Θερμικός Θόλος: Η αόρατη παγίδα του πάνω από τις πόλεις

Τις τελευταίες ημέρες, η χώρα βιώνει ακόμη έναν ακραίο καύσωνα, με θερμοκρασίες που σε ορισμένες περιοχές ξεπερνούν τους 44°C. Η Αθήνα, η Λάρισα, η Λαμία και αρκετές άλλες πόλεις μοιάζουν να βρίσκονται μέσα σε ένα

«καπάκι» ζέστης που δεν λέει να φύγει, ακόμη και τη νύχτα. Πολλοί ειδικοί κάνουν λόγο για τον σχηματισμό ενός θερμικού θόλου — μιας συνθήκης που επιτείνει την αίσθηση ασφυξίας και εγκλωβίζει τη ζέστη στις πόλεις. Αλλά τι ακριβώς είναι αυτός ο θερμικός θόλος και γιατί πρέπει να μας ανησυχεί;

Τι είναι ο θερμικός θόλος

Ο θερμικός θόλος (heat dome) είναι ένα ατμοσφαιρικό φαινόμενο που σχηματίζεται όταν ένας ισχυρός αντικυκλώνας (πεδίο υψηλών πιέσεων) παγιδεύει τον θερμό αέρα κοντά στην επιφάνεια της Γης, κυρίως πάνω από αστικές περιοχές ή ολόκληρες γεωγραφικές ζώνες. Σκεφτείτε τον σαν ένα αόρατο καπάκι ή θόλο που δεν επιτρέπει στον ζεστό αέρα να διαφύγει προς τα πάνω.

Αυτός ο εγκλωβισμένος θερμός αέρας συμπιέζεται και θερμαίνεται ακόμη περισσότερο, αυξάνοντας τη θερμοκρασία μέρα με τη μέρα. Όσο πιο πολλές ημέρες παραμένει αυτός ο θόλος στην ίδια περιοχή, τόσο πιο έντονα τα φαινόμενα καύσωνα, τόσο πιο δύσκολες οι συνθήκες για τον ανθρώπινο οργανισμό — αλλά και για τα ζώα, τα φυτά και τα συστήματα ενέργειας.

Πώς συνδέεται με τον καύσωνα

Στην πράξη, ο θερμικός θόλος μετατρέπει μια περίοδο υψηλών θερμοκρασιών σε ακραίο καύσωνα. Όταν ένας τέτοιος θόλος σχηματίζεται πάνω από τη χώρα, η ζέστη δεν φεύγει ούτε τη νύχτα, κάτι που εξαντλεί τον ανθρώπινο οργανισμό και αυξάνει τον κίνδυνο θερμοπληξίας, αφυδάτωσης, ακόμα και θανάτου.

Σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, τις τελευταίες ημέρες η Ελλάδα βρίσκεται ακριβώς κάτω από τέτοιο θόλο, ο οποίος σχηματίστηκε από ένα ισχυρό σύστημα υψηλών πιέσεων πάνω από τη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Η ηλιακή ακτινοβολία θερμαίνει το έδαφος και τον αέρα, αλλά η θερμότητα δεν μπορεί να διαφύγει, εγκλωβίζεται, επανακυκλοφορεί, και συσσωρεύεται.

Η αστική παγίδα ζέστης

Οι πόλεις βιώνουν εντονότερα τις επιπτώσεις του θερμικού θόλου εξαιτίας του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας. Το τσιμέντο, η άσφαλτος και τα κτίρια απορροφούν τη θερμότητα την ημέρα και την αποδίδουν τη νύχτα, καθιστώντας τις πόλεις κυριολεκτικά αβίωτες για ώρες — ιδίως για τους ευάλωτους πληθυσμούς: ηλικιωμένους, αστέγους, εργάτες σε εξωτερικούς χώρους.

Το αποτέλεσμα; Η νύχτα δεν προσφέρει καμία ανακούφιση. Ακόμα και μεταμεσονύκτιες ώρες, πολλές πόλεις καταγράφουν θερμοκρασίες άνω των 30°C. Το σώμα δεν προλαβαίνει να επαναφέρει τη φυσιολογική του θερμοκρασία και ο κίνδυνος θερμικού στρες αυξάνεται κατακόρυφα.

Κλιματική κρίση και πιο συχνοί θόλοι

Το φαινόμενο του θερμικού θόλου δεν είναι καινούριο, αλλά γίνεται συχνότερο και εντονότερο λόγω της κλιματικής κρίσης. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κάνει τα κύματα καύσωνα να διαρκούν περισσότερο, να είναι πιο ακραία και να καλύπτουν μεγαλύτερες γεωγραφικές περιοχές.

Το 2021, ένας πρωτοφανής θερμικός θόλος σάρωσε τον Καναδά και τις βορειοδυτικές ΗΠΑ, με θερμοκρασίες ρεκόρ που ξεπέρασαν τους 49°C — κάτι αδιανόητο για τις περιοχές εκείνες. Φέτος, οι ίδιοι μηχανισμοί φαίνεται πως δοκιμάζουν τον ευρωπαϊκό Νότο, με την Ελλάδα ξανά στο στόχαστρο.

Πώς μπορούμε να προστατευτούμε

Όταν ένας θερμικός θόλος είναι σε εξέλιξη, οι αρχές συνιστούν περιορισμό των μετακινήσεων, αποφυγή άσκησης ή εργασίας σε εξωτερικούς χώρους τις ώρες αιχμής (12:00–18:00), ενυδάτωση, ελαφρύ ντύσιμο και χρήση ανεμιστήρων ή κλιματισμού. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται για βρέφη, ηλικιωμένους, άτομα με χρόνια νοσήματα και κατοικίδια.

Ο θερμικός θόλος δεν είναι ένα “φυσιολογικό καλοκαιρινό φαινόμενο” — είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη συνθήκη, αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης της φύσης με τις ανθρώπινες δραστηριότητες και τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Και όσο οι θερμοκρασίες συνεχίζουν να σπάνε ρεκόρ, τόσο πιο κρίσιμο γίνεται να τον κατανοούμε — και να θωρακιστούμε απέναντί του.

ΠΗΓΗ: https://www.rosa.gr/