"Ταξίδι στο Χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας" (20ο μέρος) - Οι επαρχίες του νομού Κοζάνης το 1926 - ΝΕΟ !

"Ταξίδι στο Χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας"                                 

Συνέχεια από το προηγούμενο (19ο μέρος)

Καϊλάρια (Πτολεμαΐδα)

Το 1926 όπου έχει ολοκληρωθεί η ανταλλαγή των πληθυσμών τα Καϊλάρια είναι μια μεγάλη, για την εποχή, πόλη που κατοικείται κυρίως από πρόσφυγες. Είναι πρωτεύουσα της Επαρχίας Εορδαίας που συμπεριλαμβάνει 50 κοινότητες Ο πληθυσμός της πόλης είναι γύρω στους 8 με 10.000 κατοίκους τα 9/10 των οποίων είναι αγρότες.. [1]

Οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους και την τεχνογνωσία καλλιέργειας του καπνού και ενώ μέχρι τότε δεν είχε καλλιεργηθεί ποτέ ο καπνός στην επαρχία Εορδαίας, τώρα παράγει γύρω στις 300.000 οκάδες με τη μεγαλύτερη παραγωγή να προέρχεται από τις κοινότητες Τζουμά (Χαραυγή) και Ίνελη (Ανατολικό). [2]

Η πόλη αναπτύσσεται ραγδαία και εκτός από τον καλλωπισμό μετατρέπεται σε κέντρο εμπορίου «βοηθούντος» και του φόρου που επέβαλε ο Δήμος Κοζάνης στα εμπορεύματα που ανάγκασε τους εμπόρους Σελίτσης (Εράτυρα) και Ανασελίτσης (Νεάπολη αλλά και η Επαρχία Βοίου) να ψωνίζουν από τα Καϊλάρια.

Οι δρόμοι για Κοζάνη και Σόροβιτς (Αμύνταιο) διατηρούνται σε καλή κατάσταση αλλά μέσα στην Πόλη έχουν τα μαύρα τους τα χάλια.[3]

Εικόνα 1. Αλώνισμα στην Πτολεμαΐδα

Τον Μάρτη του 1926 άρχισε να λειτουργεί το δημόσιο νοσοκομείο με διευθυντή τον Θεολογίδη Στ. και ιατρούς τον Χρήστος Δούβλη και τον Χατζημήτσο Στ. «Οι εν αυτώ νοσηλευόμενοι μένουσι κατευχαριστημένοι δια την περιποίησιν και περίθαλψιν της οποίας τυγχάνουσι….» [4]

Πριν την εγκατάσταση των προσφύγων λειτουργούσε μόνο μία εκκλησία που τώρα δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των χιλιάδων πιστών. Την ανάγκη αυτή ήρθε να καλύψει η επισκευή των Τεμένων και η μετατροπή τους σε Χριστιανικούς ναούς.[5]      

Στην Πόλη λειτουργεί «το αριστοκρατικότατον ζαχαροπλαστείο «Μέγας Αλέξανδρος» όπου συχνάζει η αφρόκρεμα της Περιοχής όπως ο ειρηνοδίκης κ. Καραμανλής μετά της συζύγου του, ο αστυνόμος Μαντηλαράς μετά της κυρίας του, ο κ. Ματθαιόπουλος πταισματοδίκης, ο έφορος κ. Μακροζήζης και πολλοί ακόμα. Εκ παραλλήλου με το ζαχαροπλαστείο λειτουργεί και το μαγευτικό δημόσιον αγροκήπιον όπου κάθε βράδυ προσελκύει πλείστας όσας ρομαντικάς και ρομαντικούς…» Κάθε Σάββατο δίνονται χοροί που προσελκύουν κόσμο και από τη γύρω Περιοχή.[6]

Αρχές του 1925 ξεσπάει ένα μεγάλο σκάνδαλο στα Καϊλάρια, μετά από καταγγελία για προσπάθεια εκβιασμού του αρχιτέκτονα Στέργιου Τσόλκα που είχε αναλάβει την τροποποίηση του νέου «σχεδίου πόλεως». Το σκάνδαλο αφορά την προσπάθεια πλαστογράφησης του σχεδίου πόλεως, μέσω εκβιασμών προϊσταμένων δημοσίων υπηρεσιών για ιδιοποίηση πολλών τούρκικων κατοικιών και οικοπέδων μεγάλης αξίας. Συλλαμβάνονται και στέλνονται στη δικαιοσύνη ο τέως Δήμαρχος και δυο τέως «πληρεξούσιοι».[7] Τα προσφυγικά σωματεία της Πόλης με ανακοινώσεις τους δηλώνουν πως δεν υπάρχει σκάνδαλο και όλα γίνονται από τους «βουκόλακες και ψευτοβενιζελικούς της Κοζάνης για πολιτικούς λόγους. Οι πολιτικά νεκροί ψευτοδημοκράτες πολιτευτές της Κοζάνης θέλουν να διαιωνίζουν την έχθρα και τις αντιθέσεις μεταξύ γηγενών και προσφύγων»[8]

Το πρόβλημα της καυσίμου ύλης στην Περιοχή φαίνεται πως το έλυσαν οι κ.κ. Παυλίδης, Αδαμόπουλος προμηθεύοντας τους κατοίκους με λιγνίτη. «ο λιγνίτης των έχει όλα τα προσόντα: Οικονομίας, εντάσεως, αφθονίας κλπ. Με τα οποία σώζεται ο κοσμάκης μας από τη βάσανο της φωτιάς»[9]

Σέλιτσα (Εράτυρα)

Οι Κάτοικοι της Σέλιτσας συνήλθαν σε Γενική Συνέλευση τον μήνα Μάιο και κατόπιν εισηγήσεως του Σουγγάρη Γεώργιου αποφάσισαν την μετονομασία της κωμόπολης σε «ΣΕΛΑΤΕΙΑ». Διότι, όπως ειπώθηκε, η σημερινή Σέλιτσα είναι ακριβώς η αρχαία Σελάτεια όπως την περιγράφει ο Όμηρος στο 9ο βιβλίο του. Η αρχαία Σελάτεια περιγράφεται στο ιστοριογραφικό λεξικό του Σ. Βουτυρά ως εξής: «Σελάτεια αρχαία πόλις της Μακεδονίας κυμαίνει επί του ποταμού Μυρίχου».[10]

Πρόεδρος της Κοινότητας στα τέλη του 1926 θα αναλάβει «ο αγαπητός εν τη πάση Αρίστος Στρέμπας.» Οι κάτοικοι περιμένουν να λύσει τα καυτά προβλήματα της κοινότητας.[11] Το ίδιο έτος ιδρύθηκε προοδευτικός σύλλογος με σκοπό τη διαπαιδαγώγηση και ψυχαγωγία της νεολαίας με βιβλιοθήκη και τμήμα μαντολινάτας. [12]  

Στη Σέλιτσα υπάρχει και λειτουργεί φιλαρμονική ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του κ. Κάστη. Οι κάτοικοι της κοινότητας ζητούν «η φιλαρμονική να παιανίζει προς τέρψιν του κοινού καθ` όλη τη διάρκεια του έτους. Τον Χειμώνα στην αίθουσα Κλαρίντσες το δε καλοκαίρι εις το επί τούτον περίπτερον της πλατείας» [13]

Εικόνα 2 αρμάθιασμα και λιάστρες καπνού στην Εράτυρα

Η παραγωγή καπνών το 1926 είναι υπερτριπλάσια της περσινής παρότι στην περιοχή Άνασελίτσης έκανε την εμφάνισή της η τρομερή και καταστροφική για τις παραγωγές ακρίδα. Τα καπνά της Σέλιτσας υπερτερούν ποιοτικά γι αυτό και πουλήθηκαν άνω των 40 δραχμών η οκά τα ανεπεξέργαστα (φούντες) όταν στις άλλες περιοχές πουλήθηκαν μεταξύ 32 και 37 δραχμών ενώ τα επεξεργασμένα της Σέλιτσας πουλήθηκαν άνω των 80 δραχμών ανά οκά.[14]

Σιάτιστα

Στη Σιάτιστα κυριαρχούν τα θέματα των καπνεργατών και των προβλημάτων που ανακύπτουν από το κλείσιμο καπνομάγαζων, την πρόσληψη ξένων καπνεργατών. την επιβολή της εξαγωγής ανεπεξέργαστων καπνών κ.α Επίσης στην Πόλη κάνουν δυναμικά την εμφάνισή τους οι πρώτοι κομμουνιστικοί πυρήνες που θέτουν σε γενικότερη πολιτική, ταξική βάση τα εργατικά ζητήματα.[15]

Ο τηλεγραφητής της Σιάτιστας Συμεωνίδης ανακάλυψε ένα νέο μηχάνημα που χρησιμοποιεί τα επαγωγικά κύματα, ανατρέπει τα μέχρι τώρα δεδομένα και υπόσχεται επανάσταση στην τηλεγραφία. Παρά τις υποσχέσεις της εφημερίδας «ΦΩΣ» δεν δίνεται συνέχεια στο ζήτημα και δεν γνωρίζουμε την κατάληξη αυτής της εφεύρεσης όπως και του εφευρέτη.[16]

Εικόνα 3. Τηλεγραφητής εφευρέτης από τη Σιάτιστα.

Βίαια επεισόδια μεταξύ Σιάτιστας Παλιόκαστρου για κτηματικές διαφορές

Σοβαρά επεισόδια δημιουργήθηκαν μεταξύ κατοίκων της Σιάτιστας και του Παλαιόκαστρου για κτηματικές διαφορές μεταξύ των δυο κοινοτήτων. Συγκεκριμένα, όπως υποστηρίζουν κάτοικοι της Σιάτιστας, το Υπουργείο Γεωργίας παραχώρησε «γαίαι εκ του περισσεύματος Γιαγκόβης. Γαίαι οι οποίαι μόνο από την σκαπάνη των ακτημόνων Σιατίστης δύναται να καλλιεργηθώσι και οίτινες έμεινον πάντοτε κατά το πλείστον χέρσαι». Οι κάτοικοι του Παλαιοκάστρου όμως θεωρούν ότι πολλά από αυτά τα κτήματα ανήκουν στο χωριό τους για αυτό άφησαν τα γιδοπρόβατα να βοσκούν στα σπαρμένα από τους ακτήμονες εφέδρους της Σιάτιστας. Ο Πρόεδρος του «Συλλόγου Παλαιών Πολεμιστών» Ν. Καρλάγιας συνοδευόμενος από τον συντοπίτη του Δ. Μανιό πήγαν στα κτήματα να διευθετήσουν τις διαφορές αλλά εκεί συνάντησαν κατοίκους του Παλιόκαστρου οι οποίοι τους έδειραν άγρια και τους άφησαν «ημιθανείς». Επενέβησαν αστυνομικά όργανα για να συλλάβουν τους δράστες οι οποίοι όμως άνοιξαν πυρ εναντίον των αστυνομικών και διέφυγαν τη σύλληψη. Η κατάσταση στις δυο κοινότητες είναι εκρηκτική ενώ οι αρχές διενεργούν ανακρίσεις. Ευτυχώς οι δαρμένοι κάτοικοι της Σιάτιστας έχουν διαφύγει τον κίνδυνο.[17]

Σέρβια

Πρόεδρος της κοινότητας Σερβίων στα 1926 είναι ο Αθανάσιος Τολίκας εκλεγείς στις δημοτικές του 1925 αντικαθιστώντας τον φαρμακοποιό Νίκο Καζακίδη. Οι κάτοικοι των Σερβίων αναμένουν πολλά από τον νέο πρόεδρο. Τον Ιούλιο του 1926 ιδρύθηκε ο Σύλλογος «ΤΙΤΑΝ Σερβίων» και εκλέχτηκε το πρώτο Δ.Σ Εκτός από το αθλητικό τμήμα είχε και τμήμα μουσικής, χορού και βιβλιοθήκης.[18] (αναλυτικά στο 18ο ταξίδι στο χρόνο.)

Εικόνα 4. Σέρβια: Οδός 117 Εθνομαρτύρων 1924

Υπάρχει επίσης και λειτουργεί με έντονη μάλιστα δραστηριότητα το φιλοπρόοδο Σωματείο του Συλλόγου Κυριών και Δεσποινίδων Σερβίων «Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ».[19] Το σωματείο αυτό πραγματοποιεί συχνά χοροεσπερίδες στην οργάνωση των οποίων πρωτοστατούν οι άοκνες αδελφές Ασπασία, Ξανθίππη και Φιλομένη Κοεμτζοπούλου. Εκτός από τα παραδοσιακά χορεύουν ευρωπαϊκούς χορούς όπως ταγκό, βαλς φοξτροτ, ουαν στεπ, εξιτασιόν και μαζούρκα όπου διακρίνονται εκτός από τις αδερφές Κοεμτζοπούλου και οι δεσποινίδες Μερώπη Κιλώνη, κοντοδίνα, Γκόρα, Γεωργίου, Ραματά, Πεκοπούλου κ.α καθώς και οι κυρίες Καζακίδου, Κοντοδίνα και Παναγιώτου. Από τους άνδρες στο χορό διακρίνονται οι κ.κ. Α. Κοεμτσόπουλος, Ν. Καζακίδης, Ν. Μαλούτας, Σ. Τουρτίδης, Γ. Μπαρκάς, Στ. Πεκόπουλος, Δ. Ζώγρας, Γ. Κοντοδίνας, Γ. Παπασυνεφάκης, Λ. Γάθης, Ν. Μαλούτας, Λ. Ντούμπας, Χ. Κοεμτζόπουλος κ.α [20]

Δίδονται επίσης και συναυλίες υπό τη διεύθυνση του μουσικού Ανδρέα Ξόνδα. Οι μουσικοί που παίρνουν μέρος στις συναυλίες είναι: Βιολί ο Γ. Φραγκόπουλος, ο Κ. Αντωνιάδης, η Ξανθίπη Κοεμτζοπούλου και ο Αν. Κοντοδίνας. Μαντολίνο η Μερόπη Ξόνδα, ο Σωκράτης Γκόρας και ο Δ. Κοντοδίνας. Κιθάρα ο Σωκράτης Γεωργίου και μάντολα ο Μηνάς Μαλούτας. [21]

Στα Σέρβια λειτουργεί, ήδη από διετίας, ορφανοτροφείο αρρένων με 300 τροφίμους. Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής είναι ο Νομάρχης Ιωάννης Κοζύρης και διευθυντής ο Ιωάννης Πρωτόπαπας. Τα παιδιά εκτός από τη διαμονή και τη σίτιση ταυτόχρονα εκπαιδεύονται σε επαγγελματικές σχολές του ορφανοτροφείου μαθαίνοντας ραπτική, ξυλουργική και υποδηματοποιεία. Την ίδια περίοδο στα Σέρβια λειτουργεί και εξατάξιο αγροτικό διδασκαλείο όπου, δαπάνη της κοινότητας, έγινε αγροκήπιο με πολλά χρήσιμα φυτώρια.[22]    

 

Τα νέα από τη Γραμμή στα 1926

Τον Φεβρουάριο του 1926 καταθέτονται από τον Βελγικό όμιλο στο Υπουργείο Συγκοινωνιών τα σχέδια για την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής, Λαρίσης- Κοζάνης -Θεσσαλονίκης. Η γραμμή, σύμφωνα με τα αρχικά σχέδια θα έχει μήκος 210 χιλιόμετρα και θα κατασκευαστεί κατά μήκος του Αλιάκμωνα. [23] Φαίνεται όμως ότι άρχισαν οι πρώτες διαφωνίες αφού οι φορείς του νομού Κοζάνης, σύμφωνα με αίτημα που κατέθεσαν στην πρόσφατη επίσκεψη του Πάγκαλου στην Περιοχή, θέλουν η γραμμή να γίνει από Καλαμπάκα, Γρεβενά, Κοζάνη, Βέροια. Κυρίαρχο λόγο για την τελική χάραξη της Γραμμής θα έχει το Υπουργείο Στρατιωτικών αφού τίθεται ως προτεραιότητα η καλύτερη εξυπηρέτηση των στρατιωτικών σχεδιασμών. [24]

Συνεχίζεται……

Γράφει ο «Θερμαστής»

Πηγές

1. Μακεδονικά Νέα 8/10/1926
2. ΦΩΣ 5/4/1926
3. Μακεδονικά Νέα 15/12/1926
4. ΦΩΣ 5/4/1926
5. ΦΩΣ 30/4/1926
6. Μακεδονικά Νέα 7/9/1926
7. ΦΩΣ 24/1/25
8. ΦΩΣ 1/2/1926
9. ΗΧΩ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 1/12/1926
10. ΦΩΣ 17/5/1926
11. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 21/10/1926
12. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 7/12/1926
13. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 7/12/1926
14. ΗΧΩ της Μακεδονίας 19/12/1926
15. Το Εργατικό Συνδικαλιστικό κίνημα στην Κοζάνης του 1926
16. ΦΩΣ 24/6/1926
17. ΗΧΩ 19/5/1926
18. Ταξίδι στο Χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας (μέρος 18ο). ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ στη Δ. Μακεδονία του 1926
19. ΗΧΩ 18/2/1924
20. ΦΩΣ 21/12/1925
21. ΦΩΣ 21/6/926
22. ΦΩΣ 7/8/1926
23. ΦΩΣ 5/3/1926
24. ΦΩΣ 2/8/1926

ΕΙΚΟΝΕΣ

[1] ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΣ 15/8/28

[2] «ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ»– Ψηφιακό Περιοδικό Εράτυρας. 5ο τεύχος

[3] ΦΩΣ 24/6/1926

[4] Φτιαγμένη με ΑΙ στηριγμένη στην παλιά φωτογραφία του S. Gopcevic για τα Σέρβια .

 

ΕΙΚΟΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΡΗ :