Μια κοσμοναύτρια και οι «άγγελοι του Μπέζος» (του Άρη Χατζηστεφάνου)
Η πρώτη γυναίκα που βγήκε στο Διάστημα πριν από έξι δεκαετίες δεν έχει πλέον το δικαίωμα να ταξιδέψει στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Αντίθετα οι έξι γυναίκες που συμμετείχαν αυτή την εβδομάδα
στη διαστημική φιέστα του Τζεφ Μπέζος έχουν όλο τον κόσμο δικό τους. Ή τουλάχιστον αυτό είναι το αφήγημα για την ισότητα και τη συμπερίληψη στην Αμερική του Τραμπ.
Άδικα προσπαθούσαν τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης να πείσουν, με μισά ψέματα και μισές αλήθειες, τη διεθνή κοινή γνώμη ότι αυτή την εβδομάδα πραγματοποιήθηκε η πρώτη διαστημική αποστολή της Ιστορίας με πλήρωμα που αποτελούνταν αποκλειστικά από γυναίκες. Εξίσου λανθασμένο ήταν όμως και το σεξιστικό σχόλιο του περιοδικού Elle ότι αυτή ήταν η πρώτη διαστημική αποστολή, τα μέλη της οποίας είχαν περάσει κομμωτήριο και είχαν φουλ μακιγιάζ. Όχι μόνο γιατί οι συγκεκριμένες γυναίκες εκπροσωπούν προφανώς πολύ περισσότερα από το άθροισμα των μακιγιάζ τους, αλλά γιατί δεν ήταν πρώτες ούτε σε αυτό.
Στην πραγματικότητα ο Τζεφ Μπέζος, βάζοντας σε μια κάψουλα την αρραβωνιαστικιά του (Λόρενς Σάντσεζ), μια τραγουδίστρια (Κέιτι Πέρι), μια δημοσιογράφο (Γκέιλ Κινγκ), μια κινηματογραφική παραγωγό (Κέριαν Φλιν), μια ακτιβίστρια ατομικών δικαιωμάτων (Αμάντα Νγκουγέν) και μόνο μία γυναίκα που σχετίζεται με διαστημικές αποστολές (τη μηχανικό Αΐσα Μπόου), δεν πέτυχε καμία σημαντική πρωτιά. Για την ακρίβεια ήταν σε όλα δεύτερος, όπως άλλωστε συμβαίνει και στον ανταγωνισμό του με τον Έλον Μασκ για την κυριαρχία στο Διάστημα.
Για να καταλάβει κανείς το πραγματικό σημείο πολιτισμικής εξέλιξης (ή οπισθοχώρησης) που γνωρίζουν σήμερα οι ΗΠΑ, αρκεί να συγκρίνει τη φιέστα του Μπέζος με την αποστολή στο Διάστημα της πρώτης γυναίκας κοσμοναύτριας από την ΕΣΣΔ το 1963 – της θρυλικής Βαλεντίνα Τερεσκόβα.
Πέρα από το γεγονός ότι οι «άγγελοι του Μπέζος» πέρασαν μόλις 11 λεπτά σε υποτροχιακή πτήση, ενώ η Σοβιετική κοσμοναύτρια έμεινε σε τροχιά για τρεις ημέρες, η βασική διαφορά σχετίζεται με τη δυνατότητα ελέγχου του διαστημόπλοιου. Στην αμερικανική εκδοχή οι αστροναύτισσες μπήκαν απλώς σε μια τηλεκατευθυνόμενη κάψουλα για να φωτογραφηθούν και να τραγουδήσουν το What a beautiful world. Αντίθετα η Τερεσκόβα ήταν μόνη της σε ένα διαστημόπλοιο που, όπως διαπίστωσε από τα πρώτα λεπτά της πτήσης, αντιμετώπιζε ένα σημαντικό τεχνικό πρόβλημα: στη φάση της αποκόλλησης από τους προωθητικούς πυραύλους έλαβε ανάποδο προσανατολισμό που θα την απομάκρυνε από τη Γη αντί να τη φέρνει πιο κοντά σε αυτήν. Η Τερεσκόβα επικοινώνησε απευθείας με τον επικεφαλής μηχανικό της αποστολής, τον Σεργκέι Κορολιόφ, και μαζί κατάφεραν να ξαναφέρουν το σκάφος στη σωστή τροχιά.
Ίσως η σημαντικότερη διαφορά όμως ανάμεσα στις δύο αποστολές ήταν αυτή που παρατήρησε πρώτη η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Σαμάνθα Χέες: «Η Τερεσκόβα», έγραψε στις σελίδες των New York Times, «πέρασε τρεις ημέρες στο Διάστημα, περιστράφηκε 48 φορές γύρω από τη Γη και προσγειώθηκε σαν ένα φεμινιστικό ίνδαλμα. Η αποστολή της Blue Origin (του Μπέζος) ήταν μια απόπειρα αντίστροφης μηχανικής (reverse engineering) εκείνης της ιστορικής στιγμής: στέλνοντας στο Διάστημα γνωστά σελέμπριτι και ακτιβίστριες κάλυψε την αποστολή με μια αστραφτερή επίστρωση φεμινισμού προσδίδοντάς της κοινωνικά χαρακτηριστικά εξ αντανακλάσεως». Το μόνο που απέδειξε, συνέχιζε η Χέες, είναι ότι «οι γυναίκες είναι πλέον ελεύθερες να απολαμβάνουν τα πιο εξωφρενικά λάφυρα του καπιταλισμού δίπλα σε πλούσιους άντρες».
Η «τροχιά» που έστειλε την Τερεσκόβα στη διεθνή φήμη και τη μετέτρεψε σε σύμβολο του παγκόσμιου φεμινιστικού κινήματος ήταν ακριβώς η αντίθετη. Κόρη μιας εργάτριας σε υφαντουργείο και ενός οδηγού τρακτέρ, που σκοτώθηκε στον πόλεμο της Φινλανδίας όταν αυτή ήταν δύο ετών, η Σοβιετική κοσμοναύτρια αποτέλεσε το πραγματικό πρότυπο της κοινωνικής ανέλιξης – την οποία πάντα υπόσχεται αλλά πολύ σπάνια προσφέρει ο καπιταλισμός. Και για να προλάβει όσους θα την παρουσίαζαν σαν μια γυναίκα-ρομπότ που απλώς εκτελούσε διαταγές ενός αυταρχικού, γραφειοκρατικού μηχανισμού, η Βαλεντίνα πρόλαβε να φωτογραφηθεί στο κομμωτήριο πριν από την ιστορική πτήση στο Διάστημα (λίγο μετά ούρησε πάνω στη ρόδα του λεωφορείου που τη μετέφερε στον διαστημικό σταθμό, συνεχίζοντας την παράδοση των κοσμοναυτών που είχε ξεκινήσει ο Γιούρι Γκαγκάριν).
Την ίδια χρονιά, το 1963, η Αμερική γνώριζε τρομακτικά επίπεδα σεξισμού και μισογυνισμού. Ένας από τους σημαντικότερους εκπαιδευτές της NASA, ο Ρόμπερτ Βόας, σημείωνε ότι ο μόνος λόγος να στείλεις μια γυναίκα στο Διάστημα είναι για να αδυνατίσει και ευχόταν να «συμμετέχουν στο μέλλον γυναίκες σε διαστημικές αποστολές καθώς αυτό θα σήμαινε ότι οι άντρες βρήκαν ένα σπίτι στο Διάστημα – αφού η γυναίκα είναι η προσωποποίηση του σπιτιού».
Για την Ιστορία, να σημειώσουμε ότι η Τερεσκόβα βρέθηκε, την τελευταία δεκαετία, για δεύτερη φορά στη δίνη ενός ψυχρού πολέμου. Από το 2015 η κυβέρνηση του Κιέβου άρχισε να απομακρύνει το όνομά της από δρόμους και μνημεία στο πλαίσιο της «αποκομμουνιστικοποίησης» της χώρας. Η ίδια βέβαια δεν ήταν αμέτοχος θεατής. Μερικά χρόνια αργότερα ως βουλεύτρια στο κόμμα Ενωμένη Ρωσία στήριξε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, γεγονός που τη μετέτρεψε σε persona non grata για τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. Τα περιουσιακά της στοιχεία στο εξωτερικό δημεύτηκαν, οι Αμερικανοί πολίτες δεν έχουν το δικαίωμα να έρχονται σε επαφή μαζί της, ενώ για την ίδια υπάρχει απαγόρευση εισόδου σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πρώτη γυναίκα που βγήκε από τη γήινη ατμόσφαιρα δυσκολεύεται πλέον να βγει από την ίδια της τη χώρα.
Ακόμη όμως και αν αναγνωρίσουμε ότι σήμερα μπορεί να βρίσκεται στη λάθος πλευρά της Ιστορίας, η πρώτη της πτήση στο Διάστημα έθεσε τον πήχη της γυναικείας χειραφέτησης σε επίπεδα που οι ΗΠΑ δεν μπορούν ούτε να διανοηθούν ακόμη.
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
