον ορίζοντα και τα αποθέματα αντοχής του καθένα στη μέγγενη της απεργιακής σύγκρουσης, ξεδιαλέγοντας «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα» από την αγωνιστική συνέπεια και το ήθος της ανιδιοτέλειας και της προσφοράς, ξεδιαλέγοντας τη ριζοσπαστική ήρα από το στάρι της ταξικής σποράς.
Το μυθιστόρημα «Ήττα και Περηφάνια» εκδ. Γράφημα, αποτέλεσε για μένα μια τέτοια προσπάθεια ανίχνευσης των δρόμων διαμόρφωσης και ωρίμανσης της επαναστατικής συνείδησης (παιδικότητα, φύση και συνθήκες εργασίας, όροι της ερωτικής συντροφικότητας) και δράσης απέναντι στην σκληρή πραγματικότητα. Το καταστατικό σύμπαν του μυθιστορήματος είναι η εργατική τάξη με όλες τις αντιθέσεις της, το μεγαλείο της και την τραγωδία της. Και απόδοσης αυτών των αντιφάσεων με λόγο, θέλω να πιστεύω, ενδοκειμενικό, ελλειπτικό, λυρικό και συμπάσχοντα.
του Παύλου Μουρουζίδη
Θεσσαλονίκη, Απρίλιος 2024
