ΚΟΖΑΝΗ: Του ζ΄μι τς Απουκράς (Γράφει η Τάσα Σιόμου)

Χαντακωμένα τα μετακατοχικά – μετεμφυλιακά χρόνια, αφού τα όνειρα ήταν ημερήσια, να πορέψουμε σήμερα κι έχει ο Θ(ε)ός.

Το ψωμί λιγοστό, αφού τα μεροκάματα ήταν δυσεύρετα για τα λαϊκά στρώματα.Οικοδόμοι, εργάτες, τσιφτσήδες, με μυστριά και σκεπαρίδες, συνωστίζονταν μπροστά στ΄Νταβάν΄, στο ανθρωποπάζαρο, για να τους διαλέξουν τα αφεντικά.

Ανάσαιναν, όμως, με φιλίες ατράνταχτες, για μια ζωή είχαν πού να βαΐσουν, ξεχνιούνταν και λυτρώνονταν με τα γιορτάσια κι άλλες σημαδιακές γιορτές του χρόνου, κυρίαρχη η Αποκριά, που τους έδεναν με την κοινότητα.

Μπορεί το κορυφαίο, το τρανό γεγονός της αποκριάς να είναι οι Φανοί, όμως, όλη την προηγούμενη βδομάδα τα καρναβάλια βούιζαν στα στενοσόκακα.

Μπορεί στο Ερμιόνιο, στου Τερζή και στου Καραδήμου οι αστοί να ντύνονταν αρλεκίνοι και κολομπίνες κατά τα ευρωπαϊκά, η φτωχολογιά, όμως, είχε άλλες συνήθειες, εκτός από τη ντόπια φορεσιά.

Η αντιστροφή, άντρες ντυμένοι γυναίκες και γυναίκες - άντρες, στο κλίμα της ανατροπής της αποκριάς, ή και για ευκολία, ήταν στις προτιμήσεις.

Είναι γνωστό πως κι οι πιο φτωχοί άντρες ράβονταν για το γάμο και το γαμπριάτικο κοστούμι, σπανίως φορεμένο και πάντα χωρίς γραβάτα, αφού δεν ανέχονταν ζυγό στο ζνίχο (λαιμό), τους συνόδευε μέχρι το ξόδι.

Αλλά κι οι γυναίκες, ίσως, να δανείζονταν το νυφιάτικο, έραβαν , όμως, πάντα το δεύτερο, συνήθως μαύρο, για να επισκεφτεί η νύφη το σόι της (τα π΄στρόφια), τη δεύτερη Κυριακή μετά το γάμο. Κι αυτό το ρούχο κρατούσε μια ζωή, για χαρές και λύπες, αφού τα λιγοστά ρούχα τα τιμούσαν, δεν τα έπαιρναν σβάρνα κι ούτε αντλούσαν αξία από αυτά.

Τέλη της δεκαετίας του ΄50, βράδυ αποκριάς και μια ομάδα ανδροντυμένων γυναικών ξεπροβάλλει στη βόλτα, με πρώτη στάση στο γλυκόλαλο κλαρίνο του Καλέα, στο καφενείο του Πατρώνα.

Μια κουστουμάτη βεργολυγερή από φτιαξιά ή από στερήσεις, σέρνει πρώτη το χορό, όταν αντηχεί από θαμώνα: γεια σου Μανόλ΄ Καρά, με τα τσαλίμια σου, το όνομα και το παρατσούκλι του σκουρόπετσου πατέρα μου, που ήταν παρών, αλλά βυθισμένος ως ταιριασμένος Σκαρκιώτς. Το μοναδικό, το γαμπριάτικο κοστούμι του πατέρα μου, ως πολύχρονο σήμα, πρόδωσε τη μητέραμου, που έγινε άφαντη… Οι Παρταλαίοι ήταν η άλλη αγαπημένη μεταμφίεση. Οι όπλατες, μπαλώματα στα παλιωμένα ρούχα, τα παρτάλια, ήταν ένα ακόμα ζύγι νοικοκυροσύνης εκτός από τ΄ ασπρισμένα ραλίκια, τα γιαπράκια- τσιόμκες, τα τανυσμένα ζωηρόχρωμα κιλίμια. Κι η μια όπλατα πάνω στην άλλη ήταν η ακραία ένδειξη φτώχειας, αλλά τα παραφθαρμένα ρούχα κανέναν δεν καταδίκαζαν και μόνον η λίγκα, βρωμιά, ήταν η ντροπή.

Οι παρταλαίοι τς Σκ΄ρκας προσωποκαλυμμένοι κι αμίλητοι, αφού η επιτυχία ήταν να μην αναγνωριστούν, γυρνούσαν στα φτωχοκαφενεία, στα σπίτια συγγενών, φίλων, κουμπάρων, που τους περίμεναν ορθάνοιχτα, για να δοκιμάσουν τους μπακλαβάδες και τα σαραγλιά με τ΄ραχνοϋφαντα φύλλα, να πειράξουν χειρονομώντας, να ευχηθούν με νοήματα την καλοχρονιά και να φύγουν.

Εγώ, μικρό κοριτσάκι τους ακολουθούσα κι όταν τους έχανα στο χαμό της αποκριάς, ξεφώνιζα, μαμάαα… κι η μάνα μου αποκρινόταν με τα χαϊδευτικά, ξιπατουμένου, ουρσούζκου, που μ΄ακλουθάς, άντυτου κιόλας, αφού ντυμένοι ήταν μόνον οι μεταμφιεσμένοι , όκαχτη ου μπαμπάς σ΄είσι… Καλή απουκρά, Τάσα Σιόμου Υ.Γ.

Ως θυμίαμα σ όλους τους ανυποψίαστους που κράτησαν τα αντέτια μας (έθιμα) κι εγχύμωσαν, έδωσαν του ζ΄μι, το νόημα στην αποκριά, χτίζοντας, έτσι, τη διακριτή ύπαρξη του τόπου μας κι ενισχύοντας την ανυπακοή μας!!

 

Τάσα Σιόμου