Σχόλια και κριτική για τις εξαγγελίες Στάσση στην Κοζάνη στις 3-4-2025 (Γράφει ο Λ. Ιωαννίδης)

Ο Πρόεδρος της ΔΕΗ στη δεύτερη επίσκεψη του στην περιοχή (από το 2021) παρουσίασε σε μια ομολογουμένως εντυπωσιακή εκδήλωση 12 δράσεις που υλοποιεί ή σχεδιάζει η ΔΕΗ για τη Δυτική Μακεδονία.

Οφείλω να ομολογήσω ότι οι παραπάνω πρωτοβουλίες, παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον, κάποιες είναι ήδη γνωστές εδώ και καιρό και για άλλες ανακύπτουν κρίσιμα και σοβαρά ερωτηματικά και πολλά και σοβαρά θολά σημεία.

Από μια πρώτη αποτίμηση των παραπάνω εξαγγελιών προκύπτουν οι παρακάτω προβληματισμοί:

1. Οι προτάσεις συνοδεύονται δυστυχώς από πολύ ορυκτό αέριο σε μια εποχή που επιβάλλεται η ταχεία απεξάρτηση του από αυτό. Συγκεκριμένα το ορυκτό αέριο θα χρησιμοποιηθεί στις εξής περιπτώσεις:

• Μετατροπή λιγνιτικής μονάδας Πτολεμαΐδα 5 σε μονάδα ορυκτού αερίου.
• Κατασκευή μονάδας Σ.Η.Θ.Υ.Α (με ορυκτό αέριο) για τις ανάγκες των τηλεθερμάνσεων. Το μεγαλύτερο μέρος του κόστους του έργου θα αποπληρώσουν οι καταναλωτές τηλεθέρμανσης της περιοχής για ένα έργο με αμφίβολη κλιματική και οικονομική βιωσιμότητα. Δες εδώ.
• Νέα μονάδα ορυκτού αερίου 100 MW για την τροφοδοσία του MegaDatacenter.

1. Πολύ αρνητική εξέλιξη η εξαγγελία κατασκευής μονάδας ενεργειακής αξιοποίησης απορριμμάτων.
2. Ενδιαφέρουσα μεν η εξαγγελία για την έκδοση ομολόγου, όμως είναι ελάχιστο το ύψος του και το επιτόκιο. Τα 5εκ με επιτόκιο 8%/έτος θα έχουν απόδοση μόλις 400.000€/έτος και 8.000.000/20ετία. Μάλλον ψίχουλα και όχι ισότιμή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας σε μια μεγάλη επένδυση. Ας ελπίσουμε ότι αυτή εξαγγελία θα είναι μόνο η αρχή, ειδάλλως θα είναι μικρής σημασίας. Η πρόταση θα πρέπει να συμπεριλάβει και τις Ενεργειακές Κοινότητες της περιοχής.
3. Οι ανακοινώσεις σχετικά με τα έργα Α.Π.Ε. της Δ.Ε.Η παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον, όμως όλοι γνωρίζουμε ότι ο σχεδιασμός τους έγινε χωρίς ενημέρωση και διαβούλευση με τις τοπικές αρχές για τη βέλτιστη για όλους αξιοποίηση των απαλλοτριωμένων από την ΔΕΗ εκτάσεων.
4. Θεωρώ θετική την εξαγγελία και τα έργα αποθήκευσης ενέργειας και ιδιαίτερα της αντλησιοταμίευσης, υπό την προϋπόθεση ότι δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στο υδρολογικό ισοζύγιο της περιοχής.
5. Αποκαταστάσεις εδαφών και έργα αποσύρσεων. Παρουσιάστηκε ότι το κόστος των αποκαταστάσεων θα είναι 270 εκ.€ και τα έργα αποσύρσεων 130 εκ.€. Τα ποσά αυτά ακούγονται για πρώτη φορά, ενώ δεν έγινε αναφορά για το κόστος που θα καλύψει το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Υπενθυμίζουμε ότι με βάση την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» η αποκατάσταση είναι υποχρέωση της ΔΕΗ (με δικούς της πόρους). Τελικά όμως η αποκατάσταση θα γίνει με κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν την οικονομία της περιοχής και τις εγχώριες επενδύσεις. Έτσι η ΔΕΗ «υφαρπάζει» πόρους από την τοπική κοινωνία με την υπογραφή της κυβέρνησης και την ανοχή των κομμάτων και των τοπικών φορέων. Η δε αποστροφή του κ. Στάσση ότι «θα αφήσουμε τον τόπο ομορφότερο από ότι τον βρήκαμε», μόνο ως αστείο μπορεί να χαρακτηριστεί που δεν χωρά κριτική.
6. Ασάφεια με τα νούμερα. Ο Πρόεδρος της ΔΕΗ, ανέφερε ότι 80.000στρ θα αποδοθούν στη Μετάβαση Α.Ε., όταν στην προγραμματική σύμβαση μεταξύ ΔΕΗ, Δημοσίου και Μετάβαση Α.Ε. προβλέπεται η μεταβίβαση 97.008 στρ (ΦΕΚ 140 Α 2022). Για πρώτη φορά ακούσαμε για 80.000στρ. Εν τέλει τι ισχύει, ποιος αποφασίζει και ποιος ελέγχει μια κυρωμένη με νόμο Προγραμματική Σύμβαση; Επιβεβαιώνεται για μια ακόμα φορά ότι όσα σχετίζονται με την Μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας και τη ΔΕΗ γίνονται υπό ένα καθεστώς σχετικής αδιαφάνειας.
7. Καμιά αναφορά στις Ενεργειακές Κοινότητες και στην ανάγκη υποστήριξης τους με κάθε τρόπο.
8. DataCenters: Η εξαγγελία για την δημιουργία του MegaDataCenter στην περιοχή παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον, όμως ακόμα αναμένεται η ολοκλήρωση της συμφωνίας με τους hyperscalers, όπως ανέφερε ο κ. Στάσσης
9. Σχετικά με το Μουσείο Ενέργειας Δυτικής Μακεδονίας, δεν παρουσιάστηκε κανένα στοιχείο πέραν της αναφοράς στην ειλημμένη απόφαση της ΔΕΗ για την υλοποίησή του. Θα είχε όμως επιπλέον ενδιαφέρον αν η κατασκευή του Μουσείου αποτελούσε μέρος ενός σχεδίου αξιοποίησης της Βιομηχανικής Κληρονομίας στα πρότυπα άλλων περιοχών της Ευρώπης.

Σε κάθε περίπτωση, οι εξαγγελίες του κ. Στάσση αλλά και η παρουσία του Πρωθυπουργού δίνουν την ευκαιρία για έναν ψύχραιμο και ουσιαστικό τοπικό διάλογο σχετικά με τις εξελίξεις της μετάβασης στην περιοχή.

Ταυτόχρονα πιστεύω ότι η όποια λύση των προβλημάτων της περιοχής δεν μπορεί να είναι η επιστροφή στο παρελθόν. Κλιματικά, περιβαλλοντικά, οικονομικά δεν είναι βιώσιμη και ρεαλιστική η πρόταση για συνέχιση της λειτουργίας των λιγνιτικών μονάδων και ούτε είναι η κατάλληλη ευκαιρία για προβολή μιας διεκδίκησης μόνο για εσωτερική κατανάλωση.

Στην περιοχή μας έχουμε δυστυχώς μεγάλη εμπειρία από μάχες και διεκδικήσεις που ήταν εκτός πραγματικότητας με κακό αποτέλεσμα για τον τόπο και σπατάλη πολύτιμου χρόνου.

Πέρα από τις όποιες ενστάσεις, διαφωνίες και προβληματισμούς οφείλουμε να διαμορφώσουμε, ένα τοπικό αφήγημα και μια λίστα προτάσεων και διεκδικήσεων προσαρμοσμένα στις παρούσες συνθήκες και σε ένα κόσμο που αλλάζει ραγδαία.

Σίγουρα όμως, ο όποιος διάλογος δεν μπορεί να συμπεριλαμβάνει βία, ΜΑΤ, χημικά και δακρυγόνα.

Λευτέρης Ιωαννίδης, Πρόεδρος Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης.

4.4.2025