Η τέλεια καταιγίδα πάνω από τον αγροτικό κόσμο - Mercosur, Τραμπ και Ε.Ε. (Γράφει ο Μάνος Γαβριηλίδης)

Σε μια Ευρώπη που συγκλονίζεται από κρίσεις — κλιματική, ενεργειακή, γεωπολιτική και διατροφική — η συμφωνία μεταξύ Ε.Ε. και Mercosur και η επιβολή των αμερικανικών δασμών με την επανεμφάνιση του Τραμπ έρχονται να προστεθούν σαν κερασάκι στην τούρτα του αδιεξόδου για τους μικρούς και μεσαίους αγρότες. Αν κάποτε η ευρωπαϊκή γεωργία παρουσιαζόταν ως "ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής ταυτότητας", σήμερα μετατρέπεται σε παράπλευρη απώλεια των πολιτικών συμφερόντων και των πολυεθνικών.

Η νέα συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών της Mercosur (Βραζιλία, Αργεντινή, Παραγουάη, Ουρουγουάη) προβάλλεται ως εμπορική “ευκαιρία”, αλλά για τους μικρούς αγρότες της Ευρώπης είναι άλλη μια καταδίκη.

Η συμφωνία με τις χώρες της Νότιας Αμερικής επιτρέπει τεράστιες εισαγωγές βόειου κρέατος, ρυζιού, ζάχαρης, μελιού και άλλων αγροτικών προϊόντων ανταγωνιστικά προς εμάς, από παραγωγούς που δεν δεσμεύονται από τα πρότυπα υγείας, περιβάλλοντος και εργασίας της Ε.Ε. Οι παραγωγοί της Mercosur χρησιμοποιούν φυτοφάρμακα απαγορευμένα στην Ευρώπη, αποψιλώνουν δάση και απασχολούν εργατικό δυναμικό με σχέσεις επισφάλειας. Και όμως, τα προϊόντα τους θα γεμίσουν τα ράφια μας – εις βάρος των δικών μας, τοπικών, ποιοτικών προϊόντων. Οι Ευρωπαίοι αγρότες —ιδίως οι μικροί— δεν έχουν καμία απολύτως δυνατότητα να ανταγωνιστούν αυτό το μοντέλο παραγωγής. Οι όροι είναι απλώς άνισοι. Και αυτό δεν είναι "ελεύθερο εμπόριο". Είναι απορρύθμιση με γεωπολιτικό πρόσημο.

Το αντάλλαγμα των μαζικών εισαγωγών αγροτικών προϊόντων στην Ε.Ε. αποτελεί η ελεύθερη εξαγωγή των Ευρωπαϊκών βιομηχανικών προϊόντων προς τις χώρες της Νοτιάς Αμερικής, μεταξύ των οποίων αυτοκίνητα, ηλεκτρικές συσκευές, χημικά προϊόντα αλλά και φυτοπροστατευτικά που η χρήση τους απαγορεύεται στην Ε.Ε., θα εξάγονται από την Ευρώπη, θα χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες των χωρών της Mercosur και θα μας επιστρέφονται για κατανάλωση μέσω των αγροτικών προϊόντων που θα εισάγουμε.   

Ο μικρός ευρωπαίος αγρότης, που ήδη παλεύει με την ακρίβεια, την πράσινη μετάβαση και τις τιμές εξευτελισμού από τα μονοπώλια διανομής, καλείται τώρα να ανταγωνιστεί έναν παγκόσμιο γίγαντα με άνισους όρους.

Σαν να μην έφτανε αυτό, οι εξαγωγές ευρωπαϊκών αγροτικών προϊόντων θα πληγούν από τους δασμούς που επιβάλει ο Τραμπ. Κρασιά, τυριά, ελαιόλαδο και άλλα εμβληματικά προϊόντα, είτε θα παράγονται με υποβάθμιση της ποιότητα τους για να μειωθεί το κόστος παραγωγής, είτε οι παραγωγοί θα απορροφήσουν μέρος της αύξησης του κόστους παραγωγής, μειώνοντας το περιθώριο κέρδους τους και θέτοντας σε κίνδυνο την βιωσιμότητά τους.

Αυτό που βλέπουμε είναι ένας διπλός στραγγαλισμός του αγροτικού κόσμου: από τη μια, φθηνές εισαγωγές προϊόντων χαμηλών προτύπων· από την άλλη, δασμοί στις εξαγωγές των ευρωπαϊκών προϊόντων υψηλής ποιότητας.

Έτσι, από τη μία έχουμε μια Ε.Ε. που εισάγει προϊόντα χαμηλών προδιαγραφών και από την άλλη μια Αμερική που βάζει φραγμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα ποιότητας. Ο μικρός αγρότης βρίσκεται κυριολεκτικά στο μάτι του κυκλώνα. Χάνει την εσωτερική αγορά από την απορρύθμιση και τις εξωτερικές αγορές από τους δασμούς. Και κανείς δεν τον προστατεύει.

Η ειρωνεία είναι πως αυτός ο αγρότης, ο μικρός, της οικογενειακής εκμετάλλευσης της Ευρώπης, είναι αυτός που:

• προστατεύει την αγροτική γη και το αγροτικό τοπίο,
• παράγει τρόφιμα ποιότητας με περιβαλλοντική υπευθυνότητα,
• διατηρεί ζωντανή την ύπαιθρο και την κοινωνική συνοχή των αγροτικών περιοχών.

Και όμως, η Ε.Ε. επιλέγει να περιθωριοποιήσει τον αγρότη, θυσιάζοντάς τον για τα κέρδη των εξαγωγικών βιομηχανιών. Παράλληλα, διαθέτει 800 δισεκατομμύρια ευρώ για “άμυνα”, χωρίς καν κοινοβουλευτική συζήτηση, τη στιγμή που ολόκληρα αγροτικά νοικοκυριά καταρρέουν κάτω από το βάρος της ακρίβειας και της ανασφάλειας.

Οι παραπάνω πολιτικές εκτελούνται από την Ε.Ε. με την ανοχή όμως των κυβερνήσεων των κρατών μελών – συμπεριλαμβανομένης και της Ελληνικής κυβέρνησης - που φέρουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης με την ανοχή τους και τη σιωπή τους.  Η επιλογή της πολιτικής ελίτ είναι σαφής: με τους λίγους και ισχυρούς. Όμως η κοινωνία δεν πρέπει να μείνει σιωπηλή. Οι Ευρωπαίοι αγρότες —και μαζί τους όλοι όσοι πιστεύουν στην αυτάρκεια, τη δικαιοσύνη και την ποιότητα— οφείλουν να αντισταθούν.

Η Ευρώπη δεν έχει ανάγκη από συμφωνίες που εξάγουν αυτοκίνητα και εισάγουν καταστροφή. Έχει ανάγκη από αγρότες που μένουν στον τόπο τους και τρέφουν τις κοινωνίες τους.

Μάνος Γαβριηλίδης

Γεωπόνος μελετητής